به گزارش صراط به نقل از همشهری‌آنلاین، کاربران شبکه‌های اجتماعی روزهای اخیر در شهرهای مختلف ایران تصاویری از ابرهای باریک و کشیده در آسمان منتشر کردند؛ نوارهای سفیدی که به‌سرعت دست‌به‌دست شد و پرسش‌های زیادی را درباره منشا آنها برانگیخت. عده‌ای آن را نشانه‌ای از «دستکاری‌های جوی» دانستند و گروهی دیگر پای «کِمتریل‌ها» را وسط کشیدند؛ همان تئوری توطئه‌ای که سال‌هاست از آمریکا تا اروپا مطرح می‌شود و حالا به آسمان ایران هم رسیده است.
اما کارشناسان هواشناسی پاسخ روشنی درباره این پدیده دارند. صادق ضیاییان، رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا در گفت‌وگو با همشهری‌آنلاین توضیح می‌دهد: این ابرها در واقع ابرهای خطی هواپیما هستند که از بخار آب خروجی موتور هواپیما در ارتفاع ۸ تا ۱۲ کیلومتری جو تشکیل می‌شوند. وقتی هواپیما در ارتفاع بالا پرواز می‌کند، بخار آب و دی‌اکسید کربن خروجی آن با هوای سرد اطراف برخورد کرده و به سرعت به بلورهای یخ تبدیل می‌شود. نتیجه، همان نوار سفید و باریکی است که در آسمان دیده می‌شود. دوام آن هم بستگی به میزان رطوبت و دمای هوا دارد. گاهی چند دقیقه و گاهی تا چند ساعت باقی می‌ماند.»
تئوری توطئه از کجا آمد؟
با این حال، در فضای مجازی روایت‌های دیگری جریان دارد. برخی کاربران مدعی هستند که این خطوط حاصل پاشش مواد شیمیایی برای «کنترل آب‌وهوا» یا حتی «کنترل ذهن و جمعیت» هستند. باور به «کمتریل» نخستین‌بار در سال ۱۹۹۶ از گزارشی درباره پروژه‌های تحقیقاتی نیروی هوایی آمریکا شکل گرفت و در دهه‌های بعد با انتشار ویدیوها و تصاویر متعدد به یکی از شناخته‌شده‌ترین نظریه‌های توطئه در جهان بدل شد. دولت‌ها و دانشمندان بارها تلاش کرده‌اند با توضیحات علمی، افکار عمومی را از نادرستی این باور آگاه کنند، اما به نظر می‌رسد شبکه‌های اجتماعی در بازتولید این شایعات، بسیار موثرترعمل کرده‌اند.
یک اقلیم‌شناس ریشه این حساسیت را در بی‌اعتمادی و کمبود آگاهی عمومی می‌داند و می‌گوید: «ما درباره تغییر اقلیم و پدیده‌های جوی با مردم حرف نزده‌ایم. امروز که بحران‌ها جدی شده، بسیاری از مردم درک درستی از مفاهیمی مثل تغییر اقلیم و خشکسالی ندارند. همین باعث می‌شود هر پدیده طبیعی، به چشمشان غیرعادی بیاید.»
ابرهای سفید سمی هستند؟
دکتر نیما فرید مجتهدی در گفت‌وگو با همشهری‌آنلاین، تأکید می‌کند: «افزایش مشاهده این خطوط، دلیل تازه‌ای ندارد بلکه به تغییر رفتار مردم و افزایش ابزارهای ثبت تصویر بازمی‌گردد. امروز حتی مردم در دورافتاده‌ترین مناطق روستایی هم یک موبایل هوشمند و دوربین دار دارند. مردم بیشتر به آسمان نگاه می‌کنند چون نسبت به آب‌وهوا نگران هستند. هر رد سفیدی در آسمان، توجه را جلب می‌کند و وقتی این تصاویر در فضای مجازی منتشر می‌شود، به ذهنیت‌ها هم دامن زده می‌شود.»
به گفته او، این ابرهای سفید نه سمی هستند و نه نشانه فعالیت‌های مخفیانه. تنها محصول جانبی پرواز هواپیما هستند. اگر هوا مرطوب باشد، دیرتر محو می‌شوند و ممکن است به ابرهای سیروس هم تبدیل شوند.»
به نظر می‌رسد ابرهای خطی که این روزها در آسمان ایران خودنمایی می‌کنند، بیش از آنکه نشانه‌ای از «دستکاری آب‌وهوا» یا پدیده‌ای عجیب باشد، بازتاب نگرانی‌ها و ذهنیت‌های جامعه‌ای است که این روزها بیش از هر زمان دیگری با بحران آب دست و پنجه نرم می‌کند. آسمانی که حالا خالی و بی‌روح به نظر می‌رسد و هر نوار سفید خطی در آن، بیش از آنکه پدیده‌ای طبیعی باشد، یادآور دغدغه‌های محیط زیستی، بحران کم‌آبی و حسرت روزهای پر بارش سال‌های نه چندان دور است.
مجید جباری