این روزها شیوع ویروس کرونا مشکلاتی را در مسیر تحصیل دانش‌آموزان در سراسر جهان ایجاد کرده است و تعداد زیادی از دانش‌آموزان از حضور در کلاس درس محروم شده‌اند، دانش‌آموزان کشور ما نیز این شرایط را تجربه می‌کنند و از سوم اسفند ماه مدارس تعطیل شدند که این روند فعلا تا پایان فروردین ادامه دارد و حتی زمزمه‌هایی از پایان زودهنگام سال تحصیلی شنیده می شود.
اخیرا مهرزاد حمیدی معاون وزارت آموزش وپرورش، آمادگی وزارتخانه‌اش برای پایان سال تحصیلی و برگزاری امتحانات را رسماً اعلام کرد.
در این مدت که دانش‌آموزان از فضای مدرسه و آموزش‌ها دور بودند و فعلا وضعیت بازگشایی مدارس مشخص نیست، آموزش دانش‌آموزان به یکی از مهمترین چالش‌ها تبدیل شده است که البته با همراهی آموزش و پرورش و معلمان کار هر چند با برخی مشکلات در حال پیش رفتن است و آموزش دانش‌آموزان از طریق شبکه‌های مختلف تلویزیون و تدریس مجازی معلمان در حال انجام است.
در این میان پلتفرم اختصاصی آموزش وپرورش برای تشکیل کلاس‌های درس مجازی و حضور معلمان و دانش‌آموزان در این فضا، با عنوان اختصاری "شاد" رونمایی شد و در گام نخست با حضور معلمان و دانش‌آموزان دوره ابتدایی کار خود را شروع خواهد کرد.
البته پیش از افتتاح این پلتفرم و تا به امروز، آموزش مجازی دانش‌آموزان به شکل‌های مختلف توسط معلمان پیگیری شد و صدا و سیما نیز برنامه‌های آموزشی مختلفی را طراحی کرد هر چند درباره میزان یادگیری دانش‌آموزان اما و اگرهای بسیاری مطرح است و همین مسئله تردیدهایی را در باب میزان موفقیت این سبک از آموزش‌ها پیش رو می‌نهد تا جایی که محسن حاجی میرزایی وزیر آموزش وپرورش در نامه‌ای که خطاب به خانواده‌ها نوشته بود، اقرار کرد، سیستم آموزشی کشور انتظار و تجربه کافی را برای مواجهه با چنین مشکلی نداشت.
با وجود تمام مشکلات و کاستی‌ها، جریان آموزش دانش‌آموزان در فضای مجازی با تشکیل گروه‌هایی در بستر پیام‌رسان‌ها در حال انجام است هر چند برخی معتقدند این کلاس درس آنلاین نیست و ابتدایی‌ترین شیوه آموزش مجازی است اما در شرایط فعلی که آموزش وپرورش و بالطبع معلمان کشور آمادگی لازم برای مواجهه با چنین بحرانی و استفاده از روش‌های آموزش مجازی را نداشتند باید به همین حداقل‌ها اکتفا کرد!
مشکل سرعت اینترنت و قطع و وصل آن در کنار هزینه‌های اینترنت مصرفی برای معلمان و دانش‌آموزان و از سوی دیگر عدم دسترسی برخی دانش‌آموزان به ویژه ساکنان مناطق محروم و حاشیه‌ای کشور به آموزش‌های مجازی را باید مهمترین مشکلات در این مسیر دانست.
تصویر زیر که یکی از کاربران تویتر آن را منتشر کرده است، یکی از گویاترین تصاویر است که محرومیت برخی دانش آموزان مناطق محروم کشور از آموزش های مجازی را به نمایش می گذارد.
در توضیح این عکس هم آمده است: معلم خوب و عاشق، علی حسین چام است. او به دلیل اینکه دانش آموزانش به گوشی هوشمند و اینترنت دسترسی ندارند روزانه 50 کیلومتر با هزینه شخصی تا روستای بُرج جایزان، جایزان کهنه، سیاهگل و امام رضا از توابع شهرستان امیدیه می رود تا بسته های آموزشی که خودش تهیه کرده به آنها برساند.
اینترنت کشور پاسخگوی آموزش مجازی خواهد بود؟
در این روزها برخی مشاغل به شکل دورکاری فعالیت می‌کنند در کنار این نیز آموزش‌ها در بستر فضای مجازی در حال انجام است و تمام این‌ها باعث افزایش میزان مصرف اینترنت شده است و اینکه آیا می‌توانیم پاسخگوی این وضعیت باشیم به ویژه اینکه مسوولان حوزه ارتباطات از اشباع ظرفیت فعلی شبکه موبایل سخن می‌گویند و هم اکنون یکی از سوالات جدی این است که با این وضعیت سرعت اینترنت کشور، آموزش مجازی دانش آموزان چگونه قابل تحقق است؟ معلمان برای بارگزاری فیلم ها و متون و دانش آموزان برای دانلود آنها با این وضعیت اینترنت با چه مشکلاتی مواجه اند؟
البته در این میان باید از همراهی وزارت ارتباطات برای اختصاص 20 گیگ اینترنت به معلمان هم گفت اما آیا در ادامه مسیر آموزش‌های مجازی، بسترهای رایگان برای حضور دانش‌آموزان و معلمان به ویژه در پلت فرم اختصاصی وزارت آموزش و پرورش "شاد"، فراهم خواهد شد؟ باید به این نکته توجه داشت که مشکل هزینه های اینترنت برای برخی خانواده ها وجود دارد و اگر مصرف اینترنت از حدی بالاتر برود توانایی تأمین هزینه های آن را نخواهند داشت.
از سوی دیگر باید دید که با افتتاح پلت فرم آموزش و پرورش و آموزش مجازی دانش‌آموزان در این بستر، فضای اینترنت کشور پاسخگوی آموزش آنلاین حدود 12 میلیون نفر خواهد بود؟!
هر چند مهدی شرفی سرپرست مرکز برنامه ریزی و فناوری اطلاعات وزارت آموزش و پرورش گفته بود: درباره زیرساخت‌های فنی نمی‌توان با یقین صحبت کرد البته این پیام رسان‌ها قبلاً کار کرده بودند اما باید بررسی کرد که زیرساخت اینترنت کشور برای آموزش 14 میلیون دانش‌آموز جواب می‌دهد یا خیر. به هر حال پارامترهای مختلفی در این حوزه نقش دارند اگر مشاهده کنیم ترافیک اینترنت باعث میشود سرویس‌دهی ضعیف شود، وقت را تقسیم می‌کنیم یعنی ساعات آموزش دانش آموزان ابتدایی صبح، متوسطه اول ظهر و متوسطه دوم بعدازظهر میشود.
پیام رسان مناسب تدریس آنلاین نیست
حفیظ مشهور، معلم دوره متوسطه اول از استان خراسان رضوی درباره تدریس مجازی و مشکلات پیش رو به ویژه کند بودن یا قطع و وصل اینترنت گفت: کلاس درس آنلاین در کشور ما با آنچه در دنیا مطرح میشود، متفاوت است، هم‌اکنون آنچه به عنوان تدریس آنلاین برای دانش‌آموزان مطرح میشود، تشکیل گروه در یک پیام رسان است، آیا پیام رسان قابلیت تدریس آنلاین دارد؟! پیام رسان فضایی برای گفت‌وگو است نه تدریس آنلاین.
او معتقد است که برای تدریس آنلاین به نرم افزاری نیاز است که همزمان معلم و دانش‌آموز به آن دسترسی داشته باشند و در آنجا امکان گفت‌وگوی دوطرفه و بازخوردگیری از دانش‌آموزان فراهم باشد، هم‌اکنون دانشگاه‌ها برای تدریس آنلاین از نرم افزار Adobe برای تشکیل کلاس‌های درس آنلاین استفاده می‌کنند اما اگر بخواهیم از این نرم‌افزارها که قابلیت تشکیل کلاس درس آنلاین را دارند در آموزش وپرورش استفاده کنیم شاید بسیاری از دانش‌آموزان و حتی معلمان شیوه استفاده از آن را نمی‌دانند.
این معلم براین باور است که برای آموزش مجازی و تشکیل کلاس‌های درس آنلاین نیاز است تا به معلمان آموزش‌های لازم در قالب دوره‌های ضمن خدمت حضوری ارائه شود.
مدارس روستایی و مشکل آموزش مجازی
به گفته مشهور، مدارس در بحث آموزش مجازی به دو گروه تقسیم می‌شوند:
یک گروه مدارس روستایی که کار در آنجا مشکل است و در برخی مناطق روستایی و محروم کشور خانواده‌ها هزینه تهیه موبایل هوشمند را ندارند یا اینکه در آنجا دسترسی به اینترنت وجود ندارد.
دسته دوم مدارس خاص یا غیردولتی هستند که کار در آنها به خوبی پیش می‌رود اما توجه کنید که برای آموزش‌های مجازی، محتوا باید توسط معلم تهیه شود چرا که بهترین بستر برای ارائه آموزش مجازی و استفاده از ابزارهای مختلف در اینباره را معلم به خوبی تشخیص می‌دهد چون او با شناختی که از سطح کلاس درس خود دارد اقدام به تولید محتوا کرده و در اختیار دانش‌آموزان قرار می‌دهد.
اما هم‌اکنون برخی معلمان یا سرگروه‌های آموزشی، محتواهای درسی را به شکل پاورپوینت تهیه و سایر معلمان هم از آن استفاده می‌کنند، ممکن است دانش‌آموزان کلاس درس با آن ارتباط برقرار نکنند یا بالاتر از سطح توانایی آنها باشد بنابراین تأثیر مثبتی در یادگیری دانش‌آموزان نخواهد داشت.
ناسازگاری اینترنت با آموزش مجازی
به گزارش تسنیم او با اشاره به مشکلات اینترنت در مسیر آموزش مجازی گفت: برخی معلمان در خانه وای فای ندارند بنابراین از اینترنت گوشی استفاده می‌کنند که با توجه به میزان آموزش‌ها و ارسال پاورپوینت و فیلم، حجم بالایی مصرف می‌کند بنابراین هزینه‌ها بالا می‌رود از سوی دیگر با موضوع قطع و وصل و کندی اینترنت مواجه هستیم، متأسفانه سرعت برای انتقال فایل‌ها پایین است و معمولا آخر شب سرعت بهتر است که فیلم‌ها و متون را آن موقع ارسال می‌کنم یا اینکه حجم را کاهش می‌دهم که این بر روی کیفیت فیلم تأثیر منفی می‌گذارد.
برای فراهم کردن بستر آموزش مجازی باید زیرساخت‌ها را فراهم کرد یعنی وزارت ارتباطات حمایت کند چرا که هزینه‌های اینترنت برای برخی خانواده‌ها و معلمان بسیار مهم است مثلاً برخی دانش‌آموزان مناطق محروم حتی از پس هزینه‌های اینترنت نیز برنمی‌آیند یا اینکه اساسا به آموزش مجازی دسترسی ندارند شاید بتوان گفت در آموزش مجازی 40 درصد دانش‌آموزان را کنار می‌‌گذاریم، باید در مناطق محروم و روستایی میزان دسترسی دانش‌آموزان را به این شیوه آموزش بالا ببریم از سوی دیگر در دوره‌های ضمن خدمت مهارت معلمان را برای تدریس مجازی بالا برد.
بسته‌های اینترنت که سریع تمام میشود
خانم فولادی، معلم مدارس استثنایی از استان خوزستان که در پارکینگ خانه خود اقدام به تهیه فیلم برای آموزش دانش‌آموزان می‌کند درباره مشکلاتش در این مسیر گفت: سرعت اینترنت پایین است و باید حجم فیلم‌ها را کاهش دهم تا بتوان آنها را ارسال کرد، به هیچ عنوان با اینترنت خانه نمی‌توانم فیلم‌ها را ارسال کنم و باید بسته‌های اینترنت تهیه کنم، بسته‌های اینترنت سه ماهه را می‌خرم که دو یا سه هفته‌ای به پایان می‌رسد.
این معلم با توجه به اینکه فرزند خردسال دارد و در خانه نمی‌تواند فیلم بگیرد، آخر شب یعنی ساعت 12 به پارکینگ خانه می‌رود تا بتواند از تدریسش فیلمبرداری کند، او در این رابطه گفت: با استفاده از مونوپاد، اقدام به ضبط فیلم‌های تدریسم می‌کنم البته می‌توانستم تدریس را به صورت صوتی انجام دهم اما دانش‌آموزانم با تصویر ارتباط بهتری برقرار می‌کنند.
از این اینترنتی که وزارت ارتباطات به معلمان هدیه داد هم نتوانستم استفاده کنم و برای ثبت‌نام که مراجعه کردم ، فرصت به پایان رسیده بود.
کلاس درس آنلاین با این سرعت اینترنت ممکن نیست
محمد رضا راضی، دبیر مدارس شهر تهران هم درباره آموزش مجازی و مشکلات پیش رو مطرح کرد: بسیاری از نرم‌افزارهای خارجی و داخلی وجود دارند که می‌توان با استفاده از آنها کلاس درس آنلاین برگزار کرد، ما در مدرسه برای تدریس آنلاین، نرم‌افزار داخلی نصب کردیم اما آنقدر قطع و وصل می‌شد که آن را به طور کامل کنار گذاشتیم و هم اکنون برای تدریس به دانش آموزان، فیلم‌هایی را از تدریسم ضبط کرده و آن را در گروه قرار می‌دهم.
او افزود: سرعت اینترنت برای برگزاری کلاس درس آنلاین بسیار ضعیف بود و اذیت می‌شدیم اما برای ارسال فیلم‌ها مشکل کمتر است هر چند اینترنت خانگی جواب نمی‌دهد و از اینترنت موبایل استفاده می‌کنم، در ابتدا فیلم‌های 30 دقیقه‌ای تهیه می‌کردم اما هم‌اکنون برای ارسال آسانتر آنها را به سه فیلم تبدیل می‌کنم البته این را هم بگویم که بین پیام‌رسان‌های داخلی و خارجی تفاوت وجود دارد، سرعت ارسال فیلم در پیام رسان‌های داخلی بسیار پایین است و گاهی چند ساعت زمان می‌برد.