از خصیصه‌های یک محصل اصیل ایرانی این است که پیش از شروع سال جدید، تعداد روز‌های قرمز تقویم را بشمارد که مبادا به جمعه افتاده باشد تا با پیدا کردن هرکدام چشمانش از فرط خوشحالی برق بزند و ته دلش قند آب شود.
به گزارش جام جم حوادث ۹۸ اما روز‌های قرمز تقویم سال تحصیلی را زیاد کرد. آلودگی هوا با تمام قوا ماموریتش را به پایان رساند، امداد‌های آسمانی هم کم نبود، سیل و بارش برف در شهر‌های مختلف سنگ تمام گذاشت و کاری کرد تا دانشجو‌ها و دانش‌آموز‌ها تعداد روز‌های تعطیل‌شان یک پهلوی اساسی به روز‌های تحصیلی‌شان بزند، اما ضربه اساسی با پیدا شدن کرونا رقم خورد.
خطر شیوع ویروس همه را خانه‌نشین کرد؛ دیگر تعطیلی جواب نمی‌داد. مسؤولان این بار طرحی نو در انداختند؛ «برگزاری کلاس‌ها به صورت آنلاین و مجازی» این اتفاق شکل و رنگ تازه‌ای داشت بچه محصل‌ها باید عوض قلم و خودکار، گوشی به دست می‌شدند و جای لایک کردن عکس‌های یهویی، پای حرف استاد و معلم‌شان کامنت می‌گذاشتند تا جایی که طی این مدت ایده آموزش مجازی اهالی تحصیلی را با چالش‌های منحصر به‌فردی رو‌به‌رو کرد. همین هم باعث شد بعضی‌ها دوستش داشته باشند، عده‌ای به جانش غر بزنند ودست آخر گروهی آن را دستمایه شوخی قرار دهند.
تدریس مجازی با کت و زیرشلواری
«بچه‌ها نمای قدی‌ام را سرکلاس ندارند، برای همین از شما چه پنهان جلوی دوربین کت رسمی می‌پوشم با زیرشلواری!» این بخشی از حرف‌های یکی از استاد‌های رشته علوم اجتماعی است. کسی که از توصیفش می‌شود فهمید که چطور زلف «کار در کلاس» و «کار در خانه» را گره زده، خودش می‌گوید برگزاری کلاس‌های مجازی درست شبیه همین قابی است که تعریف کرده، یک ترکیب عجیب و غریب! دکتر احمدی معتقد است برگزاری کلاس‌های مجازی با همه سختی‌هایش یک تجربه جدید است، او می‌گوید کاربران دانشگاه‌هایی که پیش از این تجربه پذیرش دانشجو‌های غیرحضوری و کلاس‌های مجازی را پشت‌سر گذاشته، راحت‌تر بوده‌اند. امکانات دانشگاه‌ها هم با یکدیگر متفاوت است چه ازنظر در اختیار داشتن تجهیزاتی مثل تخته و قلم نوری، چه از نظر استفاده از سامانه و نرم‌افزار‌های مختلف. به عنوان مثال تعدادی از دانشگا‌ها از یک سامانه یادگیری الکترونیکی به نام LMS استفاده می‌کنند و تعدادی دیگراز نرم‌افزار آموزشی به نام Adobe connect که هرکدام این‌ها شرایط برگزاری یک کلاس آموزشی را برای محصل‌ها فراهم می‌کند.
بی‌کلاسی نباشه ما آفلاینیم!
اما جدال بر سر حضور و غیاب دو سر دارد. به همان اندازه که معلم‌ها و استاد‌ها برای نگهداشتن بچه‌ها سرکلاس ابتکار به خرج می‌دهند دانشجو‌ها و دانش‌آموز‌ها هم برای دور زدن کلاس‌های مجازی ترفند‌های خودشان را دارند. حمید دانشجوی کارشناسی مدیریت است و می‌گوید: «برای خیلی از استاد‌ها حضور و غیاب اهمیت ندارد، برای بعضی‌ها هم چرا! مثلا من برای فهمیدن احوال بچه‌ها موقع کلاس‌های مجازی کافی‌ست استوری‌ها را چک کنم، یکی پای لپ‌تاپ دراز کشیده، یکی همزمان از تلویزیون فیلم سینمایی تماشا می‌کند! گاهی هم برای استاد‌هایی که زیادی سختگیرند طی این مدت بپا گذاشتیم مثلا اگر استاد یکدفعه بچه‌ها را صدا کند یکی دو نفر همیشه هستند که بیایند و در گروه‌های پیام‌رسان به بچه‌ها خبر بدهند.» سمانه دانش‌آموز پایه دهم است و می‌گوید: موقع فرار از کلاس‌های مجازی یکی از روش‌هایی که به کار می‌گیرد استفاده از امکان «زمان‌بندی» پیغام است، یعنی طی آن مدت زمانی که نیست پیامی به صورت خودکار در گروه ارسال می‌شود که نشان می‌دهد او در کلاس مجازی حضور دارد.
دقت کنید، اینجا خانواده نشسته!
وقتی با شاگرد‌ها و معلم‌های مختلف درباره تجربه آموزش مجازی‌شان حرف می‌زنیم. متفق‌القول همگی درباره حضور محسوس و نامحسوس خانواده‌ها درکلاس‌های درس برایمان حرف می‌زنند. حضوری که در بیشتر مواقع برای دو طرف دردسرساز شده. خانم مجد که معلم پایه ابتدایی است برایمان این طور توضیح می‌دهد: «بچه‌های من، چون مقطع دبستان هستند اکثرا با گوشی‌های مادرشان سرکلاس حاضر می‌شوند و یکی از معضلاتی که خیلی از معلم‌ها شاید این روز‌ها به آن دچار باشند دخالت مادر‌ها یا سختگیری بیش از اندازه آنهاست، شاید قبلا که رابطه دورادور بود وسواس هم کمتر بود و ماهم چالش نداشتیم»، اما حضور خانواده‌ها سرکلاس‌های مجازی به همین ختم نمی‌شود تا جایی که گاهی سر و صدا‌های محیط، کار دست دو طرف می‌دهد، حالا می‌خواهد پیچیدن صدای دعوای پدر و مادر حین روخوانی فرزندشان از کتاب در گروه کلاسی باشد یا استادی که می‌گوید سر وصدای دختر بچه چهار‌ساله‌اش آنقدر زیاد است که موقع تدریس یکی از مباحث مهم ترمودینامیک دانشجو‌ها را به شیطنت وادار کند که بپرسند: «استاد این صدای کیه؟»
ستاد مبارزه با آفلاین‌های آنلاین‌نما
این خاصیت دوران تحصیل است؛ طوری که می‌تواند از هر دانشجو طفل گریزپایی بسازد که با زدن تیک «حاضر» کنار اسمش برای فرار راهکار‌های مختلف را امتحان کند. برای همین هم هنر پیچاندن و دورزدن کلاس حتی در شرایط مجازی هم برای بچه محصل‌ها حکم قانون پایستگی انرژی را دارد؛ هیچ وقت تمام نمی‌شود، بلکه از حالتی به حالتی دیگر تبدیل می‌شود. دکتر رسولی، استاد رشته مهندسی مکانیک است. قبل از این‌که با او حرف بزنیم خیال می‌کردیم دور زدن کلاس‌های درس در شرایط مجازی چند برابر آسان‌تر از کلاس‌های حضوری است، اما او می‌گوید اساتید برای مقابله با این موضوع ترفند‌های خاص خودشان را دارند. «تا جایی که من اطلاع دارم دانشگاه‌ها بسته به سامانه، نرم‌افزار یا پیام‌رسانی که دارند، انتخاب می‌کنند برای حضور در کلاس‌ها صدا و تصویر افراد حاضر را داشته باشند یا تنها به آنلاین بودن و چراغ روشن بسنده کنند. من خودم جزو آن گروهی هستم که غیبت دانشجو برایم غیرقابل موجه است به همین خاطر برای این‌که مطمئن باشم بچه‌ها سرکلاس هستند یا نه؟ مثلا یکدفعه وسط کلاس از بچه‌ها سؤال می‌کنم چه کسانی آنلاین‌اند؟ آن‌هایی که باشند همان دقیقه جواب می‌دهند آن‌هایی هم که درس را دور زده باشند مشخص می‌شوند» یا یکی از معلم‌های مدرسه می‌گوید برای جلوگیری از فرار بچه‌ها آزمونک‌های ناگهانی و بی‌خبر برای بچه‌هایش تعریف کرده طوری که برای جواب دادنش ۵ الی ۱۰ دقیقه فرصت دارند که حضور خودشان را ثابت کنند و به سؤالات جواب دهند.
در خدمت و خیانت کلاس‌های مجازی
برگزاری کلاس‌های آنلاین طی این مدت برای اهالی تحصیل پر از نکات مثبت و منفی بود. برای همین هم خیلی‌ها وقتی از آن حرف می‌زنند از خوبی‌هایش غافل نمی‌شوند؛ از این‌که نداشتن قید زمان و مکان در دنیای مجازی باعث شده تا هر وقت که فرصت داشتند برای یادگیری دروس به فایل‌های صوتی معلم و استادشان یا جزوات رجوع کنند، یا در هزینه‌های کاغذ یا رفت و آمد از راه دور و نزدیک صرفه‌جویی کنند؛ اما این همه روی سکه آموزش مجازی نیست. به همین خاطر وقتی پای حرف‌های معلم‌ها و شاگرد‌ها می‌نشینیم هرکدام از درد دل‌ها و مشکلاتشان هم برایمان می‌گویند.
خانم امیری یکی از معلم‌های مقطع ابتدایی است که در این باره می‌گوید: «کلاس‌های حضوری به خصوص برای بچه‌های دبستانی باعث بالاتر رفتن تمرکز و حواسشان موقع یادگیری می‌شود؛ با این‌که آموزش و پرورش قول راه‌اندازی سامانه شاد را برای کلاس‌های مجازی داده یکی از مشکلاتی که ما طی این مدت با آن رو به رو بودیم فارغ از بحث حجم و سرعت اینترنت سرگردانی بین پیام رسان‌های مختلف بود. از طرفی این اتفاق باعث می‌شد تا اینترنت و گوشی به بهانه درس زیر دست بچه‌های کوچکی قرار بگیرد که به اقتضای سن‌شان هنوز برای این حجم از دسترسی به اطلاعات و مطالب مختلف در فضای اینترنت آمادگی لازم را ندارند. موضوعی که اگر از کنترل خارج شود در زمینه تربیت بچه‌ها هم می‌تواند تاثیرات قابل توجهی بگذارد. برای همین فکر می‌کنم پشت سرگذاشتن کلاس‌های مجازی تجربه خوبی بود، اما همچنان کار‌های زیادی در این حوزه انجام نداده ایم و راه‌های زیادی را نرفته‌ایم.
اندر احوالات کاربران «با کلاس» فضای مجازی
شوخی و خنده محصل‌ها در توییتر هم گل کرد و درباره کلاس‌های مجازی و آنلاین اظهارنظر‌های مختلفی کردند که بخش زیادی از آن‌ها طنز بود! بعضی از این نظرات را در اینجا برای‌تان جمع کردیم:
پسر زاگرس: می‌خوام وقتی بزرگ شدم یه نیسان بخرم پشتش بنویسم عاقبت آفلاین شدن سرکلاس مجازی.
مژگان: سرکلاس مجازی، یکی از بچه‌ها گفت: خانم من از فردا نمی‌تونم تو کلاس شرکت کنم. پرسیدم: چرا؟ گفت: همسایه‌مون سربازه فردا مرخصی‌اش تموم می‌شه می‌ره وای فایشونو خاموش می‌کنه.
ماهی: جای خواهرم می‌رم کلاس مجازی و پاسخ سؤالات استاد رو می‌دم و نمره براش درو می‌کنم.
حشمت: تو کلاس مجازی می‌خواستم با رفیقم حرف بزنم نمی‌شد به بهونه تراش کردن رفتیم کنار سطل آشغال ویندوز حرف زدیم.
حسین: اول کلاس مجازی یه بار می‌نویسم صدا قطع و وصل می‌شه بعد هر ۵ دقیقه پیست می‌کنم تو چت
محمد: معلم خواهرزادم توی کلاس مجازی گفته چطوری میکروفن رو فعال کنم؟ خواهرزادم گفته Alt و F۴ رو بگیر، معلمشون از کلاس افتاده بیرون.
هانیه: ساعت ۸ صبح، سر کلاس مجازی استاد میگه بچه‌ها استراحت کنید من برم زیر گازو خاموش کنم!