تازه‌ترین گزارش شرکت بازرسی کیفیت و استاندارد ایران (ISQI) درباره عملکرد خودروسازان کشور در سال ۱۴۰۳، تصویر روشن‌تری از وضعیت مصرف سوخت و آلایندگی خودروهای سواری داخلی ارائه می‌دهد؛ تصویری که نشان می‌دهد تفاوت میان شرکت‌ها در این حوزه نه‌تنها محسوس، بلکه در برخی موارد تعیین‌کننده است. نتایج منتشرشده بر اساس داده‌های آزمون پایش تطابق تولید (COP) سازمان حفاظت محیط‌زیست تهیه شده و به‌خوبی نشان می‌دهد کدام خودروساز در مسیر کاهش مصرف سوخت و انتشار CO₂ گام‌های مؤثرتری برداشته است.
جایگاه نخست سایپا در دو شاخص کلیدی
مطابق این گزارش، گروه خودروسازی سایپا در دو شاخص مهم «میانگین وزنی مصرف سوخت» و «میانگین وزنی انتشار CO₂» موفق شده در میان خودروسازان داخلی در صدر قرار گیرد.
میانگین وزنی مصرف سوخت محصولات سایپا در سال ۱۴۰۳ برابر ۷.۶۲ لیتر در ۱۰۰ کیلومتر اعلام شده؛ عددی که در مقایسه با میانگین صنعت خودرو (۷.۹۸ لیتر)، نشان‌دهنده فاصله‌ای معنادار است. به بیان ساده، محصولات سایپا حدود ۰.۳۶ لیتر در هر ۱۰۰ کیلومتر کمتر از متوسط صنعت مصرف می‌کنند. این اختلاف به‌خصوص در سبدهای حجیم تولید، تأثیر قابل توجهی در مجموع مصرف سوخت کشور دارد.
در مقایسه با سایر خودروسازان، پارس‌خودرو رقم ۷.۴۳ لیتر را ثبت کرده است و مدیران‌خودرو و ایران‌خودرو نیز در محدوده ۷.۷ تا ۷.۸ لیتر قرار گرفته‌اند. این در حالی است که کرمان‌موتور و بهمن‌موتور مصرفی بالاتر از ۸ لیتر داشته‌اند؛ موضوعی که می‌تواند زنگ خطری برای آن بخش از صنعت باشد که وزن محصولات بیشتر و پیشرانه‌های کم‌به‌روزرسانی‌شده را در سبد تولید خود حفظ کرده‌اند.
در شاخص انتشار گاز کربن‌دی‌اکسید نیز نتایج، برتری سایپا را تأیید می‌کند. میانگین وزنی انتشار CO₂ محصولات این گروه ۱۷۵.۴ گرم در هر کیلومتر بوده است؛ رقمی که به‌طور محسوس پایین‌تر از میانگین صنعت (۱۸۳.۸ گرم) قرار می‌گیرد.
همچنین پارس‌خودرو عدد ۱۷۱.۲ گرم را ثبت کرده و دیگر خودروسازان در بازه ۱۷۱ تا ۱۹۴ گرم قرار گرفته‌اند. بررسی داده‌ها نشان می‌دهد اختلاف میان کمترین و بیشترین میزان انتشار CO₂ در شرکت‌ها، تا حدود ۲۰ گرم در هر کیلومتر می‌رسد؛ فاصله‌ای که از منظر استانداردهای محیط‌زیستی کاملاً قابل توجه ارزیابی می‌شود.
چرا این اختلاف مهم است؟
مصرف سوخت و آلایندگی، تنها شاخص‌های فنی نیستند؛ بلکه مستقیماً بر سیاست‌گذاری انرژی، هزینه‌های سوخت، کیفیت هوا و حتی جایگاه ایران در مسیر گذار به انرژی‌های پاک اثر می‌گذارند. در شرایطی که بخش حمل‌ونقل یکی از بزرگ‌ترین منابع آلایندگی در کشور به شمار می‌رود، عملکرد بهتر یک خودروساز در کاهش مصرف و انتشار CO₂ می‌تواند اثرات گسترده‌ای در سطح ملی داشته باشد.
از سوی دیگر، اختلاف معنادار میان خودروسازان نشان می‌دهد که بخشی از صنعت همچنان با چالش‌هایی مانند وزن بالای خودروها، ضعف در توسعه قوای محرکه جدید، و کمبود سرمایه‌گذاری در به‌روزرسانی پلتفرم‌ها مواجه است. این واقعیت، ضرورت تغییر راهبردی در مدل تولید برخی شرکت‌ها و توجه جدی‌تر به استانداردهای جهانی را یادآوری می‌کند.
در مجموع باید گفت که گزارش ISQI یک پیام روشن برای صنعت خودرو دارد و آن اینکه کاهش مصرف سوخت و آلایندگی، دیگر یک انتخاب نیست؛ یک الزام است.
عملکرد سایپا در سال ۱۴۰۳ نشان می‌دهد که با بهینه‌سازی پیشرانه‌ها، کاهش وزن خودروها و توجه به فناوری‌های کم‌مصرف، می‌توان فاصله معناداری با میانگین صنعت ایجاد کرد. در مقابل، برخی خودروسازان که در این زمینه عقب‌تر هستند، ناچار به بازنگری جدی در راهبردهای توسعه محصول خواهند بود؛ چرا که در آینده‌ای نه‌چندان دور، استانداردهای محیط‌زیستی سخت‌گیرانه‌تر، امکان ادامه روند فعلی را از آنها خواهد گرفت.