۲۰ شهريور ۱۳۹۱ - ۱۰:۱۷
امربه معروف و نهی از منکر (5)

خلف وعده، منکری که زرنگی تلقی می شود

نوعی همبستگی میان درجه ایمان آدمی و پایبندی وی به تعهدات اجتماعی در قبال دیگران وجود دارد لذا در نشانه شناسی افراد با ایمان به جشن پایبندی به میثاق تاکید شده است
کد خبر : ۷۸۵۵۱
"صراط" - امر به معروف و نهي از منكر، پيشينه اي به قدمت تاريخ حيات انسان دارد. نخستين انسان دعوت كننده به نيكي، آدم بود و پس از وي نيز پيام آوران وحي و پيروان آنان در انجام اين وظيفه مهم تلاش كرده ‏اند. تاكيدهاي مكرر قرآن كريم، در خصوص امر به معروف و نهي از منكر بيانگر اهميتي است كه اسلام براي سالم سازي محيط اجتماع و مبارزه با عوامل فساد و گناه قائل شده است.
اهميت فريضه امر به معروف و نهي از منكر تا بدانجاست كه ساير فرايض و دستورهاي اسلامي در پرتو اجراي آن، بر پا داشته مي‏شود و جامعه اسلامي محقق مي‏گردد؛ از اين رو هرگاه در جامعه ‏اي اين فريضه مهم به اجرا گذاشته نشود و افراد در قبال پياده شدن اين امر خطير احساس مسئوليت نكنند مرگ آن جامعه حتمي خواهد بود. قيام امام حسين (عليه السّلام) نيز براي اجراي اين دو فريضه الهي بود. صراط نیوز از امروز تا فرا رسیدم ماه محرم الحرام که ماه عزاداری برای سالار شهیدان است هر هفته دو مقاله در چگونگی اجرای امر به معروف و نهی از منکر در سطح جامعه و موارد متعدد لزوم به جا آوردن این فریضه منتشر می نماید .
 

بد قولی و عهد شکنی

 

"وعده دادن چون دِین به گردن گرفتن است. وای بر آنکه وعده دهد و تخلف کند. وای بر آنکه وعده دهد و تخلف کند. وای بر آنکه وعده دهد و تخلف کند." (1)
 
حضرت ‌رسول ‌اکرم (ص)
 
***

در منظر قرآن کریم، عهد شکنان به عنوان افرادی که از رحمت خداوند به دور بوده و جایگاه بدی در انتظارشان می باشد، توصیف شده اند. (2)

خلف وعده و نقض پیمان باعث خشم خداوند و مردم است براین اساس بدون تردید عهد شکنی شخصیت آدمی را در هم می شکند.

زمینه های روانشناختی و جامعه شناختی مسئله

اگر چه برای پدیده ی منکر و ضد اخلاقی عهد شکنی می توان عوامل مختلفی را بر شمرد ولی ما در این بخش به برخی از مهمترین آن ها از باب اختصار اشاره می کنیم.

1) بی اعتنایی به حقوق دیگران

کسانی که برای عهد و پیمان با دیگران ارزش قلئل نمی شوند در حقیقت برای شخصیت آن ها اهمیتی قائل نیستند.
اگر فرد برای حقوق دیگران مساوی یا بیشتر از خقوق خویش ارزش قائل شود به طور یقین برای وعده با آن ها نیز ارزش و احترام قائل خواهد بود.

2) غفلت از محضر الهی

آنان که خود را پیوسته در محضر خدا می بینند در تمامی کردار خود و از جمله وفای به عهد، خدا را در نظر گرفته و به نحو شایسته عمل می کنند. در حالی که غفلت از محضر خداوند موجب پشت پا زدن به ارزش های اخلاقی و از جمله وفای به عهد است.

3) تثبیت یک عادت

از حیث فرهنگی ما وابسته به یک سلسله عادات و ملکاتی هستیم که به مرور در وجودمان تثبیت شده و بخشی از شخصیت و هویت ما را شکل می دهد. از جمله این عادات پدیده ی ضد ارزشی عهد شکنی است.
نکته مهم این است که از گسترش یک پدیده ضد اخلاقی نظیر عهد شکنی تا مرحله ی استقرار آن به عنوان یک عادت همیشگی رفتاری به موقع جلوگیری شود.

4) ضعف مبانی ایمان

نوعی همبستگی میان درجه ایمان آدمی و پایبندی وی به تعهدات اجتماعی در قبال دیگران وجود دارد لذا در نشانه شناسی افراد با ایمان به جشن پایبندی به میثاق تاکید شده است همانطور که پیامبر اکرم (ص) می فرمایند: " رعایت پیمان از لوازم ایمان است". (3)

 

توصیه ها و راهکارها

با تبیین برخی عوامل اثر گذار بر پدیده ی عهد شکنی جا دارد به بیان پیشنهادهای کاربردی بپردازیم.
اگر چه شناخت زمینه های موثر بر هر رفتار نا هنجاری خود مقدمه ای بر آسیب زدایی از آن تلقی می شود اما با این حال ضروری به نظر می رسد که به طور واضح و مشخص برخی راهکارها در این بخش ارئه شود.

1) عهد شناسی در برابر عهد شکنی

عهد شکنی مجوزی برای مقابله به مثل دیگران نمی باشد. اساسا در فرهنگ اخلاقی اسلامی جایی برای مقابله به مثل یا سیاست ضربه در برابر ضربه وجود ندارد بلکه به جای آن روش های بزرگوارانه و بیدار کننده مطرح می باشد زیرا نتیجه اینگونه شیوه ها اصلاح و تعالی رفتار است.
وفای به عهد در قبال افراد عهد شکن نوعی آموزش عملی محسوب می شود.

2) روش ایماء و اشاره

در صورتی که روش بزرگواری در برابر عهد شکنی به نتیجه ای نرسد، باید در قالب عبارات کنایه آمیز که به طرف مقابل سنگین نیاید، موضوع را گوشزد کرد.
حسن چنین روشی این است که بدون از میان رفتن حریم میان انسان ها، فرد خطا کار به عیوب خود واقف شده و برای از دست ندادن حلقه ی دوستان اقدام به اصلاح خود می کند.

3) شیوه ی مستقیم وملایم

روحیات برخی انسان ها به گونه ای نیست که با روش تلویح و اشاره رفتار خود را تغییر دهند بلکه نیازمند مواجهه و برخورد مستقیم اند.
در صورت یقین به چنین واقعیتی پیشنهاد می شود که با لحنی ملایم و دوستانه با فرد مورد نظر گفتگو شده و میزان رنجش خاطر خود را از عهد شکنی او بیان کرده و مصرانه از او برای تغییر و تحول رفتارش درخواست به عمل آید.

4) تبیین آثار تخریبی عهد شکنی

انگیزه ی عهد شکنی در پاره ای از انسان ها نا آگاهی از عواقب نامطلوب این پدیده است لذا ضرورت دارد به شیوه ای جذاب و موثر، توجه چنین افرادی را به نتایج عهد شکنی جلب نموده و به ویژه بر این مولفه تاکید به عمل آید که اولین پیامد چنین رفتاری از دست دادن اعتبار، ارزش و اطمینان خود نزد دیگران است.

5) استفاده از یادداشت کتبی

برخی از افراد عهد شکن برای تبرئه ی خویش اظهار می کنند که چنین قراری را فراموش کرده اند و ضعف رفتار خویش را در پشت پرده فراموشی پنهان می کنند.
بهتر است به جهت خلع سلاح این افراد و دفع هر گونه عذر و بهانه هر گونه قرار و پیمان با آنان را مکتوب نموده و تسلیم وی کنیم.

.........................................................................

1) فرید تنکابنی، مرتضی (1373) – راهنمای انسانیت ( ترجمه ی نهج الفصاحه ) – ص 649

2) سوره رعد آیه 25

3) فرید تنکابنی، مرتضی (1373) – راهنمای انسانیت ( ترجمه ی نهج الفصاحه ) – ص 649