به گزارش صراط به نقل از ایرنا، فناوری در دنیای امروز به یکی از پایه‌های اصلی تحول و تعالی تبدیل شده است و تحول در فرایندهای قضایی نیز نه یک انتخاب بلکه ضرورتی غیرقابل انکار در پاسخ به پیچیدگی‌های روز افزون نظام دادرسی مدرن محسوب می‌شود.
افزایش حجم پرونده‌های قضایی، رشد توقعات جامعه در زمینه دسترسی آسان و سریع به عدالت همچنین الزامات شفافیت و پاسخگویی همگی اقتضا می‌کنند که قوه قضاییه به سمت «عدالت هوشمند» حرکت کند.
قوه قضاییه بر لزوم توسعه فناوری و سامانه‌های هوشمند تاکید دارد و معتقد است عدالت نه در راهروهای مملو از پرونده‌های فیزیکی بلکه در قالب سامانه‌ها بر بستر امن و دقیق داده‌ها و فناوری رقم می‌خورد.
هوشمندسازی قوه قضاییه و توسعه خدمات الکترونیکی
هوشمندسازی و استفاده حداکثری از فناوری‌های جدید از جمله اولویت‌های قوه قضاییه است. این موضوع در جلوگیری از فساد، شناخت مشکلات، کوتاه کردن فرایندها و کم کردن هزینه‌ها تاثیر زیادی داشته است همچنین سهولت در کارها، کاهش اطاله دادرسی و اتقان آرای قضایی از دیگر ویژگی‌های هوشمندسازی قوه قضاییه است.
در همین زمینه، اقدامات بسیاری برای استفاده از فناوری‌های نوین و خدمات الکترونیکی در سیستم قضایی انجام شده، که به تسهیل و تسریع در فرآیند رسیدگی کمک کرده است.
در سال‌های اخیر در زمینه دادرسی الکترونیک گام‌های موثری برداشته شده و سیستم قضایی به صورت کامل الکترونیکی شده است؛ یکی از عوامل اطاله دادرسی و مشکلات مردم، بروکراسی موجود در قوه قضاییه بود که با الکترونیکی شدن دادرسی‌ها بخش مهمی از این مشکلات برطرف شد.
استفاده از فناوری اطلاعات در مدیریت قضایی، ارتقای خدمت رسانی به مردم و افزایش سرعت ارائه خدمات و افزایش توان مدیریتی و تحلیلی از داده‌های موجود که می‌تواند به بهبود امنیت قضایی منجر شود از امور شایان توجه است.
طراحی و ساخت سیستم مدیریت پرونده قضایی و استقرار آن در شعب دادسرا و دادگاه، آموزش فناوری اطلاعات به قضات و کارکنان، توسعه نرم‌افزارهای یکپارچه مالی و اداری و اجرای طرح بایگانی الکترونیک از جمله مهمترین اقداماتی است که در فرایند هوشمندسازی قوه قضاییه انجام شده است.
ابلاغ الکترونیک اوراق قضایی
نمونه‌های دیگری مانند طرح موفق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، طرح موفق سامانه ثنا (اطلاع‌رسانی از پرونده‌های قضایی) و نظایر آنها موفقیت و پیشرفت چشمگیری است که موجب افتخار و سرافرازی بوده و خواهد بود.
الکترونیکی شدن خدمات قضایی (ثبت شکایت، احضار، ابلاغ و مواردی دیگر) از اقدامات مثبت قوه قضاییه است که موجب صرفه‌جویی در وقت، هزینه، ارتقای امنیت و حفظ آبروی اشخاص شده است.
ابلاغ نقطه آغاز دادرسی
ابلاغ نقطه آغاز هر دادرسی و اطلاع رسانی رسمی به طرفین پرونده است. در گذشته هزاران پرونده در پیچ و خم فرایند کاغذی ابلاغ گرفتار می‌شدند. آدرس‌های اشتباه، جابه‌جایی افراد، هزینه‌های پستی، تاخیر در ارسال و در نهایت صدور آرای غیابی بخشی از واقعیت نظام سنتی ابلاغ در دستگاه قضایی بود؛ این نظام ناکارآمد نه تنها سرعت رسیدگی را کاهش می‌داد بلکه گاهی اعتماد عمومی به عدالت را هم با چالش مواجه می‌کرد.
در مسیر تحول قضایی ایجاد سامانه ابلاغ الکترونیک قضایی یکی از نخستین و مهمترین گام‌ها بود و اکنون دیگر کمتر کسی منتظر نامه‌رسان خواهد بود تا سرنوشت قضایی خود را در پاکت مهر و موم شده دریافت کند و مردم می‌توانند از طریق سامانه ثنا درگاه ملی خدمات الکترونیک قضایی به نشانی https://adliran.ir/ با وارد کردن مشخصات خود به سادگی به ابلاغیه‌های قضایی دسترسی پیدا کنند.
یکی از شاخص های تحول گسترش دسترسی اقشار مختلف از جمله ایرانیان خارج از کشور به ابلاغ الکترونیک است و آنگونه که محمد کاظمی فرد رئیس مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضاییه درباره ارائه خدمات الکترونیک قضایی به ایرانیان خارج از کشور گفته است، «در حال حاضر ۹۶ درصد ابلاغ‌ها در قوه قضاییه به صورت الکترونیکی انجام می‌شود و حدود ۳۰ درصد ثبت‌نام ثناها به صورت کاملا غیرحضوری است. ایرانیان خارج از کشور نیز می‌توانند در سامانه ثنا ثبت‌نام کنند و حتی به سایر خدمات که در قوه قضاییه تدارک دیده شده دسترسی پیدا کنند.»
تا پیش از توسعه خدمات الکترونیک قضایی، ارتباط ایرانیان خارج از کشور با قوه قضاییه با چالش‌های جدی همراه بود. بعد مسافت، نیاز به حضور فیزیکی برای ثبت‌نام در سامانه «ثنا»، نداشتن شماره تلفن همراه داخلی و دشواری در دریافت ابلاغیه‌ها باعث شده بود بسیاری از هموطنان برای پیگیری در امور حقوقی خود ناچار به سفرهای پرهزینه یا استفاده از واسطه‌هایی شوند که گاه روند رسیدگی را مختل می‌کرد.
سامانه «ثنا» با تمرکز قوه قضاییه بر هوشمندسازی و تسهیل دسترسی عمومی به عدالت، به ابزاری کارآمد برای ایرانیان خارج‌نشین تبدیل شده است.
امروز اما با تمرکز قوه قضاییه بر هوشمندسازی و تسهیل دسترسی عمومی به عدالت، سامانه «ثنا» به ابزاری کارآمد برای ایرانیان خارج‌نشین تبدیل شده است. با فراهم شدن امکان ثبت‌نام غیرحضوری و اجرای فرایند احراز هویت برخط، کاربران می‌توانند بدون نیاز به مراجعه حضوری صرفا با چند کلیک ساده به مجموعه‌ای از خدمات قضایی دسترسی پیدا کنند.
این خدمات شامل دریافت آنی ابلاغیه‌ها، ثبت دادخواست، پیگیری پرونده، صدور گواهی سوءپیشینه، طرح شکایت و حتی شرکت در جلسات دادرسی آنلاین است. خدماتی که پیش‌تر تنها از طریق حضور در کشور ممکن بود و اکنون با استفاده از زیرساخت‌های نوین فناوری و همکاری شرکت‌های دانش بنیان در دسترس ایرانیان در هر نقطه از جهان قرار گرفته است.
یکی از موانع مهم، الزام به داشتن شماره همراه ایرانی بود که با اتصال سامانه ثنا به پیام‌رسان‌های داخلی نظیر «گپ» و «آی‌گپ» برطرف شده است. کاربران می‌توانند این پیام‌رسان‌ها را به عنوان درگاه ارتباطی خود انتخاب کرده و همه پیام‌ها و ابلاغیه‌های قضایی را به صورت لحظه‌ای دریافت کنند.
در سال‌های ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳ بالغ بر ۱۹ هزار کاربر دور از وطن از این خدمات بهره مند شده‌اند؛ به‌طوری که هشت هزار و ۷۹۱ کاربر از طریق «گپ» و ۱۱ هزار کاربر از طریق «آی‌گپ» خدمات قضایی دسترسی پیدا کردند.