به گزارش صراط آذربایجان غربی با تولید سالانه بیش از یک میلیون تن سیب درختی، قطب اصلی این محصول در کشور به شمار می‌رود. با این حال، افزایش بی‌رویه سطح زیرکشت، فشار فزاینده بر منابع آبی و مهم‌تر از همه، مسئله لاینحل پیمان‌سپاری ارزی، روند صادرات را کند کرده و موجب زیان کشاورزان شده است.
این استان با دارا بودن 65 هزار هکتار باغ سیب، سالانه بیش از 1.1 میلیون تن محصول تولید می‌کند که بیش از 30 درصد تولید کل کشور را شامل می‌شود. ارومیه، خوی، سلماس، مهاباد و اشنویه، محورهای اصلی تولید این محصول در استان هستند.
فعالان بخش خصوصی نسبت به تداوم موانع صادراتی صادرکنندگان سیب درختی نسبت به تداوم اجرای سیاست‌های ارزی فعلی، به‌ویژه الزام بازگشت ارز حاصل از صادرات، هشدار داده‌اند. آنها معتقدند نبود زیرساخت‌های حمل‌ونقل، قوانین متغیر صادراتی و بی‌ثباتی مقررات، صادرات سیب ایران را با خطر جدی مواجه کرده است.
*خطر از دست رفتن بازارهای سنتی و منطقه‌ای
کشورهایی چون عراق، افغانستان، پاکستان و هند از مهم‌ترین مقاصد صادرات سیب ایران هستند اما در پی محدودیت‌های ارزی، رقبا مانند ترکیه، چین و هند در حال تصاحب این بازارها هستند.
کارشناسان اقتصادی هشدار می‌دهند که تداوم این روند، منجر به کاهش جدی سهم ایران در بازارهای هدف خواهد شد. نبود زیرساخت‌های فرآوری، کمبود کامیون‌های یخچال‌دار، تعرفه‌های بالا و کندی ترخیص در گمرکات، از دیگر موانع مهم صادرات سیب عنوان شده‌اند.
فعالان این بخش می‌گویند که در کنار همه این موارد، مسئله تعهد ارزی بیشترین لطمه را به این صنعت وارد کرده است. در این گزارش به سراغ جمعی از مسئولان و کشاورزان رفته ایم تا اوضاع و احوال این قشر پر تلاش را در زمان رسیدن به فصل برداشت جویا شویم.
*موانع صادرات؛ از پیمان سپاری ارزی تا نبود حمایت از بخش صادرات
جعفر نیکزاد، رئیس اتحادیه واردکنندگان و صادرکنندگان محصولات کشاورزی آذربایجان غربی، با اشاره به مشکلات پیش روی این بخش گفت: باغداران و صادرکنندگان خواستار تمدید بازپرداخت وام‌های صندوق توسعه ملی هستند، چرا که در سال جاری، سرمازدگی شدید و کم‌آبی بی‌سابقه منجر به کاهش تولید و افزایش هزینه‌ها شده است.
وی افزود: مشکلات بانکی و تحریم‌ها نیز باعث پیچیده شدن روابط تجاری با کشورهایی مانند هند شده است. برای حفظ این بازار مهم، نیاز به تحلیل به‌روز و رایزنی فعال وجود دارد.
*تهاتر؛ قانونی که به درستی اجرا نمی‌شود
نیکزاد، با انتقاد رعایت نشدن قانون تهاترتوسط وطارت جهادکشاورزی ، گفت: قانون تهاتر که بر اساس آن صادرکنندگان می‌توانند در قبال صادرات یک و نیم کیلوگرم سیب، یک کیلو موز یا محصولات استوایی وارد کنند، که یک مشوق صادراتی برای صادرکنندگان است توسط وزارت جهادکشاورزی به درستی اجرا نشده و سهمیه‌ها به افراد غیرواقعی تخصیص یافته و صادرکنندگان واقعی در دریافت آن دچار مشکل هستند.
وی، ادامه داد: افزایش تعهدات ارزی از 60 به 80 درصد، فشار زیادی به صادرکنندگان وارد کرده و باعث محرومیت از وام بانکی ومحرومیت از معافیت مالیاتی و در نیتجه حذف آنها از چرخه تجارت خواهد شد.
*رقابت نابرابر با افغانستان
به گفته نیکزاد، استفاده افغانستان از زیرساخت‌های ترانزیتی ایران برای صادرات به هند با تعرفه صفر، در حالی که ایران با تعرفه 30 درصدی مواجه است، رقابت را نابرابر کرده و عملاً به ضرر صادرکنندگان ایرانی تمام شده است چرا که باعث کمبود کانتینر و افزایش کرایه حمل و نقل برای صادرکنندگان ایرانی می شود.
وی، پیشنهاد کرد بازارهایی همچون ترکیه نیز در فهرست بازارهای هدف قرار گیرد تا از وابستگی به بازارهای سنتی کاسته شود و در راستای حل مشکلات اساسی بخش کشاورزی باید تمهیدات لازم درراستای حدف تعهدات ارزی از بخشش کشاورزی سریعا اتخاد شده و پیگیری شود.
*سیب هست، صادرات نیست!
بهنام تاج‌الدینی، نایب رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی آذربایجان غربی نیز در گفت‌وگویی با خبرنگار تسنیم گفت: تولید سیب در استان مطلوب است و کشاورزان آمادگی جمع‌آوری محصول را دارند، اما مشکل اصلی صادرات، همچنان پیمان‌سپاری ارزی است که حل‌نشده باقی مانده و هر سال شرایط را دشوارتر می‌کند.
وی، با اشاره به طراحی سامانه‌ای توسط وزارت جهاد کشاورزی برای تخصیص سهمیه صادرات گفت: این سامانه سهمیه‌ها را به افراد فاقد سابقه صادراتی داده و همین امر، صادرکنندگان واقعی را به استفاده از کارت‌های یکبارمصرف سوق داده که تبعات منفی مالیاتی و اقتصادی دارد.
*قوانین متغیر؛ مانع رشد صادرات
تاج‌الدینی، بابیان اینکه افزایش هزینه های چندین برابری حمل و نقل در کشور بدون هیچگونه پشتوانه و حمایتی از این بخش باعث زمین گیر شدن صادرکنندگان بخش کشاورزی می شود، گفت: نبود ثبات در قوانین حمل‌ونقل، افزایش ناگهانی کرایه‌های کشتی‌رانی، و صدور بخشنامه‌های لحظه‌ای، بازارهای هدف را دچار تردید کرده و به صادرات آسیب می‌زند.
وی، بابیان اینکه دولت در راستای خرید سیب شب عید و دیگر مسائل مربوط در زمان صحیح و به موقع تصمیات خود را اتخاذ کند، افزود: اعلام ناگهانی توقف صادرات به بهانه تنظیم بازار داخلی، حتی اگر اجرا هم نشود، شوک روانی به بازار وارد می‌کند و موجب سردرگمی شرکای تجاری می‌شود.
*کشاورزان؛ قربانیان خاموش
یکی از کشاورزان ارومیه‌ای که با نام اختصاری «ع.ع» معرفی شد، در گفت‌وگو با تسنیم گفت: کشاورزی دیگر سودآور نیست. ما با تمام مشکلات سرمازدگی، گرانی نهاده‌ها و کم‌آبی کنار آمده‌ایم، اما بی‌توجهی مسئولان ما را ناامید کرده است
وی، بیان کرد: تبدیل اراضی دیم در مناطق کوهستانی به باغات، باعث مصرف بی‌رویه منابع آب و تشدید بحران در مناطق پایین‌دست شده است. اگر نظارتی نباشد، با خشکی باغات، مهاجرت روستاییان و نابودی اقتصاد استان مواجه خواهیم شد.
وی، همچنین از دولت خواست در زمینه اجرای آبیاری نوین در باغات حمایت عملی نشان دهد، چرا که کشاورزان به‌تنهایی قادر به اجرای این طرح‌ها نیستند.
*عدم پاسخگویی نمایندگان مردم ارومیه در مجلس شورای اسلامی
خبرنگار خبرگزاری تسنیم در راستای پیگیری یکی از مطالبات اساسی در حوزه اقتصاد کشاورزی استان، با نمایندگان محترم ارومیه در مجلس شورای اسلامی نیز تماس حاصل کرد.
با این وجود، علیرغم سه روز تلاش مستمر از طریق تماس تلفنی و ارسال پیام، هیچ‌یک از نمایندگان پاسخ‌گوی خبرنگار نبوده‌اند.
انتظار می‌رود نمایندگان محترم با درک اهمیت این موضوع، نسبت به پیگیری آن اقدامات لازم را به‌عمل آورده و نتایج را به اطلاع کشاورزان، صادرکنندگان و فعالان حوزه کشاورزی استان برسانند.
در شرایطی که سیب آذربایجان‌غربی می‌تواند سهم مهمی در سبد صادرات غیرنفتی کشور ایفا کند، استمرار موانعی نظیر تعهدات ارزی، ضعف در اجرای قانون تهاتر، بی‌ثباتی در مقررات صادراتی و کمبود زیرساخت‌های لجستیکی، نه‌تنها کشاورزان و صادرکنندگان را با مشکلات جدی مواجه کرده، بلکه فرصت‌های ارزآور برای کشور را نیز در معرض تهدید قرار داده است.
تجربه سال‌های اخیر نشان می‌دهد که بدون اصلاح ساختارهای قانونی و اجرایی در حوزه صادرات محصولات کشاورزی، به‌ویژه در مورد محصولات استراتژیکی مانند سیب، نه تنها امکان توسعه بازارهای هدف از بین می‌رود، بلکه بازارهای سنتی نیز یکی پس از دیگری از دست خواهند رفت.
کشاورزان و فعالان اقتصادی آذربایجان‌غربی امروز بیش از هر زمان دیگری، نیازمند حمایت، تصمیم‌گیری‌های کارشناسانه، و اقدام عملی دستگاه‌های متولی هستند تا زنجیره تولید تا صادرات، حفظ و تقویت شود. بی‌توجهی به این مسائل، پیامدهای جبران‌ناپذیری برای اقتصاد منطقه و معیشت هزاران خانواده در پی خواهد داشت.