به گزارش صراط به نقل از خبرگزاری حوزه، در میان باورها و اعتقادات ریشهدار شیعیان، مفهوم «قبله» همواره جایگاهی ویژه داشته است. اگرچه قبله فقهی و عبادی مسلمانان تنها یکی است و آن کعبه معظمه میباشد، اما در نگاه عارفانه و معنوی شیعه، اماکن و شخصیتهایی وجود دارند که کانون توجه قلبی و معنوی مؤمنان قرار گرفته و به نوعی «قبله گاه حاجات» و «قطب نماز عاشقان» محسوب میشوند.
این نگاه، پرسشی ژرف را به ذهن متبادر میسازد: بر اساس این دیدگاه، چه مکانهایی به عنوان قطبهای توجه معنوی شیعیان شناخته میشوند و به ویژه، چرا امام رضا(ع) به عنوان «قبله هفتم» معرفی شده است؟
برای کاوش در این موضوع، این پرسش را با حجتالاسلام محمد عباسی در میان نهادیم و اکنون مشروح این مصاحبه را پیشکش حضورتان میکنیم.
با سپاس فراوان از فرصتی که در اختیار خبرگزاری حوزه قرار دادید، بفرمایید که چرا امام هشتم(ع) را «قبله هفتم» مینامند؟
بسمالله الرحمن الرحیم
ابتدا باید به معنای فقهی «قبله» توجه کنیم. قبله در فقه به جایی گفته میشود که انسان در هنگام نماز به سوی آن رو میکند و نماز خود را به سمت آن میخواند. این قبله تنها یکی است و امروز همه مسلمانان به سمت مسجدالحرام و کعبه نماز میخوانند.
مطابق با آیات ۱۴۳ و ۱۴۴ سوره بقره، این مطلب روشن است که تغییر قبله، رویدادی مهم در تاریخ اسلام بوده و یکی از نشانههای پیامبر خاتم(ص) این بوده که ایشان به دو قبله نماز خواندهاند؛ لذا در ابتدا به سمت بیتالمقدس و پس از نزول آیه، به سمت مسجدالحرام و کعبه نماز خواندند. از روایات و آیات نیز برمیآید که کعبه، قبلهای بود که پیامبر اکرم(ص) به آن علاقه ویژهای داشتند، تا جایی که در قرآن فرموده شده: «فلنُوَلِّیَنَّکَ قِبْلَةً تَرْضَاهَا»؛ یعنی همان قبلهای که مورد رضایت حضرت بود، کعبه است.
اما اگر از معنای اصطلاحی و فقهی قبله بگذریم، «قبله» در مفهوم گستردهتر به چیزی گفته میشود که انسان به سوی آن رو میکند و به آن توجه دارد. در قرآن به قوم بنیاسرائیل گفته شده: «وَاجْعَلُوا بُیُوتَکُمْ قِبْلَةً»؛ یعنی خانههای خود را رو به روی هم قرار دهید. در اینجا «قبله» به معنای جهت و سمتی است که انسان به آن توجه میکند و رودر وری هم است.
اگر این معنا از قبله را در نظر بگیریم، روشن میشود که در جهان اسلام و بهویژه در مکتب تشیع، مواضعی وجود دارند که مورد توجه مؤمنان قرار میگیرند.
نخستینِ آنها مکه معظمه است که همه مسلمانان به سوی آن نماز میخوانند و به کعبه توجه دارند. دومین قبله، مدینه منوره است که قبر پیامبر اکرم(ص) و قبرستان بقیع در آنجا قرار دارد و شیعیان به این مکان نیز توجه ویژهای دارند. پس این نیز یک «قبله» محسوب میشود.
موضع سوم، نجف اشرف است، چهارم کربلای معلی، قبله و موضع پنجم کاظمین، ششم سامرا و هفتمین موضعی که مورد توجه و عنایت شیعیان قرار میگیرد، مشهد الرضا و بارگاه ملکوتی امام رضا(ع) است.
بنابراین، اگر این مواضع هفتگانه را که شیعیان به آنها توجه و رو میکنند در نظر بگیریم، روشن میشود که هفتمین موضع مورد توجه شیعیان، مشهد الرضا و مرقد مطهر و بارگاه ملکوتی امام رضا(ع) است.