به گزارش صراط به نقل از مهر، اکنون بیش از نیم قرن است که از مهمترین خاطره به یاد ماندنی جنبش دانشجویی می‌گذرد، خاطره‌ای که با شهادت سه دانشجوی دانشگاه تهران در ۱۶ آذر ۱۳۳۲ و در اعتراض به ورود نیکسون معاون وقت رییس جمهور آمریکا به ایران رقم خورد.
«۱۶ آذر» آن سال با شهادت احمد قندچی، آذر (مهدی) شریعت‌رضوی و مصطفی بزرگ‌نیا به نقطه عطف تاریخ جنش دانشجویی و استکبارستیزی در ایران بدل شد و از آن روز توسط کنفدراسیون دانشجویان ایرانی خارج از کشور به عنوان روز دانشجو نامیده شد که تاکنون نیز به قوت خود باقی است.
امروز ۷۰ سال از شهادت دانشجویان دانشکده فنی دانشگاه تهران می‌گذرد و جنبش دانشجویی در ایران اگرچه همواره میراث دار خاطرات تلخ و شیرین بسیاری است اما سرآمد آنها همچنان روز ۱۶ آذر ۱۳۳۲ است.
نسل جدید از «روز دانشجو» چه می‌داند
با فرا رسیدن این روز در جمع دانشجویان دانشگاه‌های تهرانی حضور یافت و از آنها درباره فلسفه این روز پرسید. پاسخ‌های جالب توجه برخی از دانشجویان حاکی از این است که علیرغم گرامیداشت هر ساله این روز در دانشگاهها و برگزاری مراسم‌های مختلف به ویژه دعوت از مسئولین مختلف دولتی و چهره‌های سیاسی در دانشگاهها به نظر می‌رسد با گذشت زمان و یا نقصان در تبیین برگزاری چنین مراسم‌هایی، نسل جدید دانشجویی با فلسفه برگزاری گرامیداشت این روز غریبه است.
چراکه وقتی در میان دانشجویان جدیدالورود دانشگاه‌های بزرگ حاضر می‌شویم و سوال می‌کنیم که چرا ۱۶ آذر، روز دانشجو است با پاسخ‌های جالبی روبرو می‌شویم. به نظر می‌رسد برخی دانشجویان امروزی رشادت‌های دانشجویان دیروز را فراموش کرده‌اند.
در کنار جریانات سیاسی، فرهنگی و اجتماعی مختلف عده‌ای از دانشجویان نسل جدید ایرانی نه تنها فلسفه این روز مهم را نمی‌دانند، بلکه هیچ ذهینتی در رابطه با روز ۱۶ آذر ندارند که این نشان دهنده این است که بخش زیادی از دانشجویان دانشگاه‌های مهم ایران رسالت خود را به عنوان دانشجو و کنشگران جامعه به درستی درک نکرده‌اند.
برخی از دانشجویان «روز دانشجو» را تنها در حد اسم و نامی در تقویم می‌شناسند، برخی هم تنها به این روز به دلیل برگزاری برنامه‌ها و حتی تعطیلی کلاس‌ها ابراز علاقه می‌کنند! در این میان هستند دانشجویانی که با فلسفه روز دانشجو از طریق فیلم‌های تاریخی آشنا هستند اما اطلاعات شان بسیار اندک است.
برای برخی دیگر نیز این‌طور جا افتاده است که در گرامیداشت روز دانشجو باید بیش از پیش به دنبال مطالبات دانشجویی از جنس رفاهی و صنفی باشند. برخی نیز پس از شنیدن این پرسش، چند دقیقه‌ای مهلت می‌خواهند تا اطلاعات دقیق را در این باره در اینترنت جستجو کنند!
شاید تنها شمار اندکی از دانشجویان نسل امروز و ورود یهای جدید هستند که از چگونگی نام گرفتن ۱۶ آذر به نام روز دانشجو آگاهی عمیق دارند و فلسفه پشت آن را می‌دانند.
درون مایه پیدایش «۱۶ آذر» در مراسم روز دانشجو گم شده است
علی رشیدی، مسئول بسیج دانشگاه امیرکبیر در خصوص چگونگی تبیین روز دانشجو برای نسل جدید و القای حس کنشگری به دانشجویان در گفتگو با مهر می‌گوید: اگر بخواهیم برای طیف دانشجویانی که اخیر وارد دانشگاه شده‌اند این روز را تبیین کنیم و برای آنها چرایی این روز را روشن کنیم باید این‌طور گفت که فهوا و درون مایه این روز اساس استکبارستیزی دارد اما اتفاقی که طی سنوات مختلف در گرامیداشت این روز افتاده این است که بیشتر به معنای گرامیداشت یک روز عادی در نظر گرفته می‌شود.
وی با بیان اینکه نقطه ضعف اساسی تببین روز دانشجو این است که به درون مایه اصلی «۱۶ آذر» پرداخته نشده است، اضافه می‌کند: برنامه‌ها باید به سمت و سویی برود که دانشجو هویت ضداستکباری پیدا کند و تنها یک بعد را دنبال نکند و صرفاً درگیر درس و بحث کتاب نباشد.
رشیدی با بیان اینکه روایت درست درباره ۱۶ آذر و اتفاقی که رقم خورده در تبیین چرایی برگزاری گرامیداشت روز دانشجو مهم است، می‌گوید: می‌توان در این زمینه در خود دانشگاه با حضور اساتید برجسته میز گرد و کرسی آزاد اندیشی داشته باشیم.
از تبیین کنشگری دانشجو با هویت ضد استکباری غفلت شده است
این فعال دانشجویی معتقد است از تبیین کنشگری دانشجو با هویت ضد استکباری غفلت شده است.
وی با اشاره به کنشگری دانشجو در مواجهه با مسائل و مشکلات کشور در روز دانشجو می‌گوید: کنشگری هر دانشجویی بنا بر بینش و تبیین خود می‌تواند اتفاق افتد. شاید یک دانشجو خودش را حلقه میانی بین مردم و حاکمیت می بیند و بنای این را داشته باشد که نقش نمایندگی مردم را در مقابل حاکمیت ایفا کند، پس باید بتواند در روز ۱۶ آذر سخن اقشار مردم را به مسئولین منتقل کند و از آنها پاسخ بخواهد. این موضوع می‌تواند باعث شود حضور مسئولین در دانشگاه حالت نمایشی پیدا نکند و دانشجو نیز کنشگری خود را در صحنه دانشگاه داشته باشد.
رشیدی در ادامه اضافه می‌کند: همچنین از این طریق دانشجو را می‌توان وارد مسائل اساسی کشور کرد. همانطور که در نسل‌های قبل یک سری دانشجو در نقاط عطف سیاسی و مرکزیت اتفاقات کشور ایستادند و نقش اول را ایفا کردند.
وی با اشاره به مسائلی که کشور اکنون با آن درگیر است، می‌گوید: اگر گروهی از دانشجویان اقتصاد را مشکل اصلی کشور می‌دانند پس باید خودشان را در ۱۶ آذر در این نقطه ببیند که در روز دانشجو پیگیر مسائل اقتصادی باشند.
دانشجو هر لحظه باید از خودش بپرسد من در چه نقطه‌ای ایستاده‌ام
علیرضا صفری رییس بسیج دانشجویی دانشگاه تهران درباره این موضوع که روز دانشجو برای نسل فعلی چه مفهومی دارد به مهر می‌گوید: دانشجو هر لحظه باید از خودش بپرسد من در چه نقطه‌ای ایستاده‌ام، چه چیزی را مطالبه می‌کنم و چه چیزی را در افق پیشروی خود می بی نم.
وی در تحلیل برنامه‌هایی که در دانشگاه‌های کشور در روز دانشجو برگزار می‌شود، یادآور می‌شود: مشخصاً برنامه‌های متعددی در کشور در جریان است. از جمله حضور مسئولین کشور در دانشگاهها که خیلی اهمیت دارد و اتفاق مبارکی است واتفاقا مطالبه جدی حضرت آقا هم است.
صفری تاکید می‌کند: به عنوان نماینده تشکل دانشجویی تاکید می‌کنم، مسئول کشور باید در دانشگاه حضور پیدا بکند و به گفت‌وگوی چهره به چهره به دانشجویان اهمیت دهد. این امر باعث می‌شود که دانشگاه درگیر موضوعات مهم کشور بشود و بدنه‌های دانشجویی و به ویژه ورودی‌های جدید با مسائل دانشگاه و کشور در تعامل باشند.
تببین روز دانشجو باید به گونه‌ای باشد که نسل جدید چرایی آن را درک کند
همچنین محمد مظفری، معاون سیاسی بسیج دانشجویی دانشگاه شریف در این باره به مهر می‌گوید: ما باید در تبیین روز دانشجو برای نسل‌های جدید طوری عمل کنیم که دانشجو بتواند چرایی این موضوع را با تمام وجود احساس کند زمانی که توانست این درک را داشته باشد می‌تواند انتخاب کند مسیر درست چه بوده چه هست و چه خواهد بود. نسل دهه ۸۰ و ۹۰ نسلی است که خیلی از دغدغه‌های گذشته را نداشته، مسائل و چالش‌ها را حس نکرده و خیلی از مشکلات راهبردی کشور را نتوانسته درک کند.
وی خاطرنشان می‌کند: در فضای دانشگاه فعالیت‌های فرهنگی برای این منظور می‌تواند راهگشا باشد و می‌توان از ابزارهای فرهنگی مانند تئاتر، شعر و کارهای هنری بهره برد تا فلسفه این روز را برای نسل جدید تبیین کرد.
این فعال دانشجویی با تاکید بر اینکه این نسل ظرفیت و استعدادهای بالایی دارد، می‌گوید: برای اینکه دانشجویان بتوانند با علاقه به مسائلی مثل ۱۶ آذر بپردازند، عینیت و خلاقیت خیلی در تبیین کردن مهم و ضروری است.
نسل جدید متفاوت از نسل قبل کنشگری و مطالبه گری می‌کند
در همین زمینه زهرا عالی‌حسینی مسئول واحد خواهران انجمن اسلامی مستقل دانشگاه علامه طباطبایی به مهر می‌گوید: در ابتدا باید مشخص کنیم کدام نسل جدید مدنظر است. ما در سطح دانشگاهها می‌بینیم که نسل جدید واقعاً نسل دغدغه‌مندی هستند اما شاید سطح دغدغه‌ها متفاوت است. برخی از دانشجویان دغدغه دارند و فلسفه روز دانشجو را می‌دانند و در راستای آن فعالیت می‌کنند. کیفیت کارشان متفاوت است. باید بگوییم این نسل متفاوت از نسل قبل کنشگری و مطالبه گری می‌کند و نوع فعالیت اش از نسل گذشته چه قبل از انقلاب چه دهه‌های گذشته متفاوت است.
وی اضافه می‌کند: علت اینکه بخشی از این نسل آگاه نیستند موضوعی است که چند بعد دارد. این ناآگاهی بخشی اش فردی است از جمله عدم مطالعه، عدم مطالعه تاریخی، عدم شناخت و عدم تحقیق در مسائل. مورد دیگر که از این سطح فردی فراتر می‌رود این است که هر ساله در راستای روز دانشجو برنامه‌هایی در دانشگاهها برگزار می‌شود که متاسفانه کیفیت کافی را ندارند و سطحی هستند. در این برنامه‌ها کمتر به ابعاد تاریخی ماجرا پرداخته می‌شود تا دانشجو با استکبار ستیزی و فلسفه روز دانشجو آشنا شود.
روح روز دانشجو با استقلال طلبی، ضد استکبار بودن و ضد آمریکا بودن عجین شده است
عالی حسینی خاطرنشان می‌کند: در اصل روح روز دانشجو با استقلال طلبی و ضد استکبار بودن و ضد آمریکا بودن عجین شده؛ ولی کمتر می‌بینیم که در جشن‌های و یادواره‌های روز دانشجو این موضوع گفته شود. در واقع موضوع ضد آمریکایی بودن روز دانشجو برای نسل جدید تبیین نمی‌شود که این گروه با اهمیت و فلسفه آن آگاه شود. در واقع بیشتر جشن‌های روز دانشجو به جشن‌هایی سطحی و فستیوال دورهمی تبدیل شده‌اند که دانشجو انتظار دارد در آنجا پذیرایی شود و هدیه بگیرد! در حالی که در این روز باید وظیفه و رسالت دانشجو یادآور شود.
این فعال دانشجویی درباره تبیین چگونگی روز دانشجو می‌گوید: وظیفه این تبیین صرفاً برعهده دانشگاه نیست و موضوع وظیفه دانشگاه و ساختار و هم تشکلهای دانشجویی است. اگر اهمیت روز دانشجو را به مثابه اهمیت استکبار ستیزی ببینیم می‌توانیم آن را در قالب‌های متفاوت تبیین کنیم. علاوه بر آن معاونت‌های دانشگاه و اساتید باید به این جریان تبیین کمک کنند. باید اساتیدی داشته باشیم که استکبار ستیز باشند نه اینکه حتی حاضر نباشند پای شان را روی پرچم آمریکا بگذارند! ضمن اینکه ساختار هم باید دغدغه مند باشد، به عنوان نمونه نمایندگی نهاد رهبری در دانشگاه باید حضور فعال داشته باشد.
وی با اشاره به ضرورت‌های تبیین فلسفه روز دانشجو برای نسل جدید دانشجویان می‌گوید: هر ساله در کنار دعوت از مسئولین و تریبون آزاد و برنامه‌های همیشگی باید فضاهایی داشته باشیم که روز دانشجو را برای دانشجویان تبیین کنیم. هر سال صرفاً روز دانشجو را پاس می‌داریم اما نمی‌گوییم چرا چنین اتفاقی افتاد و آن دانشجویان در ۱۶ آذر چه کاری کردند. تشکلهای دانشجویی باید این واقعه تاریخی رو به مثابه گفتمان در بیاورند که دانشجوی واقعی چه کسی هست؟ و چه کارهایی می‌تواند در تاریخ انجام دهد؟
مطالبه‌گری تشکل دانشجویی باید در راستای مساله محوری باشد
عالی حسینی اضافه می‌کند: اگر تشکل دانشجویی مطالبه‌گری می‌کند باید در راستای مساله محوری باشد. به عنوان نمونه ما در تشکل خودمان موضوعات روز همچون مساله صندوق‌های بازنشستگی را که به یک ابر بحران تبدیل شده و ۲ سال است در دانشکده علوم اجتماعی روی آن کار می‌شود را به عنوان یک دغدغه پیگیری می‌کنیم و حال می‌بینیم که این موضوع آنقدر مهم بوده است که در مجلس به آن می‌پردازند و به مساله کشور تبدیل شده است. با این گونه مطالبات متوجه می‌شویم که واقعاً دانشجو در جامعه اهمیت دارد و تاثیر می‌گذارد.
مسئول واحد خواهران انجمن اسلامی مستقل دانشگاه علامه طباطبایی در این باره که برنامه‌های دانشجویی باید در چه مسیری حرکت کنند، می‌گوید: فعالیت‌های تشکل‌ها نباید به روز دانشجو محدود شود. مساله و دغدغه دانشجو باید به یک گفتمان تبدیل شود تا دانشجو بداند می‌تواند در جامعه تاثیرگذار باشد. ما می‌اتونیم از این روز به عنوان یک فرصت استفاده کنیم و استکبارستیزی و اهمیت دغدغه‌های دانشجویی را در جامعه پررنگ‌تر کنیم.
وی اضافه می‌کند: برنامه‌های دانشجویی باید واقعاً برای دانشجو باشد تا دانشجو بتواند در آن صحبت کند، مطالبه کند و فرصت داشته باشه مسائل خودش را بیان کند و از مسئولین کشور جواب بگیرد. در برنامه‌هایمان باید مسائل و تهدیدهای علیه ایران را یادآوری کنیم و برای دانشجوها تبیین کنیم که اگر کشور استقلال نداشته باشد چه می‌شود.
آنچه از برایند نظر دانشجویان نسل جدید برمی آید حاکی از آن است که عملکرد فرهنگی دانشگاهها و تشکلهای دانشجویی طی سالهای اخیر آنطور که باید مبین فلسفه شکل گیری واقعه تاریخی ۱۶ آذر نبوده و مراسم‌های گرامیداشت این سال‌ها به خوبی چرایی پیدایش «روز دانشجو» را برای نسل جدید توضیح نداده است، از این رو واکاوی این مشکل و پرداختن به تبیین دقیق روز دانشجو به طوری که درون مایه اصلی شکل گیری آن برای نسل جدید روشن شود، از سوی کنشگران دانشجو و مسئولان فرهنگی دانشگاهها ضروری به نظر می‌رسد.