گاستروپارزی یا فلج معده اختلالی است که در آن تخلیه غذا از معده بیش از حد طول می کشد. این اختلال به بروز علائم مختلفی منجر می شود که از آن جمله می توان به حالت تهوع، استفراغ، احساس پری، و تخلیه کند معده که به آن تخلیه با تاخیر معده گفته می شود، اشاره کرد.
به نقل از "هلث لاین"، گاستروپارزی می تواند به دلایل مختلفی شکل بگیرد. هیچ درمان ریشه‌کن کننده ای برای گاستروپارزی وجود ندارد اما برخی روش های درمان پزشکی می توانند به مدیریت علائم آن کمک کنند.
دلایل گاستروپارزی چه چیزهایی هستند؟
در شرایطی که دلیل دقیق گاستروپارزی مشخص نیست، تصور بر این است که با اختلالات سیگنال های عصبی در معده مرتبط باشد. باور بر این است زمانی که اعصاب معده تحت تاثیر یک سری از عوامل قرار می گیرد، عبور غذا از این اندام می تواند به کندی صورت بگیرد. مشکلات دیگر مانند حساسیت بیش از حد معده به سیگنال های سیستم عصبی و ناتوانی معده در ارائه واکنش درست به یک وعده غذایی نیز از جمله مواردی هستند که به نظر می رسد موجب گاستروپارزی می شوند.
بیشتر انواع گاستروپارزی در یکی از دسته های زیر قرار می گیرند:
- ایدیوپاتیک یا ناشناخته
- مرتبط با دیابت
- پس از عمل جراحی
تقریبا 36 درصد موارد گاستروپارزی با دلیلی قابل شناسایی ارتباط ندارند. این موارد به عنوان ایدیوپاتیک شناخته می شود. بسیاری از اوقات، گاستروپارزی پس از یک بیماری ویروسی رخ می دهد اما این شرایط به طور کامل درک نشده است.
یک دلیل شایع آسیب دیدگی سیستم عصبی که بر گوارش تاثیر می گذارد، دیابت است، به ویژه مواردی که به خوبی کنترل نشده اند. قند خون بالا می تواند به مرور زمان به اعصاب آسیب برساند.
عمل های جراحی که معده یا دیگر اندام های گوارشی درگیر آنها بوده اند نیز می توانند موجب تغییر سیگنال های ارسالی به معده شوند.
چه افرادی در معرض خطر ابتلا به گاستروپارزی هستند؟
شرایط سلامت دیگر نیز با گاستروپارزی مرتبط هستند اما شیوع کمتری دارند. از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- عفونت های ویروسی
- برخی انواع سرطان
- فیبروز سیستیک
- بیماری پارکینسون
- بیماری های خودایمنی
- آمیلوئیدوز، شرایطی که موجب انباشت غیرعادی پروتئین در اندام ها می شود
- داروهایی که موجب کند شدن تخلیه معده می شود
- اختلالات تیروئید
علائم گاستروپارزی چه چیزهای هستند؟
شدت علائم گاستروپارزی می تواند از خفیف تا شدید باشد که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- درد در قسمت بالای شکم
- حالت تهوع
- استفراغ
- بی اشتهایی
- نفخ
- احساس پری پس از مصرف مقدا کمی غذا
- سوء تغذیه
- کاهش وزن ناخواسته
گاستروپارزی چگونه تشخیص داده می شود؟
پزشک یک معاینه بدنی را انجام خواهد داد و پرسش هایی را درباره سابقه پزشکی شما مطرح می کند. برای حذف احتمالات دیگر، پزشک احتمالا برخی آزمایش ها را تجویز خواهد کرد که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:
سونوگرافی. در این روش از امواج صوتی برای ایجاد تصویری از اندام ها استفاده می شود. از سونوگرافی می توان برای حذف احتمال بیماری کبد، پانکراتیت، و بیماری کیسه صفرا استفاده کرد.
آزمایش خون. از این روش می توان برای بررسی دیابت و شرایط دیگر استفاده کرد.
آندوسکوپی فوقانی. در این روش، پزشک معده را برای بروز انسداد یا شرایط دیگر بررسی می کند.
زمانی که پزشک احتمالات دیگر برای بروز علائم را بررسی کرد، آزمایش هایی را برای بررسی روند تخلیه معده تجویز خواهد کرد. از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:
آزمایش سینتی‌گرافی تخلیه معده. اسکن تخلیه معده شامل مصرف مقدار کمی غذا همراه با یک ماده رادیواکتیو بی ضرر می شود و پزشک می تواند سرعت گوارش غذا و تخلیه معده را مشاهده کند.
قرص هوشمند. قرص هوشمند کپسولی حاوی دستگاهی است که با کمک آن سرعت عبور غذا از دستگاه گوارش ردیابی می شود.
آزمایش تنفسی کربن. در این آزمایش، تولید دی اکسید کربن از طریق دستگاه گوارش ردیابی می شود.
گاستروپارزی چگونه درمان می شود؟
اگر گاستروپارزی به واسطه شرایطی مانند دیابت شکل گرفته باشد، نخستین اقدام بهبود کنترل بر آن بیماری زمینه ای است. سپس، پزشک ممکن است داروها، تغییرات در رژیم غذایی، و در برخی موارد حتی عمل جراحی را توصیه کند.
دارو
پزشک شما ممکن است یک یا تعداد بیشتری از داروها را برای درمان گاستروپارزی تجویز کند.
از داروهایی که برای کنترل حالت تهوع و استفراغ ناشی از گاستروپارزی تجویز می شوند می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- پروکلرپرازین (کومپرو)
- اندانسترون (زوفران)
- پرومتازین (فنرگان)
داروهای دیگر عضلات معده را تحریک کرده و به گوارش کمک می کنند که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- متوکلوپرامید (رگلان)
- اریترومایسین (EES)
- دومپریدون (موتیلین)
با این وجود، این داروها می توانند موجب عوارض جانبی شوند. با پزشک خود درباره نقاط قوت و ضعف هر دارو صحبت کنید تا بهترین گزینه برای شما انتخاب شود.
عمل جراحی
اگر به رغم مصرف دارو، سوء تغذیه یا استفراغ همچنان ادامه داشته باشند، پزشک ممکن است انجام عمل جراحی روی معده را مد نظر قرار دهد. هدف عمل جراحی برای گاستروپارزی کمک به تخلیه کارآمدتر معده است.
یک محرک معده با عنوان تحریک الکتریکی معده (GES) می تواند در معده قرار داده شود. این دستگاه مورد تایید سازمان غذا و داروی آمریکا برای افرادی که واکنشی به داروها نشان نمی دهند، استفاده می شود. مطالعات نشان داده اند که در سال نخست پس از این عمل جراحی، تا 97 درصد افراد دارای GES حالت تهوع و استفراغ کمتری را تجربه کرده و قادر به افزایش وزن خود هستند. این دستگاه ممکن است امید به زندگی مرتبط با گاستروپارزی را نیز افزایش دهد.
تغییرات غذایی
مراجعه به یک متخصص تغذیه بخشی رایج از درمان گاستروپارزی است. متخصص تغذیه می تواند غذاهایی که بدن می تواند راحت‌تر گوارش کند را پیشنهاد دهد که به بدن اجازه می دهد مواد مغذی بیشتری را جذب کند. متخصص تغذیه ممکن است پیشنهادهایی به شما ارائه کند که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مصرف چهار تا شش وعده غذایی در روز
- نوشیدن مایعات پر کالری
- محدود کردن یا پرهیز از مصرف الکل و نوشیدنی های گازدار
- مصرف روزانه مولتی ویتامین، در صورت تحمل
- محدود کردن مصرف برخی انواع گوشت و لبنیات
- مصرف میوه و سبزیجات به خوبی پخته برای کاهش میزان فیبر موجود در آنها
- مصرف غذاهای کم چرب
- پرهیز از غذاهای سرشار از فیبر مانند بروکلی و پرتقال
- پرهیز از دراز کشیدن فوری برای استراحت پس از وعده های غذایی
- مصرف غذاهای پوره شده یا مایع به جای غذاهای جامد
در صورت ابتلا به گاستروپارزی شدید، ممکن است قادر به مصرف غذاهای جامد و نوشیدن مایعات نباشید. در این مورد، ممکن است تا زمانی که شرایط شما بهبود یابد، به تغذیه از طریق لوله نیاز باشد.
ترک سیگار نیز می تواند برای شرایط کلی شما مفید باشد.
گزینه های درمان تجربی
سم بوتولونیوم نوع A
سم بوتولونیوم نوع A ماده ای است که فعالیت عضله را کاهش می دهد. استفاده از این سم برای درمان گاستروپارزی و دیگر اختلالات گوارشی مورد مطالعه قرار گرفته است.
در برخی مطالعات، تزریق دارو در عضله اسفنکتر پیلوریک به بهبود گاستروپارزی کمک کرده است. با این وجود، به واسطه نتایج متناقض و انجام مطالعات در مقیاس کوچک، دانشمندان به این نکته اشاره داشته اند که به انجام پژوهش های بیشتر در این زمینه نیاز است.
تحریک عصب واگ
عصب واگ برای گوارش اهمیت دارد. پژوهشگران امیدوارند که تحریک عصب واگ به کاهش التهاب و مشکلات عصبی مرتبط با گاستروپارزی کمک کند. پژوهش ها در این زمینه همچنان ادامه دارند.
عوارض گاستروپارزی چه چیزهایی هستند؟
علائم مرتبط با گاستروپارزی مانند استفراغ و بی اشتهایی می تواند موجب کم آبی بدن و سوء تغذیه شود. کم آبی بدن و سوء تغذیه می تواند موجب مشکلات متعددی از جمله موارد زیر شود:
- بی تعادلی الکترولیت ها
- کاهش فشار خون
- افزایش ضربان قلب
- تنفس سریع
- کاهش خروجی ادرار
- ضعف سیستم ایمنی بدن
- بهبود ضعیف زخم
- ضعف عضلانی
از آنجایی که گاستروپارزی موجب باقی ماندن طولانی مدت غذا در معده می شود، می تواند رشد بیش از حد باکتری ها را نیز به همراه داشته باشد. همچنین، غذا می تواند سفت و سخت شده و توده هایی را شکل دهد که موجب حالت تهوع، استفراغ و انسداد در معده می شود.
مدیریت قند خون برای افراد مبتلا به دیابت اهمیت دارد. گاستروپارزی می تواند مدیریت سطوح قند خون را دشوار کند.
