دعا و نیایش از بهترین ابزار‌های ارتباط روح انسان با خداوند متعال است. این عمل به قدری اهمیت دارد که خداوند در آیاتی از قرآن به صورت مستقیم و غیر مستقیم انسان‌ها را دعوت به انجام آن کرده است. به عنوان نمونه در بخشی از آیه ۶۰ سوره غافر می‌فرماید: «وَ قَالَ رَبُّکُمُ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ؛ پروردگار شما می‌گوید بخوانید مرا تا برای شما استجابت کنم». همچنین در آیه ۱۸۶ سوره بقره پس از آنکه در آیات قبل درباره ماه رمضان و احکام آن سخن می‌گوید، می‌فرماید: «وَ إِذَا سَأَلَکَ عِبَادِی عَنِّی فَإِنِّی قَرِیبٌ أُجِیبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ فَلْیَسْتَجِیبُوا لِی وَلْیُؤْمِنُوا بِی لَعَلَّهُمْ یَرْشُدُونَ؛ و، چون بندگان من (از دوری و نزدیکی) من از تو پرسند، (بدانند که) من به آن‌ها نزدیکم، هرگاه کسی مرا خواند دعای او را اجابت کنم. پس باید دعوت مرا (و پیغمبران مرا) بپذیرند و به من بگروند، باشد که (به سعادت) راه یابند.» لذا توجه به خداوند متعال از مهم‌ترین دستاورد‌های دعا محسوب می‌شود.
به گزارش تسنیم، مسأله دیگری که در موضوع دعا وجود دارد، شرایط استجابت دعاست. نبی مکرم اسلام (ص) در یک روایت فرمود: دعا را هنگام ترحّم و رقّت قلب غنیمت بشمارید که این یک رحمت الهی است؛ اِغتَنِموا الدُّعاءَ عِندَ الرِّقَّةِ فَاِنّها رَحمَةٌ (شهاب‌الاخبار، ص. ٣١٧)
رهبر معظم انقلاب در فرمایشاتی با اشاره به شرایط استجابت دعا فرمود: «یکی از شرایط استجابت دعا، حضور قلب و خشوع است. همان‌طور که عرض کردیم، معنای دعا این است که شما با خدا حرف بزنید؛ خدا را در مقابل خود احساس کنید و حاضر و ناظر بدانید. این‌که انسان همین طور طبق عادت چیزی را بر زبان بیاورد و مطالبه‌ای را ذکر کند - خدایا ما را بیامرز، خدایا پدر و مادر ما را بیامرز - بدون این‌که در دل خود حقیقتاً حالت طلبی را احساس کند، این دعا نیست؛ لقلقه‌ی لسان است. «لا یُقبَلُ اللَّهِ عزّوجلّ دُعاءَ قَلبِ لاهٍ»؛ دل غافل و بی‌توجه و سر به هوا اگر دعا کند، خدای متعال دعایش را قبول نمی‌کند. دل‌های آلوده و غرق در تمنیات و شهوات نفسانی - که اصلاً غافلند - چگونه دعا خواهند کرد؟ چه توقعی است که اگر انسان این‌طور دعا کرد، مستجاب شود؟» (۱۳۸۴/۰۷/۲۹)
