۱۵ تير ۱۳۹۶ - ۲۰:۰۰

نشست "قاهره" چه پیامدی برای بحران جهان عرب دارد؟

وزیران خارجه مصر، عربستان، امارات و بحرین پس از برگزاری نشست خود در کاخ «التحریر» قاهره با صدور بیانیه مشترکی، پاسخ قطر به خواسته هایشان را منفی توصیف کرده و آن را ناشی از جدی نبودن دوحه در روابط خود با این کشورها دانستند.
کد خبر : ۳۷۰۷۲۴
صراط: وزیران خارجه مصر، عربستان، امارات و بحرین پس از برگزاری نشست خود در کاخ «التحریر» قاهره با صدور بیانیه مشترکی، پاسخ قطر به خواسته هایشان را منفی توصیف کرده و آن را ناشی از جدی نبودن دوحه در روابط خود با این کشورها دانستند.در این میان، توجه دقیق به پیامدهای گوناگون این رخداد سیاسی در شرایط حساس کنونی، از اهمیت بالایی برخوردار است.

به گزارش ایرنا، وزیران خارجه این کشورها در این بیانیه که «سامح شکری» وزیر خارجه مصر آن را در کنفرانس مطبوعاتی مشترک قرائت کرد، قطر را به کمک مالی به تروریسم و دخالت در امور داخلی کشورهای دیگر متهم و با طرح اصولی شش گانه بر اهمیت پایبندی به توافق نامه ها و منشورهای بین المللی، اتحادیه عرب، سازمان همکاری اسلامی و توافق نامه های امضا شده برای مبارزه با تروریسم تاکید کردند.

این درحالی است که شیخ' محمدبن عبدالرحمن آل ثانی' وزیر خارجه قطر روز چهارشنبه در سخنانی در مؤسسه سلطنتی روابط بین‌المللی لندن (چاتم‌هاوس) و همزمان با نشست وزیران خارجه 4 کشور عربی محاصره کننده قطر در قاهره تاکید کرد که خواسته های این کشورها از قطر، هرگز محقق نمی شود.

در این میان, برای شناخت ابعاد دقیق پیامدهای نشست چهار کشور عربی و تاثیر آن بر روند تحولات جاری منطقه مرتبط با قطر و نیز بررسی شرایط ژئوپلتیکی منطقه، توجه به نکات ذیل ضروری به نظر می رسد.

الف) نشست قاهره؛ ناکارآمد و فاقد محتوای عملی
چهار کشور تحریم کننده قطر پنجشنبه اول تیرماه فهرست شروط سیزده گانه خود جهت ازسرگیری روابط با دوحه را توسط کویت به قطر اعلام کردند و به دوحه برای اجرای این شروط ده روز ضرب الاجل تعیین کردند که یکشنبه شب این مهلت به پایان رسید و با میانجیگری کویت به مدت 48 ساعت دیگر (چهارشنبه) تمدید شد.

درست پس از آن بود که نشست وزرای خارجه مصر، عربستان، امارات و بحرین (کشورهای تحریم و محاصره کننده قطر ) عصر چهارشنبه با هدف بررسی پاسخ دوحه به شروط این کشورها در کاخ «التحریر» قاهره برگزار شد.

شبکه قطری الجزیره روز (پنجشنبه) ساعاتی پس از پایان این نشست در واکنش به بیانیه مشترک وزیران خارجه مصر، عربستان، امارات و بحرین تاکید کرد: مفاد این بیانیه شعارگونه و فاقد محتوای قابل بررسی است و دوحه همچون گذشته به خواسته های آنان توجهی نمی کند.

با توجه به مفاد بیانیه مشترک منتشرشده و نیز تکرار رویکرد مخرب محور ریاض علیه قطر، عربستان و سه کشور عربی با برگزاری این نشست عملا شکاف عمیقی را در شورای همکاری خلیج فارس به عنوان یک نهاد منطقه ای، ایجاد کردند که دامنه آن، کلیه عرصه های اقتصادی و سیاسی جهان عرب را تحت الشعاع قرار خواهد داد.

فلسفه وجودی شکل گیری شورای همکاری خلیج فارس مبتنی بر بهره گیری از ظرفیت های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی جهان عرب و ایجاد یک بلوک (مجموعه تصمیم گیر) در عرصه منطقه ای برای یکپارچگی و انسجام با تکیه بر ارزش های عربی بود.

با گذر زمان، اما، با وجود برگزاری نشست های بسیار زیاد و با توجه به اختلافات ماهوی کشورهای عضو، این نهاد نتوانست در عرصه نظری و عملی به اهداف از پیش تعیین شده دست یابد و عملا این نشست صرفا به یک گردهمایی تشریفاتی و صوری تبدیل گشت.

بنابرآنچه گفته شد، نشست قاهره نه تنها گویای ناکارآمدی و انفعال کشورهای تحریم کننده قطر بود، که به روشنی نشان دهنده عمیق شدن اختلافات نظری و عملی میان کشورهای عربی درگیر در این بحران است.

ب) استحکام مواضع قطر؛ برگ برنده دوحه در برابر کارشکنی محور ریاض
شیخ' محمد بن عبدالرحمن آل ثانی' وزیر خارجه قطر چهارشنبه در سخنانی در مؤسسه سلطنتی روابط بین‌المللی لندن (چاتم‌هاوس) در تازه ترین موضع گیری رسمی خود، تاکید کرد که محاصره دوحه از سوی این چهار کشور ( سعودی، بحرین، امارات و مصر) دشمنی آشکار و اهانت به قطر شمار می رود و ادعاهای مطرح شده مبنی بر حمایت قطر از تروریسم، با هدف ایجاد احساس دشمنی علیه قطر صورت می گیرد در حالی که می دانند ما در مبارزه با تروریسم مصمم بوده ایم.
در حالی که عربستان سعودی بدون داشتن ارزیابی درست نسبت به شرایط اقتصادی و سیاسی خاورمیانه، به اقدامات مخرب خود در عرصه منطقه ای ادامه داده است، در مقابل، اما، قطر در ماه های اخیر با اتخاذ رویکردهایی متفاوت و عقلانی و مبتنی بر تاثیرگذاری سازنده بر پارادایم های سیاسی و اقتصادی منطقه، تلاش کرده است تا به یک کنشگر متفاوت و با تاثیرگذاری بیشتر در منطقه تبدیل شود.

6 کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس در مجموع حدود 51 میلیون جمعیت دارند که بیش از نیمی از جمعیت آن را افراد غیربومی تشکیل می دهند و همین امر از لحاظ آمایش های سرزمینی، نشان از چند بخش بودن جامعه شهری در این شش کشور عربی است و بروز اختلافات می تواند تاثیری محسوس در آرایش جامعه شهری و هویت داخلی این کشورها، برجای گذارد.

با توجه به نظم ژئواکونومیک و ژئوپلتیک منطقه و نیز با نگاه دقیق به تحولات کنونی منطقه، می توان دریافت که مواضع قطر از ابتدای شروع تنش ها با چهار کشور عربی، برآمده از یک نگاه جامع و اصولی و مبتنی بر قوانین و موازین بین المللی بوده است که همین امر خشم محور سیاسی- رسانه ای ریاض را برانگیخته است.
ج) نشست قاهره و بی نتیجه ماندن اقدامات دیپلماتیک کشورهای تحریم کننده
یکی از پیامدهای برگزاری نشست قاهره، اذعان تلویحی وزرای خارجه چهار کشور عربی به نقش ویژه قطر در تحولات منطقه ای و بین المللی است.
کشور قطر به دلیل برخورداری از نقشی فعال در تحولات منطقه ای و دارا بودن جایگاهی راهبردی در میان کشورهای حاشیه خلیج فارس و به عنوان کشوری دارای ظرفیت های سیاسی و اقتصادی فراوان، همواره در تحولات منطقه ای به عنوان یک کنشگر سیاسی تاثیرگذار مطرح بوده است.
این کشور با دارا بودن جمعیتی حدود 2 میلیون و 600 هزار نفری به عنوان یکی از کشورهای پیشرو در شاخص های توسعه انسانی در میان کشورهای عربی مطرح بوده است و روابط با این کشورعربی، همواره از موارد مورد تاکید دیگر کشورهای عضو شورای همکاری بوده است.
اساسا شروع تنش ها که آغازگر آن رژیم سعودی بود مبتنی بر این واقعیت بود که محور ریاض با آگاهی از نقش آفرینی قطر در عرصه سیاسی و اقتصادی منطقه، عمیقا نگران تغییر مواضع این کنشگر منطقه ای و متعاقبا تاثیرات آن بر آرایش کلی صحنه دیپلماتیک منطقه بود.
نشست قاهره نشان داد که محور ریاض نه تنها قادر به چشم پوشیدن از نقش پیشرو قطر در تحولات منطقه ای نیست، بلکه بیانیه صوری این نشست هم گویای بی نتیجه ماندن اقدامات دیپلماتیک کشورهای تحریم کننده بود.
د) گفت وگو و تعامل سازنده؛ تنها راه پایان بحران
اهمیت برقراری امنیت و ثبات پایدار در منطقه راهبردی خلیج فارس، به حدی است که تامین و ارتقاء امنیت، صلح، ثبات و رفاه مردم همه کشورهای منطقه به آن، مستقیم یا غیر مستقیم وابسته است.
منطقه خلیج فارس از زمان های گذشته به عنوان منطقه ای راهبردی در پهنای سیاسی و اقتصادی خاورمیانه در تامین امنیت و منافع کشورها نقش تاثیرگذاری داشته و ابعاد گوناگون اقتصادی و سیاسی این منطقه، همواره به عنوان یکی از پارادایم های قدرت (سیاسی و نظامی) شناخته می شود.

آنچه که امروز به عنوان یک واقعیت مسلم مورد تاکید همه کنشگران صلحجوی منطقه مورد تاکید قرار گرفته است، تمرکز بر این نکته است که کشورهای منطقه خلیج فارس باید وضعیت تفرقه و تنش کنونی را پشت سر بگذارند و در مسیر برقراری هماهنگی های منطقه ای واقع بینانه حرکت کرده و در این شرایط حساس، مبتنی برهمگرایی سیاسی و اقتصادی میان کشورهای این منطقه و از مسیر گفت و گو، مشکلات موجود خود را حل و به سمت کاهش اختلافات فی مابین حرکت کنند.

افزون برآن، گفت وگو و تعامل سازنده بر مبنای اساس اصول مورد توافق کلی کشورهای یاد شده می تواند به عنوان یک راه حل پایدار برای تامین امنیت این منطقه راهبردی در چارچوب منافع مشترک کشورها و نیز مبتنی بر اراده سیاسی دولت- ملت های منطقه، مورد توجه جدی کنشگران منطقه ای قرار گیرد.

کوتاه سخن آنکه، در حال حاضر کشورهای منطقه خلیج فارس می توانند با احترام به حاکمیت سرزمینی کشورهای همسایه و نیز با نگاه به آینده روشن منطقه، راه تعامل و گفت وگو را به عنوان تنها راه پایان بخشیدن به اختلافات برگزینند و بر مبنای آن، اقدامات سازنده خود در جهت صلح و ثبات پایدار منطقه را در جهت خواست ملت ها، عملی سازند.
برچسب ها: صراط