صراط: حجت‌الاسلام اسماعیل فردوسی‌پور رئیس بزرگداشت شهدای هفتم تیر و از بازماندگان و مجروحان این حادثه به شمار می‌رود که در زمان تبعید حضرت امام(ره) در نجف در کنار ایشان بود.
به مناسبت سالروز حادثه هفتم تیرماه در این نوشتار به روایت زندگینامه مرحوم فردوسی‌پور از بازماندگان حادثه 7 تیر به نقل از مرکز اسناد انقلاب اسلامی پرداخته شده است.
اسماعیل فردوسی‌پور در زمان تبعید حضرت امام در نجف در کنار ایشان بود و به هنگام اقامت امام خمینی(ره) در پاریس در خدمت ایشان و هماهنگ‌کننده ملاقات‌های امام بود. او پس از انقلاب نماینده مجلس شورای اسلامی، نماینده امام، قاضی شرع، نماینده مجلس خبرگان رهبری بود.
اسماعیل فردوسی‌پور فرزند غلامعلی در دوم شهریور 1317 هجری شمسی در محله سردشت شهرستان فردوس واقع در استان خراسان جنوبی در خانواده‌ای فقیر متولد شد.
تحصیلات ابتدایی خود را در زادگاهش به پایان رساند. با تشویق مرحوم آیت‌الله حاج شیخ مجتبی قزوینی به تحصیل علوم دینی روی آورد. او مقدمات را در حوزه علمیه فردوس به پایان رساند و برای ادامه تحصیل در سال 1332 هجری شمسی به مشهد رفت. او در مشهد در مدرسه نواب عزیمت کرد و در محضر حجت‌الاسلام سیداحمد مدرس یزدی تلمذ کرد و پس از آن سطح عالی از محضر مرحوم آیت‌الله حاج شیخ هاشم قزوینی تحصیل کرد.
او فلسفه و معارف عقلی همچون شرح اشارات ابوعلی سینا و شرح منظومه ملاهادی سبزواری و مشاعر و عرشیه ملاصدرا را در محضر حاج شیخ مجتبی قزوینی فرا گرفت. پس از اتمام دوره سطح موفق شد به مدت هشت سال در درس خارج فقه و اصول آیت‌الله شیخ حسین وحید خراسانی شرکت کرده و بهره فراوان برد. (1)
از این زمان به بعد او برای تبلیغ به نقاط مختلف کشور مسافرت کرد و فعالیت سیاسی خود را آغاز نمود؛ چنانکه در محرم سال 1384 هجری قمری در عباس‌آباد مازندران به دلیل سخنرانی علیه رژیم شاه تحت تعقیب ساواک قرار گرفت.
پس از تبعید حضرت امام خمینی(ره) به نجف، فردوسی‌پور نیز در سال 1346 به طور مخفیانه به همراه خانواده‌اش از ایران خارج شده و به عراق رفت. او یازده سال در عراق در خدمت حضرت امام و عضو دفتر ایشان بود و در طی این مدت او در درس خارج مکاسب امام خمینی(ره) و در درس خارج اصول آیت‌الله‌العظمی خویی(ره) به مدت سه سال و در درس اصول آیت‌الله وحید خراسانی به مدت چهار سال بهره برد. همچنین او در درس خارج حضرات آیات میرزا باقر زنجانی و حاج علی سیستانی شرکت کرده و استفاده فراوان برد.(2)
پس از فشار دولت بعثی عراق بر حضرت امام و تصمیم امام(ره ) مبنی بر ترک عراق و عزیمت به کویت، فردوسی‌پور مأمور تهیه گذرنامه شد. او نیز ضمن تماس با شهید محمد منتظری در کویت و حاج سیداحمد مهری فرزند آیت‌الله حاج سیدعباس مهری نماینده امام در کویت، موفق به تهیه گذرنامه شد. فردوسی‌پور در معیت امام راهی کویت شد و قبل از ورود امام او به کویت رفت تا زمینه استقبال امام را فراهم کند؛ اما دولت کویت با اقامت امام در کویت موافقت نکرد و امام دوباره به عراق برگشته و این بار عازم فرانسه شدند. فردوسی‌پور با موافقت حضرت امام به همراه ایشان و تنی چند از روحانیون عازم پاریس شد.
در پاریس او عضو هسته مرکزی تشکیلات روحانیون مبارز در خارج از کشور بود و در خدمت حضرت امام هماهنگ‌کننده ملاقات‌ها و کارهای اجرایی ایشان بود و اگرچه امام رسما فاقد دفتر رسمی و سخنگو بودند ولی فردوسی‌پور به نوعی مسئولیت دفتر ایشان را بر عهده داشت.
او تمام مدت اقامت امام در نوفل لوشاتو در خدمت ایشان بود و پس از تصمیم امام مبنی بر مراجعت به کشور او نیز در معیت ایشان به کشور بازگشت و به خیل عظیم مردم پیوست. پس از پیروزی انقلاب او مدتی مسئولیت دفتر حضرت امام را در تهران عهده‌دار بود و مدتی هم عضو دفتر ایشان در قم و تهران بود.
پس از مدتی در 8 مهر 1358به فرمان حضرت امام به سمت قاضی شرع در دادگاه های انقلاب مشهد منصوب شد.
حکم حضرت امام بدین شرح است"
"بسمه تعالی"
جناب مستطاب حجت‌الاسلام آقای حاج شیخ اسماعیل فردوسی‌پور دامت افاضاته
بدین وسیله جنابعالی به سمت قاضی شرع در دادگاههای انقلاب اسلامی مشهد مقدس منصوب می‌شوید که در دادگاههای مزبور حضور به هم رسانده و به پرونده‌ها رسیدگی نموده و با توجه به فرمان عفو مورخه نیمه شعبان 99 احکام را صادر و بر طبق موازین شرع انور اجرا نمایید. از خدای تعالی موفقیت جنابعالی را خواستارم.
به تاریخ 8 ذیقعده 99
روح‌الله الموسوی‌الخمینی(3)
فردوسی‌پور همچنین مسؤلیت حساب صد (100) امام در بنیاد مسکن انقلاب اسلامی قم و نمایندگی حضرت آیات امام خمینی، آیت‌الله اراکی، آیت‌الله گلپایگانی و آیت‌الله خامنه‌ای در امور حسبیه را بر عهده داشت.
او در 13 مرداد سال 58 ریاست دادگاههای انقلاب اسلامی شهرستان‌های طبس و فردوس در استان خراسان را عهده‌دار شد و پس از آنکه مدتی به فرمان امام ریاست دادگاههای انقلاب خراسان را بر عهده داشت در تاریخ هفتم خرداد سال 63 به عنوان نماینده مردم فردوس و طبس به مجلس شورای اسلامی راه یافت و طی سال‌های 63 تا 1371 نماینده دوره دوم و سوم مردم مشهد در مجلس شورای اسلامی بود. در طی این مدت او نمایندگی مجلس شورای اسلامی در شورای سرپرستی صدا و سیما را در سال‌های 1365 تا 1366 بر عهده داشت. همچنین او عضو کمیسیون تحقیق، اصل نود و کمیسیون امور حقوقی و قضایی در مجلس شورای اسلامی بود. از دیگر مسئولیت‌های او می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
1-معاونت دادگستری کل تهران از تاریخ 11/5/1376 ش
2--دادستان انتظامی قضات از تاریخ 14/1/1372 ش
3-ریاست کل دیوان عدالت اداری از تاریخ 15/9/1372 تا 25/4/1376 ش
4-نمایندگی مجلس خبرگان رهبری دوره اول و دوم از استان خراسان
5-عضویت در هیئت تحقیق مجلس خبرگان رهبری
6-نماینده ولی فقیه در دانشگاه تربیت مدرس
7-مشاور عالی رئیس قوه قضاییه
8-عضویت در کمیسیون آیین‌نامه مجلس خبرگان
9-عضویت در شورای سیاستگذاری ائمه جمعه سراسر کشور در دو دوره از تاریخ 22/12/1371
همچنین فردوسی پور دبیر کنگره جهانی حضرت رضا و نماینده ولی فقیه در فردوس و امام جمعه آنجا بود.(4)
او در سال 1370 با حکم مقام معظم رهبری آیت‌الله خامنه‌ای به عضویت شورای سیاستگذاری ائمه جمعه در آمد.
پس از زلزله ویران‌گر طبس که آن شهر را با خاک یکسان کرد او از طرف مجلس شورای اسلامی مسئول بازرسی از روند بازسازی شهر طبس شد که گزارش او به مجلس منجر به استیضاح وزیر مسکن و شهرسازی شد.
نخستین استیضاح وزیر پس از انقلاب اسلامی به عدم رأی اعتماد مجلس منتهی شد. او رئیس بزرگداشت شهدای هفتم تیر و از بازماندگان و مجروحین این حادثه به شمار می‌رود.
از مهم‌ترین اقدامات عمرانی او می‌توان به احداث ساختمان مجتمع فرهنگی امام خمینی(ره) شامل مصلای قدس، مدرسه علمیه، مسجد ابوالفضل(ع)، منزل امام(ره)، پیگیری احداث کتابخانه عمومی، تأمین آب آشامیدنی و بهداشتی برای منطقه اشاره کرد.(5)
اسماعیل فردوسی‌پور در آخرین انتخابات مجلس خبرگان رهبری به نمایندگی مردم خراسان انتخاب شد و در تاریخ 26 بهمن سال 85 به علت بیماری دار فانی را وداع گفت.
کتاب ‹‹همگام با خورشید›› از ایران تا ایران؛ مجموعه خاطرات وی از زمان عزیمت او به نجف و همراهی امام تا پیروزی انقلاب می‌باشد که به قلم خود وی و پس از کسب اجازه از محضر مرحوم حاج احمد آقا خمینی نگارش شده و به همت مجتمع فرهنگی، اجتماعی امام خمینی(ره) فردوس، در بهمن 1372 در 553 صفحه منتشر و در اختیار پژوهشگران تاریخ انقلاب اسلامی قرار گرفته است.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به مناسبت درگذشت این یار دیرین امام پیامی بدین شرح صادر کردند:
بسم‌الله الرحمن الرحیم
در گذشت تاثرانگیز روحانی خدمتگزار و با اخلاص مرحوم حجت‌الاسلام آقای حاج شیخ اسماعیل فردوسی‌پور را به خاندان مکرم و ارادتمندان و دوستان آن مرحوم مخصوصا مردم شریف خراسان و به ویژه اهالی مومن فردوس تسلیت عرض می‌کنم.
این عالم بزرگوار بیشتر دوران حیات را به خدمت به اسلام و نظام جمهوری اسلامی گذرانید. همراهی خالصانه ایشان با امام عزیز در نجف و دوران هجرت و پس از آن، خدمات قضایی در مشهد و نمایندگی مجلس خبرگان و مجلس شورای اسلامی از قطعات پرافتخار زندگی ایشان است. جانبازی ناشی از فاجعه هفتم تیر نیز نقطه دیگری است که فضائل این روحانی ارزشمند را مشخص می‌سازد.
از خداوند متعال رحمت و مغفرت برای ایشان صبر و اجر برای بازماندگان و خانواده محترمشان مسئلت می‌کنم.
سیدعلی خامنه‌ای
28/11/1385
منابع:
1- -همگام با خورشید از ایران تا ایران (خاطرات حجت‌الاسلام و المسلمین اسماعیل فردوسی‌پور، مجتمع فرهنگی امام خمینی (ره) فردوس، بهمن 1372 ص 20
2- خبرگان ملت، شرح حال نمایندگان مجلس خبرگان رهبری، دبیرخانه مجلس خبرگان قم، 1379 ، ص 344
3- صحیفه امام ، جلد دهم ( شهریور 1358 – آبان 1358) ، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره) ، پاییز 1378 ، ص 171
4- خبرگان ملت ، پیشین ، ص 347
5- دانشنامه ائمه جمعه سراسر کشور ، به اهتمام سید محمدکاظم مدرس، میرزا محمد کاظمینی ، بنیاد فرهنگی پژوهشی ریحانه الرسول یزد – تهران ، برگ رضوان ، 1384 ، ص
به مناسبت سالروز حادثه هفتم تیرماه در این نوشتار به روایت زندگینامه مرحوم فردوسی‌پور از بازماندگان حادثه 7 تیر به نقل از مرکز اسناد انقلاب اسلامی پرداخته شده است.
اسماعیل فردوسی‌پور در زمان تبعید حضرت امام در نجف در کنار ایشان بود و به هنگام اقامت امام خمینی(ره) در پاریس در خدمت ایشان و هماهنگ‌کننده ملاقات‌های امام بود. او پس از انقلاب نماینده مجلس شورای اسلامی، نماینده امام، قاضی شرع، نماینده مجلس خبرگان رهبری بود.
اسماعیل فردوسی‌پور فرزند غلامعلی در دوم شهریور 1317 هجری شمسی در محله سردشت شهرستان فردوس واقع در استان خراسان جنوبی در خانواده‌ای فقیر متولد شد.
تحصیلات ابتدایی خود را در زادگاهش به پایان رساند. با تشویق مرحوم آیت‌الله حاج شیخ مجتبی قزوینی به تحصیل علوم دینی روی آورد. او مقدمات را در حوزه علمیه فردوس به پایان رساند و برای ادامه تحصیل در سال 1332 هجری شمسی به مشهد رفت. او در مشهد در مدرسه نواب عزیمت کرد و در محضر حجت‌الاسلام سیداحمد مدرس یزدی تلمذ کرد و پس از آن سطح عالی از محضر مرحوم آیت‌الله حاج شیخ هاشم قزوینی تحصیل کرد.
او فلسفه و معارف عقلی همچون شرح اشارات ابوعلی سینا و شرح منظومه ملاهادی سبزواری و مشاعر و عرشیه ملاصدرا را در محضر حاج شیخ مجتبی قزوینی فرا گرفت. پس از اتمام دوره سطح موفق شد به مدت هشت سال در درس خارج فقه و اصول آیت‌الله شیخ حسین وحید خراسانی شرکت کرده و بهره فراوان برد. (1)
از این زمان به بعد او برای تبلیغ به نقاط مختلف کشور مسافرت کرد و فعالیت سیاسی خود را آغاز نمود؛ چنانکه در محرم سال 1384 هجری قمری در عباس‌آباد مازندران به دلیل سخنرانی علیه رژیم شاه تحت تعقیب ساواک قرار گرفت.
پس از تبعید حضرت امام خمینی(ره) به نجف، فردوسی‌پور نیز در سال 1346 به طور مخفیانه به همراه خانواده‌اش از ایران خارج شده و به عراق رفت. او یازده سال در عراق در خدمت حضرت امام و عضو دفتر ایشان بود و در طی این مدت او در درس خارج مکاسب امام خمینی(ره) و در درس خارج اصول آیت‌الله‌العظمی خویی(ره) به مدت سه سال و در درس اصول آیت‌الله وحید خراسانی به مدت چهار سال بهره برد. همچنین او در درس خارج حضرات آیات میرزا باقر زنجانی و حاج علی سیستانی شرکت کرده و استفاده فراوان برد.(2)
پس از فشار دولت بعثی عراق بر حضرت امام و تصمیم امام(ره ) مبنی بر ترک عراق و عزیمت به کویت، فردوسی‌پور مأمور تهیه گذرنامه شد. او نیز ضمن تماس با شهید محمد منتظری در کویت و حاج سیداحمد مهری فرزند آیت‌الله حاج سیدعباس مهری نماینده امام در کویت، موفق به تهیه گذرنامه شد. فردوسی‌پور در معیت امام راهی کویت شد و قبل از ورود امام او به کویت رفت تا زمینه استقبال امام را فراهم کند؛ اما دولت کویت با اقامت امام در کویت موافقت نکرد و امام دوباره به عراق برگشته و این بار عازم فرانسه شدند. فردوسی‌پور با موافقت حضرت امام به همراه ایشان و تنی چند از روحانیون عازم پاریس شد.
در پاریس او عضو هسته مرکزی تشکیلات روحانیون مبارز در خارج از کشور بود و در خدمت حضرت امام هماهنگ‌کننده ملاقات‌ها و کارهای اجرایی ایشان بود و اگرچه امام رسما فاقد دفتر رسمی و سخنگو بودند ولی فردوسی‌پور به نوعی مسئولیت دفتر ایشان را بر عهده داشت.
او تمام مدت اقامت امام در نوفل لوشاتو در خدمت ایشان بود و پس از تصمیم امام مبنی بر مراجعت به کشور او نیز در معیت ایشان به کشور بازگشت و به خیل عظیم مردم پیوست. پس از پیروزی انقلاب او مدتی مسئولیت دفتر حضرت امام را در تهران عهده‌دار بود و مدتی هم عضو دفتر ایشان در قم و تهران بود.
پس از مدتی در 8 مهر 1358به فرمان حضرت امام به سمت قاضی شرع در دادگاه های انقلاب مشهد منصوب شد.
حکم حضرت امام بدین شرح است"
"بسمه تعالی"
جناب مستطاب حجت‌الاسلام آقای حاج شیخ اسماعیل فردوسی‌پور دامت افاضاته
بدین وسیله جنابعالی به سمت قاضی شرع در دادگاههای انقلاب اسلامی مشهد مقدس منصوب می‌شوید که در دادگاههای مزبور حضور به هم رسانده و به پرونده‌ها رسیدگی نموده و با توجه به فرمان عفو مورخه نیمه شعبان 99 احکام را صادر و بر طبق موازین شرع انور اجرا نمایید. از خدای تعالی موفقیت جنابعالی را خواستارم.
به تاریخ 8 ذیقعده 99
روح‌الله الموسوی‌الخمینی(3)
فردوسی‌پور همچنین مسؤلیت حساب صد (100) امام در بنیاد مسکن انقلاب اسلامی قم و نمایندگی حضرت آیات امام خمینی، آیت‌الله اراکی، آیت‌الله گلپایگانی و آیت‌الله خامنه‌ای در امور حسبیه را بر عهده داشت.
او در 13 مرداد سال 58 ریاست دادگاههای انقلاب اسلامی شهرستان‌های طبس و فردوس در استان خراسان را عهده‌دار شد و پس از آنکه مدتی به فرمان امام ریاست دادگاههای انقلاب خراسان را بر عهده داشت در تاریخ هفتم خرداد سال 63 به عنوان نماینده مردم فردوس و طبس به مجلس شورای اسلامی راه یافت و طی سال‌های 63 تا 1371 نماینده دوره دوم و سوم مردم مشهد در مجلس شورای اسلامی بود. در طی این مدت او نمایندگی مجلس شورای اسلامی در شورای سرپرستی صدا و سیما را در سال‌های 1365 تا 1366 بر عهده داشت. همچنین او عضو کمیسیون تحقیق، اصل نود و کمیسیون امور حقوقی و قضایی در مجلس شورای اسلامی بود. از دیگر مسئولیت‌های او می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
1-معاونت دادگستری کل تهران از تاریخ 11/5/1376 ش
2--دادستان انتظامی قضات از تاریخ 14/1/1372 ش
3-ریاست کل دیوان عدالت اداری از تاریخ 15/9/1372 تا 25/4/1376 ش
4-نمایندگی مجلس خبرگان رهبری دوره اول و دوم از استان خراسان
5-عضویت در هیئت تحقیق مجلس خبرگان رهبری
6-نماینده ولی فقیه در دانشگاه تربیت مدرس
7-مشاور عالی رئیس قوه قضاییه
8-عضویت در کمیسیون آیین‌نامه مجلس خبرگان
9-عضویت در شورای سیاستگذاری ائمه جمعه سراسر کشور در دو دوره از تاریخ 22/12/1371
همچنین فردوسی پور دبیر کنگره جهانی حضرت رضا و نماینده ولی فقیه در فردوس و امام جمعه آنجا بود.(4)
او در سال 1370 با حکم مقام معظم رهبری آیت‌الله خامنه‌ای به عضویت شورای سیاستگذاری ائمه جمعه در آمد.
پس از زلزله ویران‌گر طبس که آن شهر را با خاک یکسان کرد او از طرف مجلس شورای اسلامی مسئول بازرسی از روند بازسازی شهر طبس شد که گزارش او به مجلس منجر به استیضاح وزیر مسکن و شهرسازی شد.
نخستین استیضاح وزیر پس از انقلاب اسلامی به عدم رأی اعتماد مجلس منتهی شد. او رئیس بزرگداشت شهدای هفتم تیر و از بازماندگان و مجروحین این حادثه به شمار می‌رود.
از مهم‌ترین اقدامات عمرانی او می‌توان به احداث ساختمان مجتمع فرهنگی امام خمینی(ره) شامل مصلای قدس، مدرسه علمیه، مسجد ابوالفضل(ع)، منزل امام(ره)، پیگیری احداث کتابخانه عمومی، تأمین آب آشامیدنی و بهداشتی برای منطقه اشاره کرد.(5)
اسماعیل فردوسی‌پور در آخرین انتخابات مجلس خبرگان رهبری به نمایندگی مردم خراسان انتخاب شد و در تاریخ 26 بهمن سال 85 به علت بیماری دار فانی را وداع گفت.
کتاب ‹‹همگام با خورشید›› از ایران تا ایران؛ مجموعه خاطرات وی از زمان عزیمت او به نجف و همراهی امام تا پیروزی انقلاب می‌باشد که به قلم خود وی و پس از کسب اجازه از محضر مرحوم حاج احمد آقا خمینی نگارش شده و به همت مجتمع فرهنگی، اجتماعی امام خمینی(ره) فردوس، در بهمن 1372 در 553 صفحه منتشر و در اختیار پژوهشگران تاریخ انقلاب اسلامی قرار گرفته است.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به مناسبت درگذشت این یار دیرین امام پیامی بدین شرح صادر کردند:
بسم‌الله الرحمن الرحیم
در گذشت تاثرانگیز روحانی خدمتگزار و با اخلاص مرحوم حجت‌الاسلام آقای حاج شیخ اسماعیل فردوسی‌پور را به خاندان مکرم و ارادتمندان و دوستان آن مرحوم مخصوصا مردم شریف خراسان و به ویژه اهالی مومن فردوس تسلیت عرض می‌کنم.
این عالم بزرگوار بیشتر دوران حیات را به خدمت به اسلام و نظام جمهوری اسلامی گذرانید. همراهی خالصانه ایشان با امام عزیز در نجف و دوران هجرت و پس از آن، خدمات قضایی در مشهد و نمایندگی مجلس خبرگان و مجلس شورای اسلامی از قطعات پرافتخار زندگی ایشان است. جانبازی ناشی از فاجعه هفتم تیر نیز نقطه دیگری است که فضائل این روحانی ارزشمند را مشخص می‌سازد.
از خداوند متعال رحمت و مغفرت برای ایشان صبر و اجر برای بازماندگان و خانواده محترمشان مسئلت می‌کنم.
سیدعلی خامنه‌ای
28/11/1385
منابع:
1- -همگام با خورشید از ایران تا ایران (خاطرات حجت‌الاسلام و المسلمین اسماعیل فردوسی‌پور، مجتمع فرهنگی امام خمینی (ره) فردوس، بهمن 1372 ص 20
2- خبرگان ملت، شرح حال نمایندگان مجلس خبرگان رهبری، دبیرخانه مجلس خبرگان قم، 1379 ، ص 344
3- صحیفه امام ، جلد دهم ( شهریور 1358 – آبان 1358) ، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره) ، پاییز 1378 ، ص 171
4- خبرگان ملت ، پیشین ، ص 347
5- دانشنامه ائمه جمعه سراسر کشور ، به اهتمام سید محمدکاظم مدرس، میرزا محمد کاظمینی ، بنیاد فرهنگی پژوهشی ریحانه الرسول یزد – تهران ، برگ رضوان ، 1384 ، ص