در این مراسم سیدعباس صالحی معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی درباره روابط ایران و افغانستان گفت: روابط دو ملت ایران و افغانستان روابطی فراتر از تاریخ است که از دوره اساطیری مطرح است؛ به روایت فردوسی، «زال» پسر «سام» با «رودابه» دختر «مهراب کابلی» ازدواج کرد و قهرمان شاهنامه از دل آن آمدند. پس از تاریخ هم روابط این دو ملت تداوم ویژه یافت و پیش و پس از اسلام این دو مجموعه با هم خندیده، گریسته و شادی کردند و غم‌ها را میان یکدیگر تقسیم کردند.
او ادامه داد: بلخ و نیشابور در قرن سوم چهارم اوج تمدن خود را باهم تجربه کرده‌اند و با پس از حمله مغول، بلخ و کمی بعد نیشابور پس از آن با هم فرو ریختند و جوامعی را در فراق تمدن خود نهادند.
صالحی همچنین تاکید کرد: زبان فارسی یک علقه مشترک بین دو ملت است، اگرچه سه ملت هستند که زبان آنها فارسی است اما در بین آنها ایران و افغانستان‌اند که با خط فارسی می‌نویسند و صحبت می‌کنند. زبان شعر هم پیونددهنده ایران و افغانستان از گذشته تا اکنون است. همچنین پژواک انقلاب اسلامی ایران که پژواکی فراملی در منطقه و جهان بوده، در افغانستان تأثیرات ویژه گذاشت.
معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، همچنین استقلال را شعار مشترک ایران و افغانستان خواند و گفت: این دو کشور، تاریخ دهه‌ها دغدغه استقلال‌خواهی و مبارزه با قدرت‌طلبی‌های فزاینده استکبار شرق و غرب را دارند.
او همچنین تاکید کرد: این مشترکات میان ایران و افغانستان ایجاب می‌کند توجهات گسترده‌تری انجام شود، اما چالش‌هایی در برابر این اشتراکات وجود دارد. یکی نگرش‌های افراطی، قومی و مذهبی است که تلاش می‌کند اشتراکات را نبیند و با آن مبارزه کند، این نگاه مانع ارتباط هویتی دو جامعه است. همچنین کلیشه‌های غلط و برداشت‌های نادرست از دو جامعه مانع ارتباط مطلوب است و کسانی که به این تداوم باور دارند مانند برگزارکنندگان این جوایز می‌توانند با تدابیر راهکارهایی این ارتباط را گسترده کنند. رسانه‌های و ملت می‌توانند سهم گسترده‌ای در این میان داشته باشند و مسئولیت رسانه‌ها در این زمین بسیار زیاد است و تشکیل مرکز مطالعات ایران و افغانستان می‌تواند زمینه مناسبی را فراهم کند. همچنین می‌توان پارلمان فرهنگی میان دو ملت ایجاد کرد، چون مفاخر زنده دو ملت اندک نیستند که به ارتباط عمیق می‌اندیشند.
به گزارش ایسنا، در این مراسم امین متولیان- رئیس موسسه فرهنگی الهدی- هم تاکید کرد که جایزه کتاب بلخ تمام کتاب‌های حوزه افغانستان از آغاز انقلاب تا سال 90 رابررسی کرده است و بعد از این، جایزه بلخ به صورت دوسالانه برگزار می‌شود.
ابوذر ابراهیمی ترکمان-رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات- هم درباره ارتباط ایران و افغانستان در این مراسم سخن گفت و اظهار کرد: افغانستان از دیرباز برای ما ایرانی‌ها دست کم در حوزه ادبیات کشوری دوست و عزیز بوده، بویژه ادیبانی که افغانستان در دامن خود پرورانده فراموش نشدنی هستند. مگر شعر و ادبیات افغانستان را می‌توان فراموش کرد.
او افزود: برگزاری جایزه «کتاب بلخ»، مایه خوشحالی و گام بلندی در جهت تقویت تعاملات فرهنگی ایران و افغانستان است. بدون تردید افغانستان بخش بزرگی از فرهنگ فارسی است. مشترکات فرهنگی ایران و افغانستان به اندازه‌ای ریشه‌دار و مستحکم است که همچون روحی واحد در پیکره دو کشور دمیده شده است و از روزگاران گذشته، افغانستان و ایران افتخارات مشترکی داشته‌اند.
ابراهیمی ترکمان افزود: همکاری‌های فرهنگی بین کشورهای فارسی‌زبان از مهم‌ترین ضرورت‌هاست که باید گسترش یابد، در سال‌های گذشته هم تلاش‌هایی برای همگرایی‌های سیاسی، فرهنگی و اقتصادی در بین سه کشور ایران، تاجیکستان و افغانستان انجام شده است. امیدوارم ایجاد سازمان فرهنگی و هنری مشترک نقطه عطفی در مسیر توسعه همگرایی بین سه کشور هم فرهنگ و هم زبان باشد.
در این مراسم حسن انوشه- استاد دانشگاه و پژوهشگر هم با اشاره به سه تالیف خود در زمینه افغانستان گفت: متاسفانه روابط بین کشورهای فارسی‌زبان چندان نزدیک نیست. ما هنوز با چشم بدگمانی به هم نگاه می‌کنیم و برای از بین رفتن این موضوع به روابط فرهنگی نیاز داریم.
به گزارش ایسنا، در این مراسم از تلاش‌های برخی چهره‌های فعال در حوزه فرهنگ افغانستان تقدیر شد که به این شرح هستند:
محمد واعظی وزیر ارتباطات کنونی و پژوهشگر و نویسنده در حوزه افغانستان، حسن انوشه نویسنده و پژوهشگر، محمدحسین جعفریان نویسنده، پژوهشگر، مستندساز و دو دوره رایزن ایران در افغانستان، محمدکاظم کهدویی نویسنده و پژوهشگر و ناصر جهانشاهی رایزن فعلی فرهنگی ایران در افغانستان.
همچنین از خانواده شهید احمدرضا سعیدی که در جریان جنگ افغانستان شهید شد و پیکر او در افغانستان دفن شده است، تقدیر شد.
در این مراسم همچنین از برخی از نویسندگان و پژوهشگران تقدیر شد که به این شرح‌اند:
در بخش ادبیات
«این قند پارسی» نوشته محمدکاظم کاظمی نشر عرفان
«گل سرخ دل‌افگار» نوشته محمدجواد خاوری نشر عرفان
«شعر مقاومت افغانستان» ابوطالب مظفری و نادر احمدی نشر حوزه هنری
«دیوان خلیل‌الله خلیلی» محمدکاظم کاظمی نشر عرفان
«فیض قدس» خلیل‌الله جوادی نشر عرفان
«رنگ و رنج» (به انضام یادواره هنرآوران هری) محمدرفیع اصیل یوسفی نشر سنبله
«ستاره شب دیجور» (یادمان علامه شهید سیداسماعیل بلخی) اسحاق شجاعی دفتر ادبیات و هنر مقاومت
«سرخ‌جامگان بامدادی» حمزه واعظی دفتر ادبیات و هنر مقاومت
«فیض قدس» (احوال و آثار میرزا عبدالقادر بیدل) عفت مستشارنیا نشر عرفان
«کرسشی‌نشینان کابل» مهدی فرخ، محمدآصف فکرت نشر مؤسسه پژوهش و مطالعات فرهنگی
«گزارش سفارت کابل» (سفرنامه سیدابوالحسن قندهاری) محمدآصف فکرت بنیاد موقوفات افشار
«افسانه‌های مردم فارسی‌زبان» روشن رحمانی نوید شیراز
«همزبانی و بی‌زبانی» محمدکاظم کاظمی نشر عرفان
«احمدشاه مسعود» (روایت صدیقه مسعود)، شکیبا هاشمی و ماریا فرانسوزا کولومبانی، ترجمه افسر افشاری نشر مرکز
در بخش سیاسی
«آغاز یک پایان» (در حاشیه‌های سقوط کابل)، عبدالقهار عاصی نشر دفتر ادبیات و هنر مقاومت
«احوال شخصیه شیعیان افغانستان»، عبدالله شفاعی نشر جامعةالمصطفی قم
«افغانستان در پنج قرن اخیر»، میرمحمدصدیق فرهنگ، به کوشش محمدابراهیم شریعتی نشر بهار
«افغانستان در مسیر تاریخ»، میرغلام محمد غبار نشر عرفان
«بررسی جامعه‌شناختی پیامدهای فرهنگی بازگشت مهاجران به افغانستان»، محمدعیسی عالمی نشر جامعةالمصطفی قم
«پشت پرده افغانستان»، ترجمه اسدلله شفاعی نشر الهدی
«تاریخ درانیان» حسین شیرازی نشر وزارت اموز خارجه
«جامعه‌شناسی و مردم‌شناسی شیعیان افغانستان» محمدحسین فرهنگ نشر مؤسسه امام خمینی (ره)
«سرخ‌جامگان بامدادی» حمزه واعظی نشر دفتر ادبیات و هنر مقاومت
«سرزمین و مردم افغانستان» ترجمه مرتضی اسعدی نشر علمی و فرهنگی
«گفتمان جهانی‌شدن و اسلام سیاسی در افغانستان پساطالبان» عبدالقیوم سجادی انتشارات دانشگاه مفید
«نهضت‌های اسلامی افغانستان» سیدهادی خسروشاهی نشر وزرات امور خارجه
«هزاره‌های افغانستان» نوشته عسکر موسوی، ترجمه اسدلله شفاعی نشر نقش سیمرغ
