«ممتنع»های مجلس چه کسانی هستند؟

صراط: برگه های زرد رنگ بی خاصیت اما سرنوشت ساز. حکایت آرایی که در قانون رای گیری مجلس شورای اسلامی با نام «ممتنع» شناخته می شوند، حکایت عجیب و غریبی است. به ویژه وقتی پای رای اعتماد به وزیران پیشنهادی دولت به میان بیاید. رای هایی که اگرچه در ظاهر خنثی و بدون خاصیت هستند، اما هنگام شمارش آرای موافق و مخالف، عملا به مخالفان وزرای پیشنهادی کمک می کند تا وزن آرای مخالف را دربرابر آرای موافق بالا ببرد.

اوج تاثیرگذاری آرای ممتنع، همین چندماه گذشته بود که وزیر پیشنهادی آموزش و پرورش، تنها یک رای برای کسب اعتماد از مجلس شورای اسلامی کم آورد و راهی به کابینه یازدهم نیافت. 

«محمدعلی نجفی» در حالی از مجموع 284 رای به صندوق انداخته شده نمایندگان، موفق به کسب «142» رای موافق شد که برای کسب حد نصاب  لازم، تنها یک رای موافق کم داشت. در صندوق آرای ریخته شده به نام نجفی، 9 رای ممتنع هم وجود داشت. یعنی 9 نماینده نه موافق او بودند و نه مخالف او.

همین 9 رای، هم سرنوشت ساز شد و کارت قرمز جلوی وزیر گیشنهادی گرفت. آن روزها، ماجرای رای های ممتنع سرنوشت ساز، به سوژه اول رسانه ها تبدیل شده بود و واکنش های مختلفی از سوی موافقان و مخالفان داشت. تا جایی که بحث بر سر حذف آرای ممتنع هم میان موافقان و مخالفان بالاگرفت. اما با گذشت چند روز از رای اعتماد مجلس، ماجرای ارای ممتنع هم فراموش شد. تا همین یکشنبه گذشته که دوباره آرای ممتنع نمایندگان در صندوق های رای گیری مجلس، با سرنوشت وزرای پیشنهادی دوباره گره خورد.

روز یکشنبه و در جریان رای گیری از نمایندگان مجلس بریا 3 وزارتخانه باقیمانده کابینه یازدهم، در مجموع 69 رای ممتنع به صندوق ها ریخته شد. در این میان، گویا تعداد نمایندگانی که در صلاحیت وزیر پیشنهادی علوم برای وزارت، به نتیجه نرسیده بودند بیش از بقیه بود.

«فرجی دانا» از مجموع 261 رای انداخته شده به صندوق، توانست اعتماد 159 نماینده مجلس را جلب کند و 70 نفر به او اعتماد نکردند. فرجی دانا اگرچه توانست در نهایت راهی کابینه شود. اما نکته قابل تامل آن بود که 32 نماینده مجلس شورای اسلامی نتوانستند در مورد اعتماد به او به نتیجه برسند و 32 رای ممتنع، حاصل رای گیری نمایندگان در مورد او بود. آرایی که اگرچه تاثیر زیادی در کسب نتیجه رای اعتماد او نداشت. اما در نوع خود قابل تامل بود. 2 وزیر دیگر کابینه حسن روحانی هم این آرا را نمایندگان مجلس گرفتند:

مجموع 262 رای

185 رای موافق

57 رای مخالف

24 رای ممتنع

 

مجموع 261 رای

107 رای موافق

141 رای مخالف

13 رای ممتنع 

 

مرور آمار رای های ممتنع نمایندگان به کابینه یازدهم هم شاید حاوی نکته های جالب تری باشد. تعداد نمایندگان شرکت کننده در این رای گیری 284 نفر بوده است:

محمدعلی نجفی، وزیر آموزش و پرورش  9 رای ممتنع

محمود واعظی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات 20 رأی ممتنع

حجت‌الاسلام سید‌ محمود علوی، وزیر اطلاعات 18 رأی ممتنع

 علی طیب‌نیا، وزیر اقتصاد و امور دارایی 3 رأی ممتنع

محمد‌جواد ظریف، وزیر امور خارجه 13 رأی ممتنع 

سیدحسن قاضی‌زاده‌هاشمی، وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی 6 رأی ممتنع

علی ربیعی وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی 21 رأی ممتنع

محمود حجتی، وزیر جهادکشاورزی 26 رأی ممتنع

حجت‌الاسلام مصطفی پور‌محمدی، وزیر دادگستری 19 رأی ممتنع

حسین دهقان، وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح 5 رأی ممتنع

 عباس آخوندی، وزیر راه و شهرسازی 18 رأی ممتنع

محمدرضا نعمت‌زاده، وزیر صنعت، معدن و تجارت 24 رأی ممتنع

جعفر میلی منفرد، وزیر علوم تحقیقات و فناوری 19 رای ممتنع

عبدالرضا رحمانی‌فضلی، وزیر کشور 9 رأی ممتنع

بیژن نامدار‌ زنگنه، وزیر نفت 13 رأی ممتنع

علی جنتی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی 12 رأی ممتنع

حميد چيت‌چيان وزير نيرو 5 راي ممتنع

مسعود سلطانی فر، وزیر ورزش و جوانان 18 رای ممتنع

 

تلاش برای اطلاع از صاحبان رای های زرد مجلس در جلسات رای اعتماد کابیینه با پاسخ هایی از سر محافظه کاری روبه رو شد. پاسخ هایی که نشان می دهد خود این نمایندگان هم مایل نیستند نامشان در ردیف نمایندگانی قرار گیرد که نتوانسته اند در اعتماد یا حتی عدم اعتماد به وزیران پیشنهادی به نتیجه خاصی برسند.

محافظه کاری و احتیاطی که شاید ناشی از عزم رسانه ها و برخی نمایندگان مجلس برای اعلام عمومی  جزئیات رای های نمایندگان باشد. هرچند با مخالفت افرادی که سابقه نمایندگی مجلس داشته و بعدها در دولت سمت حقوقی گرفته اند مواجه شود. افرادی همچون "حجت الاسلام سیدمحمدرضا میرتاج الدینی" که شهریورماه امسال به «خبرآنلاین» گفته بود: «رأی ممتنع در برخی مواقع به وزنه موافق ها اضافه می کند و مواقع دیگر به وزنه مخالف ها و اکثر مواقع هم به مخالف ها اضافه می کند. فقط در استیضاح است که رأی ممتنع به نفع موافق ها تمام می شود ولی در لوایح و طرح ها رأی ممتنع برای مخالف ها اضافه می شود بنابراین یک نماینده باید تلاش کند که به احرازتصمیم برسد چه این احراز موافق و یا مخالفت باشد. من زمانی که در مجلس بودم سعی می کردم که از نظر استدلال رأی به یک طرف برسم و تا زمانیکه به یک مسئله از راه های مختلف اقناع پیدا نمی کردم، رأی موافق یا مخالف نمی دادم.»

 

اگرچه تاکنون مشخصات صاحبان آرای ممتنع ریخته شده در صندوق ها مشخص نشده و نام نمایندگان ممتنع اعلام نشده است، اما به نظر می رسد عزم مجلسی ها برای مقابله با معضل «آرای ممتنع» به نتایج خوبی برسد. اگرچه طرح هایی همچون حذف رای ممتنع از رای گیری مجلس که با امضای 60 نماینده تنظیم شده بود، به سرانجام نرسید... آرای نمایندگان مجلس، اعم از موافق، مخالف یا ممتنع به شکل آشکار تاکنون فقط در دو دوره اول و دوم مجلس منتشر شده است.