آیا پیروز انتخابات 92، یک «پدیده» است؟

صراط- نزدیک شدن به زمان هر انتخاباتی، خواه ناخواه خاطراتی از انتخابات دوره های گذشته را در اذهان زنده می کند. حال اگر قرار باشد در این انتخابات، جانشین محمود احمدی نژاد مشخص شود، ناگفته پیداست که میزان رجوع به انتخابات دوره های پیشین و شبیه سازی های انتخاباتی، طرفداران بیشتری خواهد داشت.

نوع ظهور و پیروزی احمدی نژاد در انتخابات 84 مدت های زیادی موضوع مورد بحث کارشناسان سیاسی و حتی بسیاری از جامعه شناسان در خصوص تحلیل رفتار سیاسی جامعه ایران بوده است تا جایی که خیلی ها، پیروزی او را پیروزی «پدیده انتخابات 84» نام نهادند. با این مقدمه نگاهی گذرا به نحوه اعلام نامزدی احمدی نژاد و رفتار او حین برگزاری رقابت های انتخاباتی می اندازیم.

پشت کردن به ائتلاف
شاید اولین رفتار انتخاباتی احمدی نژاد بعد از اعلام نامزدی وی در سال 84، خروج و شکستن ائتلاف چهارگانه ای باشد که میان او و سه نامزد دیگر آن انتخابات شکل گرفته بود. محمدباقر قالی باف، محسن رضایی و احمد توکلی سه نامزدی بودند که به همراه محمود احمدی نژاد ائتلاف چهارگانه ای را که احتمالا مهم ترین ائتلاف آن دوره از انتخابات بود، تشکیل داده بودند.

بدین ترتیب، میثاق نامه ای میان این نامزدها امضا شد که بر اساس آن پس از انتخاب نامزد نهایی از طریق نظرسنجی، سه نامزد دیگر باید به نفع او کنار می رفتند. به گفته مسئول ستاد اجرایی ائتلاف، «همه این نامزدها میثاق نامه ای را امضا کردند و حتی احمدی نژاد به جای یک بار دو بار امضا کرد»! اما هیچ یک از این «دو امضا» برای پایبندی وی به میثاق نامه ائتلاف مؤثر واقع نشد و پس از اعلام نتایج نظرسنجی که قالی باف را نامزد نهایی معرفی می کرد، احمدی نژاد با پشت کردن به ائتلاف، از اعلام انصراف از کاندیداتوری، خودداری کرد.

عباس سلیمی نمین شکستن ائتلاف مذکور را این گونه تعریف کرده است: «در سال 84 ائتلافی با حضور آقایان قالی باف، احمدی نژاد، رضایی و توکلی به وجود آمد و قرار بر این شد که هر کسی که رأی بیشتری داشته باشد بماند و سه نفر دیگر به نفع او به فعالیت‌های انتخاباتیشان پایان بدهند. در شرایطی که قالی باف با فاصله قابل توجهی نسبت به سه نفر دیگر رأی بیشتری داشت، فقط احمد توکلی بود که با اتخاذ سیاستی اخلاقی به نفع او کار کشید و متأسفانه محمود احمدی نژاد و محسن رضایی با خودخواهی و توجه به منافع فردی همچنان به تحرکات تبلیغاتی خود ادامه دادند. به نظر من توجه و احترام به تصمیم جمع، اولین گام در میدان سیاست است.»

«پدیده» پیروز شد؟
عنوان «پدیده انتخابات» تا کنون بارها در توصیف جایگاه احمدی نژاد در انتخابات 84 به کار رفته است. اما آیا صرفا «پدیده» بودن احمدی نژاد باعث پیروزی او شد؟ شاید بتوان این گونه در نظر گرفت که دلیل «اصلی» اطلاق این عنوان به احمدی نژاد، «ناشناخته» تر بودن وی نسبت به دیگر کاندیداهای انتخبات 84 بود؛ چراکه بسیاری از ویژگی های شخصیتی او که عنوان «پدیده» را برای او تثبیت کرد، در آن زمان برای عموم مردم تا حد زیادی ناشناخته بود.

اما آیا صرفا این ویژگی یعنی ناشناخته بودن احمدی نژاد باعث پیروزی او شد؟ به نظر می رسد دلایل بسیار پررنگ تری را برای این پیروزی می توان در نظر گرفت.
بر اساس یافته های یک پژوهش، در رقابت های انتخاباتی 84، محمود احمدی نژاد بیش از هر کاندیدای دیگری درباره دو موضوع «معیشت، ساده زیستی و نفی تجمل گرایی» و «توسعه و عدالت اقتصادی» سخن گفته است. این در حالی است که بر اساس همین پژوهش، مقام معظم رهبری در دو هفته از اردیبهشت ۸۴، بیش از هر موضوع دیگری خواستار توجه کاندیداها و مسئولان نظام به موضوع «رسیدگی به معیشت و مشکلات مردم» شده بودند.

بر این اساس همچنین مواردی چون «عدم حمایت رسانه های رسمی»، «حمایت رسانه های غیررسمی» و «حجم بالای تخریب ها در رسانه های رسمی» نیز شامل حال احمدی نژاد شده است. پژوهش مذکور نتیجه گیری کرده است که «تطابق هوشمندانه مواضع و سخنان با خواسته های عینی و واقعی بدنه جامعه و بیانات مقام معظم رهبری» مهم ترین عامل پیروزی احمدی نژاد بوده است.

از سوی دیگر، بعد از انتخاب احمدی نژاد به ریاست جمهوری، یک تحلیلگر سوری در توصیف شخصیت او و نیز چرایی انتخابش نوشته بود: «یکی از اهداف او " قرار دادن پول نفت بر سر سفره مردم" است. همین هدف باعث پیروزی او در انتخابات ریاست جمهوری در ایران شد.»
به عنوان دلیلی دیگر، بسیاری از ناظران معتقدند ایجاد دوقطبی احمدی نژاد – هاشمی با توجه به نگاه عموم جامعه به هاشمی رفسنجانی –که در مقابل او موضعی «کاملا موافق» و یا «کاملا مخالف» داشتند- در برنده شدن احمدی نژاد تاثیر بسزایی داشته است.

تلاش برای «پدیده» بودن در انتخابات 92
مجموعه دلایل یادشده، ما را به سوی کمرنگ شدن موضوع «پدیده بودن» -به ویژه به معنای خاص آن یعنی «ناشناخته بودن»- برای پیروزی در انتخابات سوق می دهد. این در حالی است که برخی از هواداران کاندیداهای فعلی انتخابات ریاست جمهوری، با تحلیلی مشابه آنچه در ابتدای متن گفته شد، سعی دارند تا کاندیدای مورد نظر خود را «پدیده» انتخابات معرفی کنند. گستره این موضوع تا بدان جا پیش رفته که یکی از کاندیداها اخیرا در اظهارنظری به صراحت گفته است که «در انتخابات کسی برنده می‌شود که پدیده انتخابات باشد». به نظر می رسد این اظهارنظر در شرایطی که به تازگی از یکی دو نفر دیگر از کاندیداهای ریاست جمهوری با عنوان «پدیده» نام برده شده، پیدایش نوعی رقابت برای «پدیده بودن» را اثبات می کند. اما آیا بر اساس آنچه گفته شد، «پدیده» بودن برای پیروزی در انتخابات کافی است؟