به گزارش صراط به نقل از فارس، دیدار اخیر رهبر معظم انقلاب با مسئولان حوزه‌های علمیه و همچنین همایش بزرگداشت مرحوم محقق نائینی، بیش از هر چیز بر محور اندیشه سیاسی این فقیه برجسته و اثر ماندگار او «تنبیهُ الأمّة و تنزیهُ الملّة» متمرکز بود؛ موضوعی که تحلیلگران حوزوی آن را یادآور ضرورت بازخوانی اندیشه‌های سیاسی فقهای بزرگ و تکمیل پروژه فکری آنان در عصر جمهوری اسلامی می‌دانند.
محسن قنبریان، استاد حوزه و پژوهشگر اندیشه سیاسی اسلام، در یادداشتی به مناسبت این همایش، علت برجسته‌شدن محور اندیشه سیاسی نائینی را چنین تبیین کرده است:«در حوزه‌های علمیه، نائینی را در علم اصول می‌شناسند، اما نقطه استثنایی شخصیت او همان اندیشه سیاسی‌اش است که مهجور مانده است. تأکید رهبر انقلاب بر کتاب تنبیهُ الأمّة در واقع دعوتی است برای احیای بخش فراموش‌شده‌ای از میراث علمی حوزه.»
حکومت اسلامی–مردمی؛ محور مشترک نائینی و امام خمینی( ره)
رهبر انقلاب در این دیدار با اشاره به کتاب تنبیهُ الأمّة و تنزیهُ الملّة، اندیشه سیاسی نائینی را ناظر به حکومتی دانستند که «اسلامی و مردمی» است؛ حکومتی که هم مبتنی بر احکام الهی است و هم بر خواست و مشارکت مردم استوار است.
قنبریان در تحلیل این سخنان می‌نویسد: «نظریه جمهوری اسلامی امام خمینی(ره) و مشروطیت نائینی، هر دو با دو جبهه مخالف روبه‌رو بوده‌اند؛ از یک سو متجددان سکولار که دین را از سیاست جدا می‌دانند، و از سوی دیگر متحجران که برای مردم در نظام دینی نقشی قائل نیستند.»
وی با اشاره به بیانات رهبر انقلاب در خرداد ۱۴۰۰ افزود:«مخالفان حاکمیت اسلام و مردم‌سالاری دینی دو طیف‌اند: سکولارهای غیرمذهبی و مذهبی‌های سکولار که دین را از سیاست جدا می‌خواهند؛ و در سوی دیگر، جریان‌هایی که به نام دین، مردم را از عرصه حاکمیت حذف می‌کنند. هر دو نگاه در تضاد با مبانی اندیشه نائینی و امام خمینی قرار دارند.
«تنزیهُ الملّة»؛ مرحله تکمیلی بیداری مردم
این پژوهشگر حوزه علمیه قم در پایان یادداشت خود تأکید کرده است: «به برکت انقلاب اسلامی، تنبیهُ الأمّة یعنی بیداری مردم، تحقق یافته است. اکنون نوبت تنزیهُ الملّة است؛ یعنی پالایش آیین از قرائت‌های نادرست و پیرایه‌های فکری که گاه در پوشش دین یا علم، مسیر حکمرانی اسلامی–مردمی را منحرف می‌کنند.»
به گفته وی، برخی جریان‌ها با قرائت‌های سلطانی از ولایت، یا ترویج سکولاریسم و تکنوکراسی در لباس علم و دین، همچنان مانع شکل‌گیری کامل الگوی حکومت اسلامی–مردمی‌اند.
قنبریان در پایان نتیجه می‌گیرد:«تنزیهُ الملّة یعنی تکمیل کار نائینی در زدودن این انحراف‌ها و بازگشت به جوهره دین و مردم‌سالاری دینی.