به گزارش صراط ، خصوصی‌سازی در ذات خود ابزاری برای کوچک‌سازی دولت و افزایش رقابت‌پذیری است. زمانی موفق خواهد بود که منجر به ارتقای تولید، عرضه محصولات متنوع و روزآمد، بهبود کیفیت و ایجاد فضای رقابتی در قیمت‌گذاری شود. اما تجربه صنعت خودرو در ایران تاکنون نشان می‌دهد که خصوصی‌سازی بیشتر به تغییر شکل مدیریت محدود شده است، بی‌آنکه نتیجه‌ای ملموس برای مصرف‌کنندگان یا اقتصاد ملی داشته باشد.
آمار تولید چه می‌گوید؟
یکی از شاخص‌های مهم ارزیابی خصوصی‌سازی روند تولید است. انتظار می‌رفت با ورود بخش خصوصی به ایران خودرو، تیراژ تولید افزایش پیدا کند و هزینه‌ها به شکل کارآمدتری مدیریت شود. اما گزارش‌های رسمی حاکی از آن است که تولید خودرو در ماه‌های اخیر نه‌تنها رشد نکرده بلکه با کاهش نیز همراه بوده است. این موضوع نشان می‌دهد که خصوصی‌سازی به‌جای جهش تولید، عملاً رکود یا حتی عقب‌گرد به همراه داشته است.
گزارش ۵ ماهه تولید ایران خودرو در بخش سواری کاهش حداقل ۰.۲ درصدی را نشان می‌دهد و این نگرانی وجود دارد که ماه‌های آتی این موضوع ادامه دار شود و همان اتفاقی که در مورد خودروهای کار ایران خودرو پیش آمد در مورد سواری‌ها تکرار شود.
کیفیت و خدمات بدون تغییر ماند
از منظر مصرف‌کننده، مهم‌ترین انتظار از خصوصی‌سازی بهبود کیفیت خودروها و ارتقای خدمات پس از فروش است. اما بررسی میدانی و شاخص‌های کیفی نشان می‌دهد که تغییری جدی در این حوزه رخ نداده است. خودروها همچنان با ایرادات گذشته عرضه می‌شوند و خدمات پس از فروش نیز گسترش چشمگیری پیدا نکرده است. این در حالی است که خصوصی‌سازی واقعی باید بتواند رضایت مشتریان را به عنوان اصلی‌ترین ذی‌نفع این صنعت تأمین کند؛ امری که هنوز محقق نشده است.
قیمت‌گذاری و رقابت
یکی دیگر از اهداف خصوصی‌سازی، حرکت به سمت قیمت‌گذاری رقابتی و عادلانه است. اما بازار خودرو همچنان با مشکلات ناشی از شکاف میان قیمت کارخانه و بازار، و نیز اختلاف میان سیاست‌های دولت و رفتار خودروسازان روبه‌رو است. خصوصی‌سازی در عمل نتوانسته شفافیت لازم را در این حوزه ایجاد کند و حتی در برخی موارد، مقاومت در برابر مصوبات دولتی بیشتر هم شده است.
خصوصی‌سازی یا سوء‌استفاده‌سازی؟
واقعیت این است که خصوصی‌سازی اگر به‌درستی طراحی و اجرا نشود، می‌تواند به بستری برای سوءاستفاده تبدیل شود. به‌جای افزایش رقابت و ارتقای کارآمدی، تنها مدیریت تغییر می‌کند و منافع عمومی نادیده گرفته می‌شود. خصوصی‌سازی صنعت خودرو باید بر اساس اصول شفافیت، نظارت مستمر و پاسخگویی طراحی شود تا منافع آن به جای گروه‌های محدود، نصیب مردم و کل زنجیره صنعت شود.
خصوصی‌سازی مطلوب چگونه است؟
یک خصوصی‌سازی واقعی و موفق در صنعت خودرو باید دستاوردهایی روشن و ملموس برای مردم داشته باشد که از جمله آن افزایش تولید و پاسخگویی به تقاضای داخلی است. تنوع محصول و عرضه خودروهای به‌روز متناسب با نیاز بازار هم نکته دیگری که باید مدنظر قرار گیرد. در این میان رقابت قیمتی به‌گونه‌ای که مصرف‌کننده از نوسانات بازار و رانت آسیب نبیند هم باید بیش از گذشته مورد توجه قرار گیرد. بهبود کیفیت و ارتقای استانداردهای ایمنی و زیست‌محیطی و گسترش خدمات پس از فروش برای جلب اعتماد مشتریان هم ضرورت دارد که در خصوصی‌سازی شرکت‌های خودروسازی پیگیری شود؛ نکته‌ای که این روزها مغفول مانده و در ایران خودرو دیده نمی‌شود.
خصوصی‌سازی صنعت خودرو قرار بود مسیر تحول را هموار کند، اما آنچه تاکنون دیده می‌شود، با اهداف اولیه فاصله زیادی دارد. مردم انتظار دارند خصوصی‌سازی نه به معنای تغییر نام‌ها و جابه‌جایی مدیران، بلکه به معنای افزایش بهره‌وری، کاهش هزینه‌ها و ارتقای کیفیت باشد. خصوصی‌سازی زمانی موفق خواهد بود که خروجی آن در زندگی روزمره مردم قابل لمس باشد؛ یعنی خودرویی باکیفیت‌تر، متنوع‌تر و با قیمت عادلانه‌تر در اختیار مشتری قرار گیرد.
تجربه گذشته و چالش‌های که بعد از خصوصی‌سازی ایران خودرو بوجود آمد، باعث شد دولت تصمیم بگیرد خصوصی‌سازی سایپا را به مدت ۶ ماه به تعویق بیندازد. این تصمیم نه به معنای عقب‌نشینی، بلکه گامی در جهت شفاف‌تر کردن فرآیند و جلوگیری از تکرار تجربه‌های ناموفق خصوصی‌سازی‌های قبلی است. این اقدام می‌تواند به بهبود شرایط برای خصوصی‌سازی اصولی و مؤثر در صنعت خودرو کمک کند.