به گزارش صراط شورای عالی انقلاب فرهنگی، محمدحسین امید را به عنوان رئیس جدید دانشگاه تهران منصوب کرد. به گفته حجت‌الاسلام عبدالحسین خسروپناه، دبیر شورا، «گزینه پیشنهادی برای ریاست دانشگاه تهران بررسی شد و با رأی اعضای کمیته، محمدحسین امید مورد تأیید قرار گرفت.»
امید پیش از این، از ۱۷ اردیبهشت تا ۱۲ مرداد ۱۴۰۴ به عنوان سرپرست دانشگاه تهران فعالیت می‌کرد. این دومین بار است که او به طور رسمی مدیریت این دانشگاه را بر عهده می‌گیرد؛ نخستین بار در سال ۱۳۹۲ و در دولت حسن روحانی و در دوران وزارت فرجی دانا، برای چند ماه سرپرست دانشگاه تهران بود. کسی که از افراد مورد اعتماد رضا فرجی دانا محسوب می‌شد؛ فرجی دانا از وزرای محبوب دولت روحانی بود که به دلیل مخالفت‌ها و سنگ‌اندازی‌های مجلس نهم استیضاح و کنار گذاشته شد. از میان دلایل برکناری فرجی دانا بازگرداندن برخی اساتید و مدیران دانشگاهی برکنار شده در دولت قبل که از نظر نمایندگان اصولگرای مجلس نهم به وقایع سال ۱۳۸۸ مرتبط بودند، مهم‌ترین دلیل بود.
اگرچه محمد حسین امید تنها پنج ماه در دولت حسن روحانی سرپرستی دانشگاه را برعهده داشت، اما نباید فراموش کرد که با وجود وعده‌های انتخاباتی رئیس جمهور وقت در ایجاد فضای آرامش در دانشگاه‌ها، گزارش‌ها نشان می‌دهد که فضای دانشگاه‌ها در این دوره همچنان تحت فشار و نظارت شدید نهاد‌های امنیتی قرار داشت.
از یزد تا آکسفوردشایر و بازگشت به تهران
محمدحسین امید متولد ۲۵ آبان ۱۳۳۷ در یزد است. او کارشناسی و کارشناسی ارشد آبیاری را در دانشگاه تهران گذراند و سپس برای ادامه تحصیل به انگلستان رفت و دکترای مهندسی عمران ـ هیدرولیک را از دانشگاه «یومیست» دریافت کرد. بازگشت او به ایران با ورودش به هیئت علمی دانشگاه تهران همراه شد و به تدریج، از فعالیت‌های علمی صرف، به مدیریت اجرایی و سیاستگذاری آموزشی کشیده شد.
او فعالیت خود را در اوایل دهه ۶۰ به عنوان مسئول جهاد دانشگاهی دانشکده کشاورزی آغاز کرد و در سال‌های بعد، به معاونت‌های مختلف دانشگاه تهران رسید؛ از معاونت دانشجویی و فرهنگی تا معاونت اداری و مالی. محمدحسین امید همچنین در دوران رضا فرجی‌دانا، وزیر وقت علوم، به معاونت اداری، مالی و توسعه منابع وزارت علوم منصوب شد.
مسئولیت‌های مهم محمدحسین امید
یکی از ویژگی‌های کارنامه امید، استمرار حضورش در سمت‌های مدیریتی در دولت‌های مختلف است. او در شهریور ۱۳۹۲ با حکم جعفر توفیقی، سرپرست وقت وزارت علوم، به معاونت اداری و مالی وزارت علوم رسید و چند ماه بعد، با حکم رضا فرجی‌دانا، سرپرست دانشگاه تهران شد و جای فرهاد رهبر را گرفت. دوران حضور فرهاد رهبر که همزمان با اعتراضات دانشجویی سال ۸۸ بود، بسیار پرحاشیه بود.
پس از آن، در تیر ۱۳۹۵ ریاست دانشگاه جامع علمی ـ کاربردی کشور را بر عهده گرفت و تا آبان ۱۴۰۰ در این سمت ماند. در این دوره، شبکه گسترده مراکز علمی ـ کاربردی کشور را هدایت می‌کرد که با چالش‌های متعددی از جمله کاهش جذب دانشجو و تغییر سیاست‌های وزارت علوم مواجه بود.
در کنار این سمت‌ها او همچنان در سمت‌های متعددی در دانشگاه تهران نیز حضور داشت و ریاست پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، پردیس بین‌المللی ارس و مدیریت طرح توسعه دانشگاه‌های تهران و علوم پزشکی تهران را نیز تجربه کرد.
سیاستگذاری در دانشگاه به سبک محمد حسین امید
امید در تشریح رویکرد مدیریتی‌اش در گفته: «دلیل اینکه در کشور از دانشگاه و دستاورد‌های آن در نظام حکمرانی استفاده نمی‌شود، ضعف دانشگاه نیست، بلکه احساس بی‌نیازی دولتمردان به استفاده از دانشگاه است.»
او مشکل اصلی را، مداخله دولت‌ها در امور دانشگاه‌ها و فقدان استقلال تصمیم‌گیری در آموزش عالی دانسته و به گفته او، تا میانه دهه ۸۰ روند تأسیس رشته‌ها و دانشکده‌ها «منطقی و مبتنی بر شیوه‌های قانونی» بود، اما از آن زمان «رشد نامتوازن کمّی دانشگاه در کشور، شتابی بیش از حد گرفت و سفره آموزش عالی بزرگ‌تر نشده، اما تعداد حاضران به طور عجیبی رشد کرده است.» او این وضعیت را عامل کاهش کیفیت و اثرگذاری دانشگاه‌ها دانست.
به گفته امید، بسیاری از دانشگاه‌ها و دانشکده‌های جدید می‌توانستند در قالب برنامه‌ای منسجم و ذیل دانشگاه‌های باسابقه توسعه یابند، نه صرفاً با تصمیمات مقطعی مقامات.
یکی از مواردی که امید به‌طور خاص بر آن تمرکز کرده، دانشکده حکمرانی دانشگاه تهران است. به گفته او، شاید ایجاد این دانشکده در قالب مستقل ضرورتی نداشت و می‌توانست در ساختار‌های موجود و کوچک‌تر دنبال شود، اما حال که شکل گرفته، باید مأموریت آن «بازتعریف» شود.
او توضیح داد: «در سرفصل‌ها و دروس و مأموریت‌ها و نحوه تعامل آن با واحد‌های دیگر دانشگاه، باید بازنگری جدی انجام شود و در حوزه فعالیت هم، به سه یا چهار رشته محدود بازتعریف شود تا اثربخشی آن در بدنه جامعه حکمرانی کشور بیشتر شود.»
امید بر استفاده از تجربه دولتمردانی که دهه‌ها در عرصه حکمرانی فعال بوده‌اند تأکید کرد و آن را «یک راهبرد برای توسعه فعالیت دانشکده» دانست.
کوچک‌سازی ساختار دانشگاه مهم‌ترین رویکرد مدیریتی دانشگاه است. چنانکه رئیس جدید دانشگاه تهران، این نهاد را «بسیار بزرگ» توصیف می‌کند که اداره آن «مشکل» است. به اعتقاد او، یکی از اولویت‌ها باید کوچک‌سازی ستادها و مدیریت‌ها باشد: «ما باید تا جایی که می‌توانیم ستادها، مدیریت‌ها و ساختارها را کوچک کنیم تا دانشگاه بهتر اداره شود؛ چرا که خودمان باید حرمت و اعتبار دانشگاه را حفظ کنیم.»
البته این نگاه، پرسش‌هایی را درباره آینده مدیریتی او در دانشگاه تهران ایجاد کرده است. آیا کوچک‌سازی ساختارها، آن‌طور که او می‌خواهد، می‌تواند از پیچیدگی‌های اداری بکاهد یا به مقاومت بخش‌هایی از بدنه دانشگاه منجر خواهد شد؟
بازگشت محمدحسین امید به ریاست دانشگاه تهران، در شرایطی است که آموزش عالی ایران با چالش‌هایی، چون کاهش منابع مالی، مهاجرت نخبگان، افت کیفیت آموزشی و فشار‌های سیاسی مواجه است. به هر حال امید از چهره‌هایی است که پیشینه‌ای طولانی در مدیریت آموزش عالی دارد، اما موفقیتش در این دوره جدید، به توانایی‌اش در ایجاد تعادل میان مطالبات دولت، جامعه دانشگاهی و نیاز‌های واقعی آموزش عالی بستگی خواهد داشت.
تجربه نشان داده که رؤسای دانشگاه تهران، فارغ از دیدگاه‌های شخصی، ناگزیر از حرکت در مسیری هستند که ترکیبی از سیاست، مدیریت و چانه‌زنی با نهاد‌های بیرونی است.
