با تحویل بسته پیشنهادی آمریکا به ایران از طریق عمان، ایده کنسرسیوم اکنون به یک طرح روی میز تبدیل شده است. اما پرسش اینجاست این طرح چه مختصاتی دارد و با چه پیچیدگی‌هایی مواجه است؟ سیاسی است یا فنی و اینکه مکمل غنی‌سازی است یا جایگزین آن؟
به گزارش صراط نیوز، آمریکا پیشنهاد تشکیل «کنسرسیوم منطقه‌ای» را داده و ایران در حال بررسی است؛ به نظر می‌رسد «معمای پیچیده غنی‌سازی در ایران» در حال رسیدن به یک «راه‌حل» است. بعد از سفر کوتاه و ناگهانی شنبه‌شب بدر البوسعیدی، وزیر خارجه عمان، به تهران و ارائه مفاد یک پیشنهاد از سوی استیو ویتکاف، نماینده ترامپ در مذاکرات، وزیر خارجه ایران ضمن تایید این موضوع در شبکه اجتماعی ایکس گفت که در چارچوب اصول، منافع ملی و حقوق ملت ایران به‌طور شایسته‌ای به آن پاسخ داده خواهد شد.
تنها چند ساعت بعد، رسانه‌های غربی جزئیاتی از این پیشنهاد آمریکا را فاش کردند. به گزارش نیویورک‌تایمز، آمریکا پیشنهاد تشکیل یک «کنسرسیوم منطقه‌ای» را داده است. البته همزمان از ایران خواسته شده که غنی‌سازی را در داخل خاک خود متوقف کند. این پیشنهاد نخستین سند مکتوبی است که از زمان آغاز مذاکرات در ماه آوریل توسط استیو ویتکاف، مذاکره‌کننده ارشد آمریکا، ارائه شده است.
سند پیشنهادی آمریکا به ایران، بنا بر توصیف مقاماتی که در جریان تبادلات دیپلماتیک قرار دارند، به‌صورت مجموعه‌ای از نکات کلیدی تنظیم شده، نه پیش‌نویس کامل یک توافق.
نیویورک‌تایمز ادامه داد: «در این سند از ایران خواسته شده که به‌طور کامل غنی‌سازی اورانیوم را متوقف کند و پیشنهاد شده که یک کنسرسیوم منطقه‌ای برای تولید انرژی هسته‌ای ایجاد شود که شامل ایران، عربستان سعودی و دیگر کشور‌های عربی و همچنین ایالات متحده باشد.»
آکسیوس نیز در گزارشی به این پیشنهاد پرداخت و نوشت به گفته یکی از مقامات آمریکایی و یک منبع مطلع از موضوع، یکی از ایده‌هایی که از سوی عمان مطرح شد و توسط آمریکا پذیرفته شده، تشکیل یک کنسرسیوم منطقه‌ای است که غنی‌سازی اورانیوم برای اهداف صلح‌آمیز هسته‌ای را تحت نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و ایالات متحده انجام دهد. آکسیوس نوشت مقام‌های آمریکایی می‌گویند پیشنهاد مکتوب ایالات متحده به ایران تلاشی است برای حل مساله‌ای که موجب بن‌بست در مذاکرات شده است؛ «غنی‌سازی».
آمریکا پیشنهاد خود را قابل‌قبول خواند
روز گذشته کارولین لیویت، سخنگوی کاخ سفید، درباره پیشنهاد هسته‌ای آمریکا به ایران که از طریق وزیر خارجه عمان به تهران تحویل داده شده، گفت پیشنهاد کاخ سفید «مفصل و قابل‌قبول» است. خانم لیویت در بیانیه‌ای تصریح کرد: «ویتکاف پیشنهاد مفصل و قابل‌قبولی به ایران ارائه کرده و به نفع آنهاست که آن را بپذیرند.» بااین‌حال خانم لیویت گفت در مورد جزئیات این پیشنهاد «اظهار‌نظر نخواهد کرد».
البته بحث ایجاد کنسرسیوم منطقه‌ای از چند هفته پیش مطرح شده بود؛ نقطه اختلاف در این خصوص نیز «مکان» آن است. امروز همچنان این پرسش مهم باقی است که تاسیسات غنی‌سازی این کنسرسیوم کجا قرار خواهد داشت؟ به گزارش آکسیوس منبع مطلع می‌گوید ایالات متحده می‌خواهد این تاسیسات در خارج از ایران قرار داشته باشد. در حالی که ایران خواهان آن است که مکان این تاسیسات داخل قلمرو این کشور باشد. ضمن آنکه اگرچه ایران از تشکیل یک کنسرسیوم منطقه‌ای برای تولید سوخت راکتور‌های اتمی حمایت می‌کند، ولی آن را جایگزین غنی‌سازی بومی نمی‌داند. تهران تاکید دارد که موضوع غنی‌سازی یک امر ملی و خط قرمز این کشور است.
حق مشروط
خبرگزاری آکسیوس نوشت که ایده دیگر این است که آمریکا حق غنی‌سازی اورانیوم ایران را به رسمیت بشناسد، در‌حالی‌که ایران به‌طور کامل غنی‌سازی اورانیوم را تعلیق کند. این در حالی است که ایران بار‌ها و بار‌ها بر حق خود برای غنی‌سازی در داخل کشور تاکید کرده است. سید‌حسین موسویان، دیپلمات پیشین، در گفت‌وگویی که اخیرا با اسکای‌نیوز عربی داشت، توضیح داد که اگر ایران غنی‌سازی زیر ۵ درصد انجام دهد، هیچ کاربرد نظامی وجود نخواهد داشت.
به گفته این دیپلمات که بار‌ها در خصوص ایده تشکیل کنسرسیوم صحبت کرده است، ایده کنسرسیوم هسته‌ای منطقه‌ای بین ایران و کشور‌های حاشیه خلیج فارس از آنجا که تحت نظارت آژانس است، می‌تواند یک ابتکار جدید باشد. به گفته این کارشناس، با این اقدام هم از صلح‌آمیز بودن فعالیت‌های هسته‌ای ایران اطمینان حاصل می‌شود و هم تضمینی محکم، جدید و جامع در مورد صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای کل کشور‌های حاشیه خلیج فارس داده می‌شود.
در همین ارتباط طارق رئوف، رئیس سابق بخش شفاف‌سازی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و رئیس برنامه خلع سلاح، کنترل سلاح و عدم اشاعه موسسه صلح استکهلم (سیپری)، در گفت‌وگویی که اخیرا با پایگاه خبری تابناک داشت گفت: «یک پیشنهاد سازش این است که طرح محمد البرادعی، مدیر‌کل سابق آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در سال ۲۰۰۳، احیا شود؛ مبنی بر ایجاد یک مرکز غنی‌سازی چندملیتی در ایران.» به گفته رئوف، در این طرح ایران به غنی‌سازی زیر ۴درصد اورانیوم ادامه می‌دهد و آبشار‌های سانتریفیوژ را کنترل و اداره می‌کند، در‌حالی‌که شرکای بین‌المللی (مانند امارات، عربستان سعودی، کویت، عمان، قطر، اتحادیه اروپا و آمریکا) به فناوری سانتریفیوژ دسترسی نخواهند داشت، اما به طور مشترک مدیریت تجاری را بر عهده می‌گیرند، به صورت دائم پرسنل خود را در محل مستقر می‌کنند و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پادمان‌های فراتر از NPT (مانند دسترسی روزانه مشابه برجام و استفاده از فناوری‌های جدید برای نظارت آنلاین و لحظه‌ای بر غنی‌سازی) را اجرا خواهد کرد.
کوروش احمدی، دیپلمات سابق ایران در سازمان ملل، به بررسی ایده کنسرسیوم پرداخت و گفت: «اکنون مساله این است که بپذیرند کنسرسیوم داخل ایران باشد یا خیر. همچنین اگر داخل ایران باشد آیا کشور‌های دیگر یعنی عربستان و امارات می‌پذیرند که بیایند و شریک ایران شوند.»
به گفته احمدی اگر با ایده تشکیل کنسرسیوم در داخل خاک ایران موافقت شود، می‌تواند گامی در ادامه اعتمادسازی باشد. یعنی در شرایطی قرار می‌گیریم که کارشناسانی از آن سه کشور دیگر هم در ایران حضور دارند.
نتیجه ۵ دور مذاکره
به گفته منابع آگاه، پیشنهاد به‌روزشده آمریکا نتیجه پنجمین دور مذاکرات بین ایران و ایالات متحده در رُم در حدود یک هفته پیش بوده است. تاکنون پنج دور مذاکره غیرمستقیم میان ایران و آمریکا برگزار شده است که دور پنجم روز جمعه دوم خرداد در شهر رم ایتالیا برگزار شد. دور اول مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا به میزبانی عمان، روز شنبه ۲۳ فروردین ۱۴۰۴در مسقط برگزار شد و دو طرف، گفت‌و‌گو‌ها را سازنده و رو‌به‌جلو توصیف کردند.
دور دوم گفت‌و‌گو‌ها نیز روز شنبه ۳۰فروردین‌ماه در شهر رم ایتالیا به میزبانی عمان، دور سوم مذاکرات شنبه ششم اردیبهشت‌ماه، و چهارمین دور روز یکشنبه ۲۱اردیبهشت در شهر مسقط، پایتخت عمان برگزار شد. تهران و واشنگتن توافق کرده‌اند دور دیگری از مذاکرات را برگزار کنند، هرچند هنوز تاریخی برای آن تعیین نشده است.
ایرانی‌ها پس از آنکه ویتکاف در دور چهارم مذاکرات، پیشنهاد شفاهی ارائه داد و در دور پنجم آن را با جزئیات بیشتری توضیح داد، از واشنگتن خواستند موضع رسمی خود را به‌صورت مکتوب ارائه کند. مقام‌های آمریکایی می‌گویند که هدف اولیه آنها دستیابی به یک «توافق اصولی» با ایران است که اصول کلی توافق هسته‌ای را مشخص کند. اگر چنین توافقی حاصل شود، تیم‌های فنی از هر دو طرف وارد عمل خواهند شد تا یک توافقنامه تفصیلی و دقیق را تنظیم کنند.
این پیشنهاد آمریکا در حالی به ایران ارائه شد که طی روز‌های اخیر اظهارنظر‌های مثبتی از سمت واشنگتن درباره احتمال رسیدن به توافق مطرح شده بود. شامگاه جمعه دونالد ترامپ در کاخ سفید تایید کرد که به توافق با ایران بسیار نزدیک است.
طبق گزارش خبرگزاری ریانووستی، رئیس‌جمهور آمریکا خطاب به خبرنگاران در کاخ سفید گفت: «من فکر می‌کنم که ما به توافق با ایران نزدیک هستیم و فکر می‌کنم که در آینده‌ای نه‌چندان دور این اتفاق می‌افتد.»
هم زمان پیتر هگست، وزیر دفاع آمریکا، روز جمعه در اجلاس گفت‌وگوی شانگری لا در سنگاپور گفت: جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای به‌عنوان مهم‌ترین هدف مذاکرات نیازمند برخی سازش‌ها و امتیازهاست. این سخنان وزیر دفاع آمریکا سیگنال مثبتی به مذاکرات توصیف شد. البته همزمان با این سیگنال‌های مثبت شاهد برخی تحرکات از سوی تروئیکای اروپایی و آمریکا برای صدور قطعنامه علیه ایران در نشست آتی شورای حکام آژانس هستیم که اگر چنین اتفاقی رخ بدهد شرایط مذاکرات و رسیدن به توافق ممکن است با پیچیدگی‌های بیشتری روبه‌رو شود.
منبع: دنیای اقتصاد
