به گزارش صراط نیوز، رفتار نوجوانان در مدرسه صرفاً نتیجه ویژگی‌های سنی آنها نیست، بلکه تحت تأثیر مجموعه‌ای پیچیده از عوامل فردی، خانوادگی و اجتماعی شکل می‌گیرد. در سال‌های اخیر، نگرانی درباره افزایش رفتار‌های پرخطر در بین دانش‌آموزان متوسطه بیشتر شده است. این رفتارها شامل دروغ‌گویی، تقلب، فرار از مدرسه، خشونت، خودزنی یا حتی سوءمصرف مواد می‌شوند. این مسئله تنها به افت تحصیلی منجر نمی‌شود، بلکه ممکن است زمینه‌ساز مشکلاتی عمیق‌تر مانند تنش‌های خانوادگی یا گرایش به جرم شود.
از سوی دیگر، ارزش‌های اجتماعی مانند همدلی، مسئولیت‌پذیری و مشارکت که معمولاً از سوی خانواده، مدرسه و جامعه به نوجوان آموزش داده می‌شود، اگر به‌درستی منتقل نشوند یا در تضاد با واقعیت محیط اطراف قرار گیرند، کارکرد خود را از دست می‌دهند. در نتیجه، نوجوان در برابر ناهنجاری‌ها آسیب‌پذیر می‌شود. به‌ویژه در دوره حساس نوجوانی که فرد هنوز از نظر ذهنی و احساسی بالغ نشده، محیط بیرونی نقش تعیین‌کننده‌ای در مسیر رفتاری او ایفا می‌کند. در چنین شرایطی، بررسی دلایل و ریشه‌های این رفتارها ضرورت پیدا می‌کند.
در این زمینه، مهدی محمدی، استاد مدیریت و برنامه‌ریزی آموزشی دانشگاه شیراز، به همراه یکی از همکاران دانشگاهی خود، تحقیقی را درباره رفتار‌های خارج از چارچوب دانش‌آموزان دوره متوسطه انجام داده‌اند. این دو محقق با هدف درک عمیق‌تر این رفتارها، پژوهشی را ترتیب داده‌اند که نه‌فقط به توصیف مسئله بسنده می‌کند، بلکه الگویی برای پیش‌بینی و پیشگیری از چنین رفتار‌هایی ارائه می‌دهد.
این پژوهش از نوع فراترکیب کیفی است؛ به این معنا که به جای انجام یک مطالعه میدانی، اطلاعات موجود در ده‌ها تحقیق علمی پیشین جمع‌آوری و تحلیل شده است تا با ترکیب نتایج آنها، تصویری جامع و چندلایه از موضوع ارائه شود. محققان در این مسیر از یک روش شش‌مرحله‌ای بهره گرفته‌اند.
نتایج این تحقیق نشان می‌دهند که رفتار‌های خارج از قاعده دانش‌آموزان تحت تأثیر مجموعه‌ای از عوامل در سطوح مختلف هستند. این عوامل شامل مشکلات فردی مانند ضعف خودکنترلی، خانواده‌های ناسازگار یا بی‌توجه، نظام آموزشی غیرپویا و گروه‌های اجتماعی ناسالم است. همچنین تأثیر منفی رسانه‌ها و فضای مجازی نیز به وضوح مشاهده شده است.
بر اساس یافته‌های پژوهش، مدرسه‌هایی که محیط خشک، بی‌روح و قوانین سختگیرانه دارند، احتمال بروز رفتار‌های ناسالم در آنها بیشتر است. عدم ارتباط مناسب بین معلم و دانش‌آموز، نبود فعالیت‌های فوق برنامه و فشار تحصیلی شدید نیز از عوامل کلیدی محسوب می‌شوند. همچنین دانش‌آموزانی که دچار مشکلات خانوادگی، فقر یا طلاق والدین هستند، بیشتر در معرض خطر قرار دارند.
در بخش اطلاعات تکمیلی پژوهش آمده است که عوامل روانی، اجتماعی و حتی شرایط اقتصادی به‌صورت هم‌افزا عمل می‌کنند و رفتار‌های پرخطر را در نوجوانان تثبیت می‌کنند. نوجوانی که اعتمادبه‌نفس ندارد یا آینده را تیره می‌بیند، احتمال بیشتری دارد به سمت رفتار‌های منفی گرایش پیدا کند. همین‌طور استفاده نادرست از فضای مجازی یا تأثیر همسالان ناهنجار، زمینه‌ساز رفتار‌های خطرناک از جمله قلدری سایبری و روابط ناسالم می‌شود.
پژوهشگران تأکید کرده‌اند که برای مقابله با این مسئله، رویکرد‌های پیشگیرانه باید در سطح خانواده، مدرسه و جامعه طراحی شود. آموزش مهارت‌های زندگی، حمایت عاطفی از سوی والدین، آگاه‌سازی معلمان، ایجاد محیط مدرسه‌ای گرم و صمیمی و همچنین آموزش استفاده سالم از اینترنت، از جمله راهکار‌هایی است که در این تحقیق پیشنهاد شده است.
مقاله علمی-پژوهشی برگرفته از این یافته‌ها در «فصلنامه جامعه‌شناسی کاربردی» منتشر شده که وابسته به دانشگاه اصفهان است. انتشار این پژوهش نشان‌دهنده اهمیت و توجه ویژه نظام دانشگاهی کشور به مسائل اجتماعی و رفتاری نوجوانان است.
منبع: ایسنا
