به گزارش صراط نیوزف قرق و حفاظت مشارکتی، مدلی نوین از حفاظت محیط‌زیست است که در آن، بخش خصوصی با اخذ مجوز قانونی، مسئولیت حفاظت از عرصه‌های طبیعی را برعهده می‌گیرد. این الگو با هدف احیای گونه‌های جانوری، کاهش فشار بر مناطق حفاظت‌شده دولتی، و ایجاد کریدور‌های حیات وحش شکل گرفته و تاکنون نتایج امیدوارکننده‌ای در پی داشته است.
یکی از نمونه‌های موفق این شیوه، قرق علی‌آباد چهلگزی در استان یزد است؛ منطقه‌ای که در آن، روند احیای گونه‌ها با موفقیت چشمگیری همراه بوده است. به‌عنوان مثال، جمعیت آهو از تنها ۷ رأس در سال ۱۳۸۸، به ۱۷۰ رأس افزایش یافته است. حضور مجدد پلنگ ایرانی پس از سال‌ها و همچنین بازگشت گورخر ایرانی به این زیستگاه، گواهی بر موفقیت اقدامات حفاظتی در این منطقه است.
با این حال، افزایش جمعیت حیات وحش در این قرق، گاه با انتقاداتی نیز همراه بوده است. برخی منتقدان مدعی‌اند بخشی از گونه‌های جانوری، به‌ویژه کل و بز، از منطقه حفاظت‌شده مجاور یعنی «کالمند بهادران» به علی‌آباد کوچ کرده‌اند و این جابه‌جایی عامل افزایش جمعیت در قرق و کاهش آن در منطقه حفاظت‌شده بوده است. اما بررسی داده‌های رسمی، این ادعا را رد می‌کند.
بر اساس آمار سرشماری‌های انجام‌شده، جمعیت کل و بز در منطقه حفاظت‌شده کالمند بهادران از سال ۱۳۸۳ تا ۱۴۰۳ نه‌تنها کاهش نیافته، بلکه به ۲۱۱۱ رأس در سال ۱۴۰۳ رسیده است. هم‌زمان، در همین دوره، جمعیت این گونه‌ها در قرق علی‌آباد نیز از ۲۰۰ رأس به ۱۲۰۰ رأس افزایش یافته است. این هم‌افزایی جمعیتی، بیش از آنکه ناشی از جابه‌جایی باشد، حاصل برنامه‌ریزی دقیق، حفاظت مداوم و ایجاد شرایط امن برای زیستمندان در هر دو منطقه است.
نمودار افزایش جمعیت کل و بز: رنگ قرمز: کالمند بهادران ـ رنگ آبی: قرق علی‌آباد
این روند نشان می‌دهد که قرق‌ها نه‌تنها رقیب مناطق حفاظت‌شده دولتی نیستند، بلکه در قالب یک شبکه مکمل، نقش حیاتی در تقویت کریدور‌های حیات وحش ایفا می‌کنند. تجربه یزد نشان می‌دهد که اگر ایجاد قرق‌ها و اتصال آنها به مناطق مجاور تنها چند سال زودتر آغاز می‌شد، شاید امروز شاهد جمعیت پویاتری از انواع گونه‌های حیات وحش در کشورمان بودیم.
در رابطه با این موضوع، اعظم حبیبی‌پور معاون محیط طبیعی و تنوع زیستی اداره کل محیط زیست یزد به تسنیم گفت: ما در استان یزد ۳ قرق داریم که قرق اختصاصی روباز و قرق علی‌آباد چهلگزی در نزدیکی مناطق حفاظت شده قرار دارند، اما قرق دربید را هم داریم که کاملاً مجزا و با فاصله از مناطق محیط زیست است. در هر ۳ قرق استان یزد، حفاظت اثربخشی مثبت داشته و افزایش جمعیت را داشته‌ایم. در عین حال مطالعه‌ای هم بر روی قرق علی‌آباد چهلگزی و منطقه حفاظت شده کالمند بهادران انجام شده که نشان می‌دهد آمار جمعیت در هر دو منطقه افزایش داشته و در واقع حفاظت توسط دولت در منطقه حفاظت شده و حفاظت بخش خصوصی در قرق اختصاصی دارای هم افزایی و نتیجه مثبت بوده است.
او افزود: برای بررسی وضعیت جمعیت حیات وحش منطقه و نسبت‌های جنسی آنها هرساله سرشماری پاییزه انجام می‌شود. محیط‌بانان ما در پاسگاه‌های قرق‌بانی مستقر می‌شوند. نقشه مسیر‌ها را دارند و در هر مسیر سرشماری یک محیط‌بان و یک قرق‌بان قرار می‌گیرند و اگر تعداد بیشتری هم برای همکاری داوطلب شده باشند ازجمله همیاران محیط زیست و یا دانشگاهیان، آنها نیز به این تیم اضافه می‌شوند و با رسیدن شب مسیر‌های سرشماری بسته می‌شود.
وی ادامه داد: صبح زود همه افراد با تجهیزاتی که در اختیار دارند در مسیر سرشماری خود قرار می‌گیرند و سرشماری را آغاز می‌کنند. بعد از ظهر همه این افراد در پاسگاه قرق‌بانی جمع می‌شوند و آماری که به دست آورده‌اند را تحویل ناظر سرشماری می‌دهند. ناظر بر روی آمار کنترل دارد و نهایتاً آمار نهایی را به اداره کل محیط زیست استان تحویل می‌دهد. در اداره کل محیط زیست بررسی تحلیلی انجام می‌شود تا مشخص شود تعداد جمعیت و نسبت جنسی چه تغییراتی داشته و بر اساس مطالعات ظرفیت بردی که قبلاً رو قرق‌ها انجام شده وسرشماری جدید تصمیم گرفته می‌شود که چه تعداد پروانه شکار صادر شود.
معاون محیط طبیعی و تنوع زیستی اداره کل محیط زیست یزد بیان کرد: در کل پروانه شکاری که صادر می‌شود، بسیار محدود و کنترل شده است و با نظارت کامل اداره کل محیط زیست انجام می‌شود. همراه هر شکارچی در منطقه یک محیط‌بان وارد منطقه می‌شود و تا خروج او همراه شکارچی است تا تخلفی صورت نگیرد.
منبع: تسنیم
