به گزارش صراط به نقل از فارس، دانشگاه تهران یک دانشگاه‌های دولتی و یکی از بزرگترین مراکز آموزش عالی در ایران است. این دانشگاه براساس سابقه تاریخی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی با القاب دانشگاه مادر و نماد آموزش عالی شناخته میشود.
پیشنهاد ساخت این دانشگاه را اسماعیل سنگ در سال ۱۳۰۵ داد و بعد از انجام مطالعات اولیه توسط عیسی صدیق در سال ۱۳۱۳، دانشگاه تهران به دستور رضا شاه تأسیس شد. این دانشگاه دارای ۱۹ دانشکده مستقل، ۵ دانشکدگان با ۲۹ دانشکده وابسته، ۵ پردیس منطقه‌ای، ۱۳ مرکز پژوهشی و ۱۸ مؤسسه پژوهشی و پژوهشکده است؛ همچنین دانشگاه تهران در نظام رتبه‌بندی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و رتبه‌بندی تایمز رتبه نخست را در بین دانشگاه‌های ایران به خود اختصاص داده است.
گشایش دانشگاه تهران که با آغاز آشنایی جدی ایرانیان با مغرب‌زمین مقارن افتاده بود، این دانشگاه را به بستر اصلی ارتباط با تمدن مغرب‌زمین و علوم جدید تبدیل کرد. از آغاز فعالیت‌های آموزشی دانشگاه تهران تاکنون همواره افراد شایسته، شخصیت‌های برجسته و چهره‌های شناخته شده در آن به تحصیل پرداخته‌اند.
پیرامون عملکرد دانشگاه تهران قبل و بعد از انقلاب اسلامی گفت‌وگویی با سیدمحمد مقیمی رئیس دانشگاه تهران داشتیم تا از نقطه‌نظرات وی در رابطه با پیشرفت علمی، پژوهشی و ظرفیت دانشگاه بهره‌مند شویم.
* ۹۸ درصد تولیدات علمی دانشگاه تهران متعلق به بعد از پیروزی انقلاب اسلامی است
فارس: آقای دکتر در آستانه ۴۵ سالگی انقلاب اسلامی هستیم؛ لطفاً از چگونگی رشد علمی و پژوهشی دانشگاه تهران از قبل و بعد از انقلاب اسلامی برایمان بگویید.
مقیمی: پیروزی انقلاب اسلامی برکات زیادی برای همه بخش‌های کشور از جمله حوزه آموزش عالی داشته است. اگر اتفاقاتی که در این مدت افتاده است را با مدت زمان قبل از انقلاب اسلامی یعنی سال‌های ۱۳۱۳ تا ۱۳۵۷ مقایسه کنیم، می‌بینیم در این دوره زمانی اتفاقات خیلی متفاوتی نسبت به گذشته رخ داده است و ما شاهد هستیم که وضعیت قبل و بعد از انقلاب اسلامی، از نظر کیفی و کمی آموزش عالی اصولاً قابل مقایسه نیستند. آمارها بیانگر رشد چشمگیر چاپ مقالات و کتب به صورت تصاعدی در دهه‌های بعد از انقلاب دارد. بطوریکه ۹۸ درصد تولیدات علمی دانشگاه تهران از ابتدا تا کنون، متعلق به پس از پیروزی انقلاب اسلامی است.
* تعداد مقالات چاپ شده دانشگاه تهران قبل از انقلاب اسلامی
در حوزه‌های مختلف پژوهشی، فناوری، مقالات، پذیرش دانشجو، جذب اساتید و دیگر شاخص‌ها، آمار و ارقام روشن و مشخص است. قبل از پیروزی انقلاب اسلامی تعداد مقالات اساتید در مجموع به ۷۰۰ عدد نمی‌رسید؛ به گونه‌ای که در سال ۱۳۵۷ تعداد مقالات چاپ شده اساتید دانشگاه تهران برابر ۶۵۷ مقاله و تعداد کتب چاپ شده برابر ۵۰ مورد بوده است.
در حال حاضر دیده میشود که فقط در ۱۰ ماه نخست سال ۱۴۰۲، اساتید و پژوهشگران دانشگاه تهران بیش از ۵۶۰۰ مقاله در مجلات معتبر بین‌المللی (JCR) چاپ کرده‌اند و در سال‌های اخیر از سوی انتشارات دانشگاه تهران، سالانه به طور متوسط ۱۰۰ کتاب چاپ جدید و ۲۰۰ کتاب تجدید چاپ میشود.
* تعداد دانشجویان دانشگاه تهران قبل و بعد از انقلاب اسلامی
در مقایسه آمار دانشجویی دانشگاه تهران در قبل از پیروزی انقلاب اسلامی با آمار کنونی، باید گفت در مهر ماه ۱۳۵۷ تعداد کل دانشجویان دانشگاه تهران ۱۵ هزار و ۸۴۸ نفر بوده است. قبل از انقلاب اسلامی، متوسط پذیرش دانشجو در هر سال برابر ۳ هزار نفر بوده که ۹۰ درصد آنها در مقطع کارشناسی پذیرش می‌شده‌اند اما در چند سال اخیر متوسط سالانه پذیرش دانشجو در هر سه مقطع دانشگاه تهران، سالانه ۱۵ هزار دانشجو بوده است و ۷۰ درصد از دانشجویان ورودی جدید در مقاطع تحصیلات تکمیلی پذیرش می‌شوند.
در مهر ماه ۱۴۰۲، تعداد ۵۶ هزار و ۸۹۳ نفر دانشجوی فعال در حال تحصیل در دانشگاه تهران ثبت‌نام کرده‌اند که ۱۷ هزار و ۷۶۹ دانشجو در مقطع کارشناسی، ۲۵ هزار و ۹۹۱ دانشجو در مقطع کارشناسی ارشد و بقیه در مقطع دکتری تحصیل می‌کنند. از نظر درصد دانشجویان شاغل به تحصیل در مقاطع تحصیلی مختلف نیز در حال حاضر نزدیک ۷۰ درصد دانشجویان دانشگاه تهران در مقاطع تحصیلات تکمیلی تحصیل می‌کنند.
* مقایسه ترکیب جنسیتی دانشجویان قبل و بعد از انقلاب اسلامی
درباره مقایسه ترکیب جنسیتی دانشجویان دانشگاه تهران در قبل از پیروزی انقلاب اسلامی با حال حاضر نیز باید گفت در مهر ماه ۱۳۵۷، حدود ۳۵ درصد دانشجویان دانشگاه تهران را زنان تشکیل می‌دادند اما بر اساس آماری که در دوره جاری مدیریت دانشگاه تهران داریم، در مقطع کارشناسی بیش از ۵۰ درصد و در مقاطع تحصیلات تکمیلی بین ۴۰ تا ۵۰ درصد دانشجویان را زنان تشکیل می‌دهند.
فارس: میزان رشد تحصیل دانشجویان دکتری در دانشگاه تهران نسبت به ۴۵ سال گذشته چگونه بوده است؟
قبل از انقلاب اسلامی فقط در چند رشته مانند حقوق و الهیات در برخی ترم‌ها پذیرش دانشجوی دکتری داشته‌ایم و تعداد دانشجوی دکتری در هر سال تحصیلی کمتر از انگشتان دست بوده و ۹۰ درصد دانشجویان در مقطع کارشناسی تحصیل می‌کرده‌اند. این در حالی است که در نیمسال اول سال تحصیلی ۱۴۰۳-۱۴۰۲، تعداد هزار و ۵۱۸ دانشجوی جدیدالورود در مقطع دکتری وارد دانشگاه تهران و ۷۰ درصد دانشجویان جدیدالورود نیز در مقاطع تحصیلات تکمیلی پذیرش شده‌اند.
* تعداد رشته‌های مقاطع تحصیلی دانشگاه تهران
فارس: از رشد چشمگیر رشته‌های تحصیلی در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی برایمان بگویید.
مقیمی: در سال ۱۳۵۷ در کل دانشگاه‌های کشور ۴۰۰ رشته مقطع در مقاطع مختلف تحصیلی و در دانشگاه تهران ۱۴۷ رشته در همه مقاطع دایر بوده است اما این تعداد در حال حاضر فقط در دانشگاه تهران به حدود ۱۰۰۰ رشته در مقاطع مختلف تحصیلی رسیده است.
فارس: آقای دکتر لطفاً از شرایط سیاسی و فرهنگی دانشگاه در قبل و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی هم برایمان بگویید.
مقیمی: از نظر کیفی، گاهی اوقات در محافل رسانه‌ای گفته میشود دانشگاه تهران دارای استقلال بوده و در محیط دانشگاه‌ها، یک شرایط باز سیاسی و اجتماعی حاکم بوده است. این موارد یک داستان‌سرایی بیش نیست که برخی افراد برای خودشان می‌سازند و بیان می‌کنند که بیشتر شبیه یک طنز تاریخی و بعضاً قیاس مع‌الفارق است.
در حال حاضر فضای اظهارنظر، آزادی بیان اساتید و دانشجویان در بحث کلاس‌داری و فعالیت در انجمنهای سیاسی و علمی بسیار متفاوت است. اصولاً قبل از پیروزی انقلاب اسلامی به صورت رسمی تشکل سیاسی نداشتیم و انجمنهای علمی نیز فعالیت چندانی نداشتند؛ همچنین اصولا نهادهای مدنی در بخش استادی و دانشجویی، فعالیت چندانی نداشتند که بخواهیم مقایسه‌ای انجام دهیم.
مستنداتی درباره کیفیت اداره امور دانشگاه تهران در قبل از انقلاب اسلامی وجود دارد. یکی از مستندات و منابع، کتاب خاطرات دکتر سیاسی است. وی نزدیک به ۱۲ سال رئیس دانشگاه تهران بوده است. افرادی که گاهی اوقات به طرح مفروضات غیرواقعی می‌پردازند را به این کتاب ارجاع می‌دهم تا بتوانند به راحتی به مقایسه فضای باز دانشگاه در قبل و بعد از انقلاب اسلامی بپردازند.
فارس: در آستانه ۹۰ سالگی دانشگاه تهران هستیم؛ دانشگاه برای ۹۰ سالگی دانشگاه چه برنامه‌هایی دارد؟
مقیمی: در آستانه ۹۰ سالگی دانشگاه تهران طبق اسناد تاریخی که وجود دارد، مستندی در حال آماده‌سازی است. در این مستند فعالیت دانشجویان و آزادی بیانی که در حال حاضر بین دانشجویان و اساتید وجود دارد، ارائه شده و تفاوت آن دوره با وضعیت فعلی مشخص است.
فیلم‌ها و مستنداتی که وجود دارد همه بیانگر سیطره حکومت و حضور نظامیان روی دانشگاه بود. یعنی محیط دانشگاه یک محیط بسته و در اختیار حاکمیت بود؛ البته دانشگاه تهران نقاط عطفی هم داشته و اساتید و روسایی حضور داشتند که با تدابیر علمی که اتخاذ می‌کردند، به ارتقا جایگاه دانشگاه تهران کمک شایانی کرده‌اند.
* قبل از انقلاب در دانشگاه‌ها محیط بسته سیاسی و اجتماعی حاکم بوده
اما در مجموع روند کلی که در دانشگاه‌ها حاکم بود یک محیط بسته سیاسی و اجتماعی بوده و در حال حاضر این درست برعکس است؛ امروز در فضایی قرار داریم که گاهی حیطه و گستره محدودیت‌ها به قدری باریک است که بعضی ایراد می‌گیرند چطور در جامعه‌ای که در آن هستیم و نهادهای حکومتی فعالیت می‌کنند و ممکن است مورد هجمه قرار بگیرند، دانشجویان در نهاد دانشگاه عملکردها را به راحتی زیر سوال می‌برند و این آزادی عمل دانشگاه ها در ایران با دانشگاه‌های ایالات متحده آمریکا، انگلستان و اروپا قابل مقایسه است.
گاهاً محدودیت‌ها و خط قرمزهایی برای روسای دانشگاه‌ها و اساتید در کشورهای غربی وجود دارد که شاید نمونه این محدودیت‌ها را در هیچ یک از دانشگاه‌های ایرانی سراغ نداریم. محدودیت برای انجام تحقیقات یا اظهار نظر دانشگاهیان درباره برخی موضوعات تاریخی همچون هولوکاست و برخی مسائل روز دنیا همچون جنایات رژیم صهیونیستی بر علیه مردم فلسطین و غزه و امثال آن، از جمله محدودیت‌هایی هستند که حاکمان غربی بر محیط‌های آکادمیک تحمیل می‌کنند.
همانطور که در رسانه‌ها منعکس شد، اخیراً سه نفر از روسای دانشگاه‌های بزرگ آمریکا به جرم اینکه اساتید و دانشجویان‌شان در رابطه با جنایت اسرائیل در مورد غزه موضع‌گیری کرده بودند، محاکمه شدند. این نوع برخوردها را مقایسه کنید با دانشگاه‌های ایران که استاد شاغل و بازنشسته‌اش نسبت به برخی مسائل تندترین نقدها را مطرح می‌کند و در عین حال هیچ مشکلی برایش پیش نمی‌آید و ارتباط علمی خود را ادامه می‌دهد. نمونه‌های فراوانی از این دست بیانگر تاب‌آوری بالای دانشگاه تهران در مقایسه با دانشگاه‌های طراز اول دنیا و فاصله غیر قابل قیاس با دوره قبل از انقلاب اسلامی است.
* مؤلفه‌های پذیرش دانشجو در دانشکده حکمرانی
فارس: آقای دکتر در ایام‌الله دهه فجر ساختمان جدید دانشکده حکمرانی دانشگاه تهران به بهره‌برداری رسیده، چه معیارهای خاصی برای پذیرش دانشجو در این دانشکده دارید؟
مقیمی: داوطلبان تحصیل در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری هر یک از رشته‌های حکمرانی لازم است حتما مقطع کارشناسی را در رشته‌ای نزدیک و مرتبط با رشته حکمرانی انتخابی خود تحصیل کرده باشد. همچنین با داوطلبان رشته‌های حکمرانی، مصاحبه میشود تا ظرفیت و استعداد مدیریتی آنها مورد سنجش قرار گیرد.
ارزیابی فعالیت‌های مطالعاتی، ارزیابی مقالات و فعالیت‌های تجربی داوطلبان تحصیل در دانشکده حکمرانی، از دیگر مولفه‌هایی است که در پذیرش دانشجو در این دانشکده مورد توجه است.
در حال حاضر ۱۰۶ دانشجو در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری در دانشکده حکمرانی تحصیل می‌کنند که ۳۶ نفر دانشجوی دکتری و ۷۰ نفر در مقطع کارشناسی ارشد مشغول به تحصیل هستند.