تفکر اصلاحی شیعه و سنی نمی شناسد

وحدت مسلمین و تقریب مذاهب اسلامی، یكی از دغدغه‌های مهم و قابل تأمل رهبر انقلاب اسلامی بوده و هست. این مطالبه ایشان، امروز و در بحبوحه تحولات شگفت‌انگیز منطقه، از اهمیتی دوچندان برخوردار شده است. اما برخی همواره تلاش می‌كنند تا سیاست‌های جمهوری اسلامی ایران را در قبال مسائل مربوط به جهان اسلام، تفرقه‌انگیز نشان دهند.

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی رهبر انقلاب، گفت‌وگوی زیر با ادریس هانی، محقق و متفكر مراكشی و از فعالان عرصه تقریب مذاهب اسلامی است. او معتقد است كه اساساً تفكر اصلاحی، شیعه و سنی نمی‌شناسد و رهبر ایران ادامه‌دهنده حركت اصلاحی در جهان اسلام و ادامه‌دهنده راه رهبرانی است كه همواره مسأله وحدت و تقریب، از پایه‌های فكری و اعتقادی آنها بوده است؛ بنابراین چنین فكری نمی‌تواند منجر به تجزیه و تفرقه بشود.

• تلاش‌های بسیاری در طول چند دهه اخیر، در جهت ایجاد وحدت در بین مسلمین و تقریب بین مذاهب اسلامی توسط اندیشمندان، علما و رهبران جهان اسلام صورت گرفته است. اما جهان اسلام هنوز نتوانسته به‌طور شایسته، این مهم را ایجاد كند. شما دلایل اصلی آن را چه می‌دانید؟

من معتقدم همه بزرگان اسلام درك كرده‌اند كه برای امت اسلامی، هیچ‌چیزی خطرناكتر از جهل نیست. به همین خاطر است كه حتی محدثین، در تدوین مجموعه‌های حدیثی خود، این كتب را با علم و جهل آغاز كرده‌اند؛ مانند كتاب كافی شیخ كلینی.

علم و جهل در حقیقت یك مدخل عادی نیست و عنصر مهمی برای فهم زندگی، دین و همه چیز است. مشكل ما در وحدت اسلامی این است كه با جهل و در ابتدا با جهل بسیط با مسائل روبه‌رو می‌شویم اما با تداوم شرایط و انباشته شدن این جهل بسیط، موضع‌گیری‌های مبنی بر جهل مركب تشكیل می‌شود و جهل مركب یك شرّ فراگیر است. چراكه جلوی ظهور علم را می‌گیرد و برای همین است كه منطق‌دانان جهل را در باب علم می‌گنجانند زیرا جاهل، در این مقام مطمئن است كه علم دارد. مشكل همین جا است و همه توهمات از همین‌جا شكل می‌گیرد.

• یعنی معتقدید كه برای تحقق وحدت اسلامی، باید میزان آگاه در امت بیشتر شود؟

بله، باید از از آگاهی‌بخشی شروع كنیم و اولین و كوتاهترین و بهترین قدم ما در این راه، انجام بررسی‌های تطبیقی میان مذاهب برای آشناكردن طرف‌های اختلاف به اصل ماهیت اختلاف و بررسی امكان وحدت بین مذاهب است. ما باید بدانیم كه بر سر چه چیزی اختلاف داریم؟ جهل مركب به ما می‌گوید كه بر سر مسائل زیادی اختلاف داریم در حالی كه علم به ما می‌گوید بر سر مسائل كمی اختلاف داریم.

جهل مركب به ما می‌گوید كه اختلاف ما جوهری است در حالی كه علم به ما می‌گوید اختلاف ما عرضی است. علم به ما می‌گوید كه اختلاف ما در عین حال كه در دایره محدودی وجود دارد، بر اثر اختلاف اجتهادی بوده و این اختلافات نزد علما معمول است. مهم این است كه اختلاف ما جاهلانه نبوده و مستدل باشد. اختلاف همراه با دلیل، نزد ادیان و شرایع و سایر عقلا پسندیده است. پس هنگام اختلاف باید بدانیم كه اختلاف ما چگونه است و این نیازمند علم است. امروزه علم پیشرفته ارتباطات وجود دارد كه متأسفانه مسلمانان از این علم به دور هستند و به همین خاطر فرصت‌های زیادی را از دست داده‌اند؛ چرا كه جدایی و تفرقه و دوری از هم سبب ضعف و انحطاط امت اسلامی می‌شود.

هنگامی كه به دنبال اسباب تفرقه می‌گردیم، در همان ابتدا متوجه می‌شویم كه این امت نمی‌خواهند حول یك امر متحد شوند، نمی‌خواهند بر سر خیر متحد شوند. البته درست است كه بر باطل هم متحد نیستند و همین جای امیدواری است اما در عین حال نمی‌خواهند كه بر سر خیر متحد شوند. تمام زمینه‌هایی كه امروز از آن محروم هستیم، ممكن بود كه در امر وحدت و اصلاح این امت و آزادی این امت و مبارزه برای رشد و پیشرفت فرهنگی این امت سهیم باشد. اما متأسفانه بخشی از امت به تفرقه و تجزیه روی آورده‌اند و با دشمنی ورزیدن، راه جهل مركب را انتخاب كرده‌اند.

• به نظر شما موانع سیاسی و اجتماعی برای تحقق وحدت در امت اسلامی چیست؟

برخی به خاطر سودی كه از تفرقه می‌برند مانع وحدت هستند. ما در اینجا با جهل و شر روبه‌رو هستیم كه شر نیز در اصل، از جهل سرچشمه می‌گیرد؛ چراكه جهل، نتیجه‌ای جز شر ندارد. چنین افرادی با برنامه مشخص و در چهارچوب برخی مؤسسه‌ها برای افزایش تفرقه و تجزیه امت فعالیت می‌كنند. این امت در جهانی به سر می‌برد كه تحت سلطه استكبار جهانی است. این امت به حال خودش رها نشده است بلكه این امت دشمنان داخلی و خارجی دارد. دشمنان داخلی در برابر تاریخ امت و عمق ایده‌آل‌های آن ضعیف هستند اما این دشمنان داخلی، در برابر عظمت این امت از استكبار جهانی قدرت می‌گیرند. برای همین، همه آنها توطئه می‌كنند كه این امت را به وضعی درآورند كه زمین بخورد و نتواند بلند شود. البته این امت به واسطه قدرت و صلابتی كه دارد بلند می‌شود ولی آنها این را نمی‌دانند و استكبار جهانی این را باور ندارد. دشمنان داخلی نیز به حكم طبیعت و پستی خود نمی‌توانند این را باور كنند و من معتقدم همان‌طور كه تفرقه و تجزیه و انحطاط این امت طرفدارانی دارد، وحدت و پیشرفت و شكوفایی این امت نیز مردانی دارد و همه آنها در یك مبارزه هستند كه مبارزه امید است و همین امید است كه نشان می‌دهد این امت همچنان بر خیر است.

• آیا ممكن است صریح‌تر به افراد و گروه‌های تفرقه‌افكن اشاره كنید؟

آنها در میان امت اسلامی شناخته‌شده هستند. من بر این عقیده‌ام كه نباید از گروه خاصی اسم ببریم؛ چرا كه ما قائل به طایفه‌گری نیستیم. اما با این وجود، به صراحت تمام می‌گویم كه امروزه تفكر سلفی، ویرانگر جهان اسلام است. زیرا تفكر سلفی در زمینه‌های مختلف، انباشته‌ای از اشتباهات و جهل مركب است و موجب دشمنی طرف‌های دیگر می‌شود. از آنها می‌خواهم كه ظرفیت خود را بالا ببرند.

به نظر من امروزه این جریان، كارآیی خود را از دست داده است؛ چرا كه سلفی‌ها قائل به ارتجاع هستند و افكار قدیمی دارند. ما می‌گوییم ارتجاع و بازگشت خوب است اما آنها باید در یك موضوع اساسی بازنگری و رجوع كنند و آن مسأله تكفیر و اتهام‌زنی‌های بی‌جا به دیگران است. شما مسلمان هستید و حق دارید نظر خود را داشته باشید، اما این نظرات نباید در جهت نابودی امت و ایجاد فضای تجزیه و تفرقه میان امت باشد. ما می‌خواهیم كه سلفی‌ها به دنبال رشد و تكامل خود باشند و راه پیوستن به امت را پیدا كنند. این دعوت ما است هر چند كه ما را تكفیر كنند. اخلاق ما و ایمان و اعتقاد ما و فقه ما، ما را از تكفیر دیگران منع می‌كند.

• همان‌طور كه می‌دانید، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در زمان آغاز رهبری خود، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی را تأسیس كرده و همواره بر وحدت اسلامی تأكید داشته‌اند. به نظر شما نقش ایشان در نزدیك شدن پیروان مذاهب مختلف اسلامی چگونه است؟

نقش ایشان نقش یك رهبر است و آنچه كه از یك رهبر انتظار می‌رود، جهت‌ده و راهنمایی و ایجاد مؤسسات این‌چنینی است كه همه این كارها را امام خامنه‌ای انجام داده است. ایشان در تمامی خطبه‌های خود در همه مناسبت‌ها، چه مناسبت‌هایی كه مربوط به وحدت و تقریب است و چه دیگر مناسبت‌ها، همواره بر وحدت و تقریب تأكید می‌كند. این یك امر طبیعی است زیرا رهبر ایران، ادامه‌دهنده حركت اصلاحی در جهان اسلام و ادامه‌دهنده راه رهبرانی است كه همواره مسأله وحدت و تقریب، از پایه‌های فكری و اعتقادی آنها بوده است؛ افرادی چون سید جمال‌الدین و محمد عبده كه در این مسیر گام برداشته‌اند. حركت این افراد، نشان‌دهنده یك خط واحد است و در واقع همگی آنها توانسته‌اند در برپایی یك انقلاب و دگرگونی در جهان اسلام موفق شوند.

از جهت دیگر، فكر ایشان یك فكر اصلاح‌گرا است و چنین فكری نمی‌تواند منجر به تجزیه و تفرقه بشود. نقش ایشان واقعاً بزرگ است زیرا او در رأس حكومت بزرگی همچون ایران قرار دارد و تا كنون مصمم و با صلابت در برابر كشیده شدن امت اسلام به موانع و جنگ‌های بیهوده كه امت را تضعیف می‌كند، ایستاده است. به‌طوری كه ما امروزه می‌بینیم كه هر جنگ طایفی كه استكبار آن را به راه می‌اندازد و تمام اسباب آن را فراهم می‌كند، به اعتقاد من فقط به خاطر رویارویی با سید علی خامنه‌ای به عنوان یك رهبر و الهام‌بخش و یك فرد تأثیرگذار بر بسیاری از جریان‌ها می‌باشد؛ چه در عراق و چه در لبنان و ایران و همه جهان عرب. كلام ایشان همواره ما را به وحدت و یكپارچگی فرا می‌خواند.

اساساً فكر اصلاحی، شیعه و سنی نمی‌شناسد. تشیع و تسنن موضوع اعتقادی و اجتهادی با موارد خاص است. اما هنگامی كه از حركت امت و نهضت صحبت می‌كنیم، همه مسلمان هستند و با نگاه تفكیكی به آنها نگاه نمی‌كنیم. هنگامی كه درباره حضرت خامنه‌ای صحبت می‌كنیم، از یك مرد اصلاح‌گر سخن می‌گوییم؛ چرا كه او با حس طایفه‌گری سخن نمی‌گوید و تمام سخنانش مانند دیگر اصلاح‌گرایان است.

منبع: khamenei.ir