دانستنی‌هایی درباره سرفه خلط‌دار

یک سرفه مولد می‌تواند در واکنش به یک آلرژن (عامل آلرژی‌زا) یا محرک در هوا مانند دود، گرد و غبار، یا گرده گیاهان رخ دهد.

این شرایط می‌تواند به واسطه یک عفونت در ریه‌ها یا مسیر‌های هوایی در نتیجه یک بیماری زمینه‌ای ریه نیز شکل بگیرد.

سرفه مولد چیست؟

سرفه می‌تواند مولد یا غیر مولد باشد. سرفه مولد موجب تولید خلط یا مخاط می‌شود در شرایطی که سرفه غیر مولد موجب بالا آمدن هیچ خلط یا مخاطی نمی‌شود.

در بیشتر موارد، سرفه یک واکنش خودکار است که به پاکسازی مسیر‌های هوایی از مخاط یا محرک‌ها کمک می‌کند.

بیشتر سرفه‌ها طی سه هفته بهبود می‌یابند و نیازمند مراقبت پزشکی نیستند. با این وجود، برخی شرایط نیازمند درمان و مدیریت پزشکی هستند.

در ادامه با برخی شرایط که می‌توانند موجب سرفه مولد شوند بیشتر آشنا می‌شویم.

عفونت‌های دستگاه تنفسی فوقانی

عفونت‌های دستگاه تنفسی فوقانی اغلب در نتیجه سرماخوردگی یا آنفلوآنزا شکل می‌گیرند. هر دو بیماری به واسطه ویروس‌ها شکل می‌گیرند.

سرماخوردگی و آنفلوآنزا دارای برخی علائم مشابه هستند که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

- سرفه مولد یا غیرمولد

- ناراحتی سینه

- گلودرد

- آبریزش یا گرفتگی بینی

- عطسه

- درد‌های عضلانی

- ضعف

- خستگی

آنفلوانزا ممکن است موجب برخی علائم اضافه از جمله موارد زیر شود:

- سردرد

- تب

- لرز

تشخیص

پزشک می‌تواند سرماخوردگی را با بررسی علائم فرد تشخیص دهد.

وی ممکن است برای تشخیص آنفلوآنزا با کمک ابزاری شبیه گوش پاک کن از بینی بیمار نمونه بگیرد.

درمان

علائم سرماخوردگی به طور معمول طی هفت تا ۱۴ روز برطرف می‌شوند. در ضمن، دارو‌های بدون نسخه زیر می‌توانند به کاهش علائم کمک کنند:

- دارو‌های مسکن مانند استامینوفن و ایبوپروفن

- دارو‌های ضد احتقان

- دارو‌های سرکوب کننده سرفه

پزشک ممکن است برای آنفلوآنزا درمان ضد ویروس را تجویز کند. درمان ضد ویروس در صورتی که طی ۴۸ ساعت نخست بروز علائم بیماری آغاز شود، موثرتر خواهد بود.

عفونت‌های دستگاه تنفسی تحتانی

عفونت‌های دستگاه تنفسی تحتانی مواردی هستند که بر ریه‌ها یا مسیر‌های هوایی تاثیر می‌گذارند. دو نوع اصلی شامل برونشیت و سینه پهلو می‌شوند.

برونشیت اصطلاح پزشکی برای التهاب نایژه‌ها است. نایژه‌ها مسیر‌های هوایی هستند که امکان جریان هوا به درون ریه‌ها را فراهم می‌کنند. التهاب برونشی می‌تواند در نتیجه یک عفونت ویروسی یا تحریک ناشی از آلرژن‌ها یا آلاینده‌ها رخ دهد.

علائم برونشیت شامل موارد زیر می‌شوند:

- سرفه‌ای که موجب تولید مخاط شفاف، سفید یا زرد می‌شود

- خس خس سینه

- دشواری در تنفس

- گلودرد

- آبریزش بینی

- تب

سینه پهلو اصطلاح پزشکی برای عفونت و التهاب یک یا هر دو ریه است. سینه پهلو می‌تواند در نتیجه عفونت با هر یک از عوامل بیماری‌زای زیر رخ دهد:

- باکتری‌ها

- ویروس‌ها

- قارچ‌ها

- انگل‌ها

از علائم سینه پهلو می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

- سرفه غیر مولد یا سرفه مولد که موجب بالا آوردن خون می‌شود

- مخاط کم رنگ

- سینه درد

- تنگی نفس

- سردرد

- درد‌های عضلانی و مفصلی

- تب با لرز

- خستگی

تشخیص

در زمان تشخیص سینه پهلو یا برونشیت، پزشک درباره علائم بیمار پرسش می‌کند و با استفاده از استتوسکوپ (گوشی پزشکی) سینه وی را معاینه می‌کند.

همچنین، پزشک ممکن است یک یا تعداد بیشتری از آزمایش‌های تشخیصی زیر را تجویز کند:

- پالس اکسی‌متری، برای ارزیابی سطوح اکسیژن خون

- آزمایش‌های خون، برای بررسی نشانه‌های عفونت

- آزمایش خلط، برای کمک به تشخیص پاتوژن مسئول عفونت

- تصویربرداری پرتو اکس از سینه برای بررسی نشانه‌های التهاب در ریه‌ها

درمان

اگر فردی به برونشیت مبتلا باشد، پزشک ممکن است برای کمک به سرکوب سرفه کدئین تجویز کند. همچنین، وی ممکن است دارو‌های بتا-آگونیست را برای پیشگیری از خس خس سینه و استروئید‌ها را برای کاهش التهاب تجویز کند.

درمان برای سینه پهلو به نوع عامل بیماری‌زا که فرد به آن مبتلا شده است و همچنین شدت آن بستگی دارد. به عنوان مثال، پزشک ممکن است آنتی بیوتیک‌ها را برای درمان سینه پهلوی باکتریایی و دارو‌های ضد ویروس را برای درمان سینه پهلوی ویروسی تجویز کند.

بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD)

بیماری مزمن انسدادی ریه به گروهی از شرایط که بر ریه‌ها تاثیر می‌گذارند، ارجاع می‌شود. این یک بیماری مزمن است و موجب دشواری‌های تنفسی بلند مدت می‌شود.

دلیل اصلی بیماری مزمن انسدادی ریه دود است. از دیگر عواملی که ممکن است به این بیماری منجر شوند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

- قرار گرفتن در معرض آلاینده‌های هوا

- عفونت‌های تنفسی پیشین

- عوامل ژنتیکی

از علائم بیماری مزمن انسدادی ریه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

- سرفه مداوم که مخاط زیادی تولید می‌کند

- تنگی نفس پس از فعالیت‌های بدنی

- خس خس یا سوت کشیدن سینه هنگام تنفس

- احساس تنگی در قفسه سینه

تشخیص

در زمان تشخیص بیماری مزمن انسدادی ریه، پزشک درباره علائمی که بیمار دارد پرسش می‌کند و سابقه پزشکی کامل وی را دریافت می‌کند. همچنین، وی یک آزمایش عملکرد ریوی را برای اندازه گیری موارد زیر انجام خواهد داد:

- سرعت تنفس فرد

- میزان هوایی که فرد می‌تواند به داخل و بیرون دهد

- کارایی ریه‌ها در ارسال اکسیژن به خون

پزشک ممکن است آزمایش‌های تشخیصی زیر را نیز تجویز کند:

- تصویربرداری پرتو اکس از سینه که به پزشک در شناسایی مکان و شدت آسیب ریه کمک می‌کند.

- تصویربرداری سی‌تی اسکن که این آزمایش نیز به پزشک در بررسی آسیب ریوی کمک می‌کند.

- آزمایش گاز خون سرخرگی که سطوح اکسیژن خون را اندازه گیری می‌کند و به پزشک اجازه ارزیابی شدت آسیب بیماری مزمن انسدادی ریه را می‌دهد.

درمان

در حال حاضر، درمان ریشه کن کننده برای بیماری مزمن انسدادی ریه وجود ندارد. با این وجود، پزشک ممکن است یک یا تعداد بیشتری از روش‌های درمان زیر را برای کمک به مدیریت شرایط بیماری تجویز کند:

گشادکننده‌های برونش: این‌ها دارو‌هایی هستند که با افزایش آرامش عضلات اطراف مسیر‌های هوایی به تنفس کمک می‌کنند.

استروئید‌های استنشاقی: این‌ها دارو‌هایی هستند که از طریق کاهش التهاب در مسیر‌های هوایی به تنفس بهتر کمک می‌کنند.

توانبخشی ریوی: این یک برنامه درمانی است که کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن تنفسی را هدف قرار می‌دهد.

اکسیژن درمانی: در این روش درمان اکسیژن از طریق ماسک یا ورودی‌های بینی به بدن منتقل می‌شود. این می‌تواند شدت علائم بیماری مزمن انسدادی ریه را کاهش داده و به محافظت از اندام‌ها در برابر آسیب کمک کند.

عمل جراحی: در موارد شدید، پزشک ممکن است عمل جراحی را برای خارج کردن تمام یا بخشی از ریه آسیب دیده توصیه کند. خارج کردن کامل ریه نیازمند جایگزینی آن با یک ریه سالم از طرف یک اهدا کننده است.

برونشکتازی

برونشکتازی یک بیماری مزمن ریوی است که در آن مسیر‌های هوایی به طور غیر طبیعی گشاد شده و با مخاط بیش از حد پر می‌شوند. این می‌تواند ریه‌ها را نسبت به عفونت آسیب پذیر کند.

عوامل زیر ممکن است موجب برونشکتازی شوند:

- عفونت‌های باکتریایی، ویروسی یا قارچی

- انسداد مسیر‌های هوایی مانند یک تومور یا جسم خارجی

- شرایط ریوی ژنتیکی مانند فیبروز کیستیک

علائم برونشکتازی شامل موارد زیر می‌شوند:

- سرفه پایدار و بلند مدت که به طور معمول مخاط تولید می‌کند

- مخاط خون آلود

- تنگی نفس

- خس خس سینه

- سینه درد

- دشواری در بلع

- خستگی

- کاهش وزن

تشخیص

پزشک به طور معمول تصویربرداری پرتو اکس یا سی‌تی اسکن را برای تشخیص برونشکتازی تجویز می‌کند.

درمان

درمان برونشکتازی به دلیل زمینه‌ای آن بستگی دارد. برخی گزینه‌های درمان شامل موارد زیر می‌شوند:

- ضد قارچ‌ها برای کمک به بهبود عفونت قارچی زمینه‌ای

- آنتی بیوتیک‌ها برای کمک به بهبود عفونت باکتریایی زمینه‌ای

- گشادکننده‌های برونش برای کمک به تنفس

- کورتیکواستروئید‌ها برای کاهش التهاب مسیر‌های هوایی و بهبود جریان هوا به درون ریه‌ها

بیماری بازگشت اسید معده به مری (GERD)

بیماری بازگشت اسید معده به مری شرایطی است که در آن اسید و دیگر محتوای معده به طور مکرر از آن نشت کرده و در مری بالا می‌آید. مری لوله‌ای است که دهان را به معده متصل می‌کند.

علائم اولیه بیماری بازگشت اسید معده به مری شامل سوزش سردل و بازگشت اسید می‌شوند. از دیگر علائم این بیماری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

- بوی بد دهان

- دشواری در بلع

- درد هنگام بلع

- درد در سینه یا قسمت بالای شکم

- مشکلات تنفسی

- حالت تهوع

- استفراغ

- پوسیدگی دندان

تشخیص

پزشک ممکن است با توجه به علائم بیمار قادر به تشخیص بیماری بازگشت اسید معده به مری باشد. اگر علائم به رغم مصرف دارو و ایجاد تغییرات سبک زندگی بهبود نیابند، پزشک ممکن است بیمار را به یک متخصص ارجاع دهد.

متخصص ممکن است یک یا تعداد بیشتری از آزمایش‌های تشخیصی زیر را انجام دهد:

آندوسکوپی یا بافت‌برداری (بیوپسی) از دستگاه گوارش فوقانی: جراح از دستگاهی به نام آندوسکوپ برای بررسی شرایط مری و معده استفاده می‌کند. ابزار‌های ریزی که درون آندوسکوپ قرار دارند جراح را قادر به برداشتن نمونه از بافت می‌کنند.

تصویربرداری از دستگاه گوارش فوقانی: در این روش پس از نوشیدن ترکیبی حاوی باریم، تصویربرداری پرتو اکس از فرد انجام می‌شود. همان گونه که باریم از دستگاه گوارش عبور می‌کند مشکلات بالقوه که می‌توانند دلیل بیماری بازگشت اسید معده به مری باشند را مشخص می‌کند.

بررسی pH و آمپدانس مری: در این آزمایش مقدار اسید موجود در مری هنگام غذا خوردن و خوابیدن اندازه گیری می‌شود.

مانومتری مری: این آزمایش می‌تواند به تشخیص ضعف عضله اسفنکتر در مری کمک کند. این عضله به طور معمول پس از عمل بلع برای پیشگیری از بازگشت محتوای معده به مری بسته می‌شود.

درمان

فرد ممکن است با تغییرات سبک زندگی زیر قادر به مدیریت بیماری بازگشت اسید معده به مری باشد:

- ترک سیگار

- پرهیز از الکل

- پرهیز از وعده‌های غذایی بزرگ

- پرهیز از غذا خوردن دو تا سه ساعت پیش از خواب

- پرهیز از غذا‌هایی که ممکن است محرک بیماری بازگشت اسید معده به مری باشند مانند غذا‌های چرب یا تند

- کاهش وزن (اگر فرد اضافه وزن دارد یا چاق است)

دارو‌های بدون نسخه و تجویزی ممکن است در کنترل بیماری بازگشت اسید معده به مری یا کاهش علائم آن موثر باشند که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

ضد اسیدها: این‌ها دارو‌هایی هستند که می‌توانند به تسکین سوزش سردل و دیگر علائم بیماری بازگشت اسید معده به مری کمک کنند.

مسدودکننده‌های H ۲: این دارو‌ها تولید اسید را کاهش می‌دهند.

مهارکننده‌های پمپ پروتن: این دارو‌ها مقدار اسیدی که معده تولید می‌کند را کاهش می‌دهند. همچنین، آن‌ها به بهبود آسیب وارده به دیواره داخلی مری کمک می‌کنند.

پروکینتیک ها: این دارو‌ها تخلیه معده را تسریع می‌کنند.

اگر فردی به رغم امتحان کردن روش‌های درمانی بالا همچنان با بیماری بازگشت اسید معده به مری شدید و پایدار مواجه باشد، پزشک ممکن است عمل جراحی را برای تنگ کردن عضله اسفنکتر مری توصیه کند.

بیماری سل

بیماری سل یک بیماری عفونی است که در درجه نخست ریه‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد. با این وجود، سل می‌تواند بر سیستم عصبی، غدد و استخوان‌ها نیز تاثیرگذار باشد.

بیماری سل به واسطه باکتری به نام مایکوباکتریوم توبرکلوزیس شکل می‌گیرد. افراد می‌توانند با استنشاق قطرات آلوده ناشی از سرفه یا عطسه‌های فرد حامل این باکتری به آن مبتلا شوند.

علائم سل ممکن است با توجه به این که چه بخشی از بدن تحت تاثیر قرار گرفته است، متفاوت باشند. از علائم کلی این بیماری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

- تعریق شبانه

- بی اشتهایی

- کاهش وزن

- خستگی شدید

زمانی که بیماری سل ریه‌ها را درگیر می‌کند ممکن است موجب علائم اضافه زیر شود:

- سرفه پایدار که برای بیش از سه هفته ادامه داشته و به طور معمول مخاط تولید می‌کند

- مخاط خون آلود

- تنگی نفس که به مرور زمان تشدید می‌شود

تشخیص

به منظور تشخیص بیماری سل ریوی، پزشک ممکن است تصویربرداری پرتو اکس برای بررسی تغییرات در ریه‌ها و آزمایش خلط سینه برای بررسی وجود باکتری مایکوباکتریوم توبرکلوزیس در مخاط را تجویز کند.

درمان

درمان پزشکی به این که سل نهفته یا فعال است، بستگی دارد. سل نهفته به معنای آن است که فرد حامل باکتری مایکوباکتریوم توبرکلوزیس است، اما هیچ علائمی نشان نمی‌دهد. سل فعال به معنای ظهور علائم است.

پزشک به طور معمول آنتی بیوتیک ایزونیازید را برای سل نهفته تجویز می‌کند. افراد باید این دارو را برای شش یا نه ماه مصرف کنند.

برای افراد مبتلا به سل فعال ریوی، پزشک به طور معمول یک دوره شش ماهه مصرف آنتی بیوتیک‌ها ایزونیازید و ریفامپیسین را تجویز خواهد کرد. همچنین، وی آنتی بیوتیک‌ها پیرازینامید و اتامبوتول را برای دو ماه نخست از دوره شش ماهه درمان تجویز خواهد کرد.

افرادی که دوره درمان آنتی بیوتیکی خود را تکمیل می‌کنند باید بهبودی کامل را تجربه کنند.

درمان‌های خانگی

برخی شرایط که موجب سرفه همراه با مخاط می‌شوند نیازمند درمان پزشکی و مدیریت تخصصی هستند.

با این وجود، فرد می‌تواند برخی درمان‌های خانگی را در برنامه درمان خود جای دهد. روش‌های درمان زیر می‌توانند به تسکین سرفه‌ای که مخاط تولید می‌کند، کمک کنند:

- ترک سیگار و پرهیز از دود دست دوم سیگار

- پرهیز از آلرژن‌ها یا محرک‌های شناخته شده مانند:

* بخارات شیمیایی

* آلودگی هوا

* گرد و غبار

* گرده گیاهان

* پوست و موی حیوانات

- انجام ورزش منظم و آرام برای کمک به پاکسازی مخاط از مسیر‌های هوایی

فرد مبتلا به یک بیماری مزمن ریوی باید واکسیناسیون منظم علیه آنفلوآنزا و سینه پهلو را مد نظر قرار دهد.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر سرفه طی سه هفته بهبود نیافته یا با علائم نگران کننده دیگر همراهی می‌شود باید به پزشک مراجعه کنید. پزشک روی تشخیص دلیل این شرایط متمرکز شده و گزینه درمان مناسب را ارائه خواهد کرد.

افرادی که با مشکلات تنفسی مواجه هستند یا علائمی دارند که به طور ناگهانی تشدید شده اند باید بلافاصله در پی دریافت کمک پزشکی باشند.

منبع: عصرایران