این روزها به مدد رسانه های مختلف از جمله تلویزیون و شبکه های اجتماعی، سبک زندگی هنرمندان و رفتارهای اجتماعی آنها بیشتر دیده شده و در زندگی افراد جامعه، به طور خاص کسانی که اخبار سلبریتی ها را دنبال می کنند تاثیر زیادی را به دنبال دارد.
به ویژه اینکه سلبریتی ها هم بیش از گذشته زوایای خصوصی زندگی خود را با مردم به اشتراک گذاشته و برنامه های گفتگو محور سیما و شبکه های اجتماعی تا تبلیغات تجاری و صفحات اینستاگرام به این فضا نیز دامن می زنند.
سوال ویژه
سبک زندگی اصطلاحا لاکچری و ضرورت آن! شبه فرهنگی است که از طریق رسانه ها به مخاطبان القا می شود. سلبریتی ها در رسانه ها افرادی هستند که شیک و آسوده، با لباس ها و زیور آلات برند، در رستوران های خوب و .... در معرض دید قرار می‌گیرند.
از جلوه های دیگری که سلبریتی ها این روزها بیشتر با این مصداق در برابر افکار عمومی قرار می گیرند موضوع درآمد آنها است. از سوال هایی که در برنامه های گفتگو محور از این شخصیت ها پرسیده می شود و نمونه آن را در برنامه جذاب دورهمی حتما مشاهده کرده اید، این است که: چقدر درآمد داری یا پولداری؟!
متاسفانه برخی از سریال های تلویزیونی نیز در اشاعه این فرهنگ اشتباه چیزی از برنامه های گفتگو محور در این رسانه و دنیای وب کم ندارند.
مسلما یک سلبریتی مانند بازیگر یا خواننده با توجه به حرفه و شهرت خود از درآمد خاصی برخوردار خواهد بود و اطلاع از میزان درآمد و راه های حصول آن برای مخاطبان خیلی جذابیت دارد اما اعلام پر تکرار( مبتنی بر نظریه تکرار پیام) و تفاخر گونه آن قطعا مطلوب نخواهد بود. این شیوه پیام سازی قطعا در رقابت تجمل گرایی و مصرف گرایی جامعه بی تاثیر نیست و قشرهای بسیاری از جامعه به ویژه جوانان از این منش و روش الگو می گیرند.
طبق نظریه های مختلف تاثیر پذیری مخاطب از رسانه ها ، استفاده کنندگان پیام ها به صورت های مختلفی مورد تاثیر پیام هایی هستند که به وسیله رسانه ها با آن مواجه می شوند؛ از جمله در ديدگاه قدرت مشروط رسانه‌ها بعنوان دیدگاه بینابینی، تاثيرگذاري رسانه‌ها بر مخاط‌بانشان به تاثيرات مستقيم، آني و كوتاه‌مدت محدود نيست بلكه رسانه‌ها افزون بر اين تاثيرات، داراي تاثيرات بلندمدت، تدريجي و غيرمستقيم و نامحسوس نيز هستند، به ط‌وري كه مي‌توان رسانه‌ها را ابزار جامعه‌پذيري و اجتماعي شدن در ط‌ول ساليان متمادي قلمداد كرد كه با ارائه الگوهاي رفتاري خاص در بلندمدت به تثبيت اين الگوها و ايده‌ها و تغيير رفتار، گرايش و عادات در مخاطبان منجر می‌شوند(1) با توجه به همین نظریه، الگوی رفتاری سلبریتی ها در سبک نگرش و زندگی جامعه به ویژه در گروه های دنبال کنندگان آنها به تدریج و با تکیه بر نظریه اثرات تکرار پیام دارای تاثیر است.
جواب‌های قابل تامل
در این پیام سازی؛ قابل تامل تر از سوال مذکور، پاسخ و دیالوگ هایی است که در این برنامه ها از طرف سلبریتی ها و شخصیت های مشهور بیان می شود.
بعنوان مثال در برنامه کاردان ها از برنامه های گفتگو محور شبکه یک سیما، کاردان مجری برنامه از مهمان خود بیژن زنگنه وزیر نفت دولت دوازدهم بپرسید که چقدر درآمد دارید؟ زنگنه در توضیحاتی دریافتی خود از نهاد ریاست جمهوری را حدود 9 و نیم میلیون عنوان کرد که مجری در ادامه از وی پرسید: آیا کفاف زندگی تان را می دهد؟
طبیعتا مطابق با وضعیت اقتصادی و درآمد قشرهای بسیاری از جامعه به ویژه جوانان انتظار این بود که جناب وزیر در پاسخ بگویند شکر خدا و.... اما ایشان به عنوان یک مسئول که باید سرآمد خدمت و ساده زیستی باشند در پاسخ بیان داشتند که: باید زندگی کرد دیگر!
وجود نابرابری اقتصادی یا انچه آن را نابرابری درآمدی و ثروت می نامند، پیامدهای منفی بر جامعه دارد؛ در واقع اختلاف سطح رفاه بین افراد در یک گروه، یا بین گروه‌ها در یک جامعه علاوه بر ایجاد اختلاف طبقاتی منجر به خشونت، نابسامانی اجتماعی و افزایش جرم می شود. افراد با مشاهده شکاف‌ها، آستانه تحملشان پایین می‌آید و دست به اعمالی می‌زنند که آثار زیانباری برای جامعه به همراه دارد(2)امان‌اله قرایی‌مقدم، جامعه شناس، در اینباره می گوید: «فاصله‌ی طبقاتی اثرات اقتصادی، سیاسی و اجتماعی دارد.» وی با بیان اینکه اختلاف طبقاتی آسیب‌های اجتماعی را افزایش می‌دهد، افزود: «بدبینی فرهنگی، اعتیاد، بی‌بند و باری، طلاق و انقلاب‌های سیاسی و اجتماعی از اثرات فاصله طبقاتی در یک جامعه است.»(3)
جای خالی روحیه قناعت
تفاخر به مال، تجمل زدگی و مصرف گرایی امری مذموم است. این موضوع در وضعیت نابسامان اقتصادی اثرات نامناسبی در فرهنگ اقتصادی و اجتماعی جامعه دارد. آنچه امروز نیاز جامعه تجمل گرا و پر حرص ما است، فرهنگ رضایت از سطح زندگی و روحیه قناعت است؛ نباید با بد سلیقگی برای ایجاد جذابیت با اینگونه محاوره ها روحیه حرص و آز جامعه نسبت به پول و درآمد زایی را افزایش داد.
متاسفانه برخی از سریال های تلویزیونی نیز در اشاعه این فرهنگ اشتباه چیزی از برنامه های گفتگو محور در این رسانه و دنیای وب کم ندارند. در این رسانه آنچه نیاز است یک هماهنگی میان همه برنامه ها در دوری از اشاعه فرهنگ تجمل و ترویج فرهنگ قناعت و همچنین آموزش صحیح مدیریت مالی می باشد.
حضرت سجاد علیه اسلام درباره فواید قناعت می فرمایند: "تمام خيرات و خوبي هاي دنيا و آخرت را در چشم پوشي و قطع طَمَع از زندگي و اموال ديگران مي بينم ."(4) در مجموع این مهم، باید مورد توجه همه دست اندرکاران برنامه ها بوده و اخلاق را فدای جذابیت های محدود و کاذب نکنند.
پی نوشت:
1- بررسي الگوهاي تاثيرپذيري مخاطبان از محتواي وسايل ارتباط‌جمعي، بانک اطلاعات نشریات کشور
2- خطرات یک شکاف!، فرارو، 1395
3- تاثیر اختلاف طبقاتی بر سبک زندگی افراد جامعه، سلامت نیوز، 1395
4- "رَأْيْتُ الْخَيْرَ كُلَّهُ قَدِ اجْتَمَعَ فِي قَطْعِ الطَّمَعِ عَمّا فِي أيْدِي النّاسِ". الكافي، جلد 2، صفحه 320
