به گزارش ایسنا، مهاجرت ها اغلب متاثر از عوامل مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی رخ می دهد و به طور عمده در قالب جستجوی کار بهتر، انتقال شغلی، تحصیل، پایان تحصیل، انجام و پایان خدمت وظیفه، دستیابی به مسکن مناسب تر، پیروی از خانوار و سایر دسته بندی می شود.
بررسی نتایج سرشماری عمومی و نفوس و مسکن سال 90 در ارتباط با انواع مهاجرت در این استان نشان می دهد که 45 درصد مهاجرت های استان از شهر به شهر، 10 درصد روستا به روستا، 26 درصد از روستا به شهر و 19 درصد از شهر به روستا بوده که این نسبت ها در کشور به ترتیب معادل 65 درصد، 7 درصد،13 درصد و 15 درصد بوده است.
این در حالی است که طی چند سال گذشته مهاجرت بی رویه روستاییان به شهرها موجب کاهش جمعیت خانوارهای روستایی در کشور شده است که این مهم دلایل متعددی دارد.
**روستاهای قم امکانات ندارند
زینب سادات حسینی یکی از دختران روستای جعفر آباد است که می گوید اگر زیر ساخت های لازم در کنار اشتغال در روستاها فراهم شود، مانع مهاجرت روستاییان به شهرها می شود و معتقد است امکانات پر زرق و برق در شهرها به ویژه کلانشهرها موجب شده جوانان روستایی برای کسب وضعیت بهتر به این مناطق مهاجرت کنند.
وی می گوید: من به دلیل نداشتن امکانات درس و مدرسه و اینکه باید به شهر می رفتیم نتوانستم تحصیل خود را ادامه بدهم، همه امکانات ما یک حسینیه است که در آن قران یاد می گیریم و گاهی آموزش هایی از طرف بسیج هم انجام می شود اما اگر بتوانیم به غیر از قالی بافی هم هنرهایی را یاد بگیریم که گلیم خود را از آب بکشیم بهتر است. خیلی از دختران را می شناسم که امکانات تحصیل، توان مالی برای تامین جهیزیه و انگیزه ای برای زندگی در روستا را ندارند.
وی می گوید اگر در این باره حمایت شویم و هنری یاد بگیریم که به درآمد مناسبی دست پیدا کنیم می توانیم بسیاری از مشکلات را از میان ببریم در حالی که جوان های ما به شهرها مهاجرت می کنند و دختران که امکان زندگی در شهر ندارند در روستا می مانند از طرفی سن ازدواج هم بالا می رود و آن هم مشکلات زیادی به همراه دارد.
منصور ابراهیمی نیز جوانی از اهالی یکی از روستاهای قم است. وی می گوید اگر در روستا امکان کشاورزی نداریم حداقل تلاش شود سرمایه گذاران تا مشاغل تولیدی و صنعتی را به روستا بیاورند که بتوانیم از بیکاری در امان بمانیم و به کاری مشغول باشیم.
وی می گوید بسیاری از افراد تحصیل کرده و سرشناس از همین روستاها پرورش یافته اما به شهر رفته اند و روستاها را با امکانات کم تنها گذاشته اند. شاید اگر امکاناتی فراهم شود دیگر کسی تمایل نداشته باشد از روستا به شهر برود.
** کمبود آب مهمترین دلیل نابودی ظرفیت های کشاورزی و دامداری در روستاها
به گفته فرماندار قم برداشت های بی رویه از منابع آب در روستاها و عدم تامین حقابه های استان قم موجب شد تا در سالهای اخیر روستائیان زیادی در قم با مشکلات کمبود آب دچار شوند و ظرفیت های کشاورزی و دامداری خود را از دست بدهند و رهسپار شهرها شوند و شهر نشینی را برگزینند.
رضا سیار در گفت و گو با خبرنگار ایسنا عنوان کرد: در این ارتباط یکی از مناطقی که با بحران روبرو شد دریاچه نمک بود و 11 روستای اطراف این دریاچه به دلیل مشکلات زیست محیطی و کم آبی و از دست دادن پوشش های گیاهی و بحران ریز گردها، خالی از سکنه شده اند.
در این خصوص معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست قم نیز در گفت و گو با خبرنگار ایسنا بر این باور است که دیگر تا 50 کیلومتری دریاچه نمک روستای دارای سکنه باقی نمانده و بیابان ها در حال پیشروی است.
سید احمد شفیعی تاکید کرد: اگر در این باره فکری نشود خشکسالی دیگر به روستاهای قم امان نمی دهد و بسیاری از روستانشینان باید خانه و دیار خود را ترک کرده و به سمت شهرها بروند.
** اقتصاد معیشت محور مهمترین مانع مهاجرت روستائیان
در این رابطه مدیر کل بنیاد مسکن انقلاب اسلامی استان قم در گفت و گو با خبرنگار ایسنا با گرامیداشت روز 15 مهر ماه سالروز ملی روستا و عشایر عنوان کرد: این روز نماد مقام روستاییانی است که با کمترین امکانات بهترین خدمات را به این مرز و بوم ارائه می دهند.
غلامرضا صالحی با اشاره به افزایش مهاجرت جوان های روستایی به شهرها گفت: متاسفانه در سالهای اخیر به دلیل مشکلات اقتصادی شاهد مهاجرت تعداد زیادی از جوان ها بوده ایم از این رو به نظر می رسد تاکید بر اقتصاد معیشت محور می تواند بنیه اقتصادی روستاها را تقویت نماید به طوری که با شناخت ظرفیت ها و منابع به سمت و سوی مدیریت مشاغل روستایی حرکت کنیم.
وی اظهار کرد:با انعقاد تفاهم نامه هایی با میراث فرهنگی، مشاغلی که در آن صنایع دستی تولید می شود نیز مورد ارزیابی قرار گرفته که در این باره سبد بافی از جمله ظرفیت ها است. بنیاد مسکن انقلاب از جمله رسالت های مهم خود را توسعه و آبادانی روستاها می داند که در این عرصه ارائه خدمات فنی و مهندسی روستایی و صدور پروانه و استعلام تطبیق با طرح هادی و تغییر کاربری و تفکیک و صدور سند و نوسازی و بهسازی خانه های روستایی و مقاوم سازی مسکن از آن جمله است.
**مهاجرت ساکنان 126 روستا طی 5 سال گذشته در قم
وی افزود: در سال 90 تعداد 330 روستا در قم بوده که در حال حاضر تنها 204 روستا دارای سکنه است که در این میان تعداد 131 روستا بالای 20 خانوار هستند.
وی اظهار کرد: در سال 94 برای 42 روستای استان، طرح هادی اجرایی شد که از محل اعتبارات سفر رهبری مبلغ 3 میلیارد تومان را جهت اجرای طرح هادی جذب کرده و با اعتبارات ملی 500 میلیون تومانی بر آنیم که در 20 روستای دیگر نیز طرح هادی اجرا شود.
مدیر کل بنیاد مسکن انقلاب اسلامی استان قم یادآور شد:تعداد سندهایی که در کل استان صادر شده است 15هزار و 127 فقره است که در این باره تمهیداتی انجام گرفته تا صدور سند و روند اداری آن تسریع شود.
** مشاغل و هنرهای سنتی در روستاها احیا شود
با توجه به اینکه یکی از ظرفیت های مهم اقتصادی حضور بانوان در روستاها است در این ارتباط مدیرکل دفتر امور بانوان استانداری، نیز معتقد است اگر برای روستائیان به ویژه بانوان مشاغلی را تعریف کنیم تا بتوانند بنیه های اقتصادی خود را تقویت کنند کمتر شاهد مهاجرت خواهیم بود.
معصومه ظهیری در این باره عنوان کرد: ایجاد ظرفیت های لازم جهت کسب مهارت های شغلی در رابطه با مشاغل خانگی و رفع بروکراسی ها در مسیر ایجاد شغل در خانه و آموزش هنرهای دستی و احیاء برخی از مشاغل روستایی که در گذشته وجود داشته از جمله اقداماتی می تواند باشد که روستائیان را در دل روستاها ماندگار می کند و از هجوم مهاجرت ها می کاهد.
وی ادامه داد: در میان بانوان روستایی، هنرهایی از دیر باز وجود داشته که برخی از این هنرها از یاد رفته است اگر بتوان از طریق بانوان قدیمی و مسن در روستاها این هنرها را احیا کرد بخش زیادی از صنایع دستی متناسب با شرایط اقلیمی و موقعیت جغرافیایی و منطقه ای از قم احیا می شود و می توان این هنرها را به زنان و دختران جوان آموزش داد و دوباره چرخه اقتصاد روستایی را توسعه بخشید.
مدیرکل دفتر امور بانوان استانداری گفت: تخصیص وام گاهی تنها به زنان سرپرست خانوار ارائه می شود در حالی که بانوان و زنانی هستند که با وجود داشتن سرپرست از وضعیت مناسب معیشتی برخوردار نیستند و لازم است نگاه ویژه ای به این افراد باشد و در این باره نیاز است با رایزنی با مسئولان در تخصیص منابع، بخشی را در جهت توسعه مشاغل خانگی در روستاها و حمایت از زنان در کانون خانواده اختصاص داد.
با توسعه شهرها و به واسطه مشکلاتی که روستائیان با آن دست و پنجه نرم می کنند داستان روستاهایی که خالی از سکنه می شود همچنان ادامه دارد.هرچند این پایان ماجرا نیست و در شهرها نیز انبوهی از مشکلات در ورای مهاجرت ها نهفته تا جایی که به گفته عطالله قاسمی مدیر کل امور اجتماعی استانداری قم از جمله معضلات مهم بعد از مهاجرت به سمت شهرها ، بیکاری و ایجاد بافت های بی هویت شهری و حاشیه نشینی خواهد بود.
با این حال یکی از ارکان مهم حفظ بنیان خانوادگی توجه به معیشت است. فقدان توان مالی می تواند آسیب های زیادی را به خانواده ها وارد کند به ویژه در روستاها که امکانات کمتری وجود دارد. توجه به شغل پایدار و امنیت اقتصادی می تواند خانواده را در محیط روستا حفظ کند.
در تقویم ملی، 15 مهر به نام روز ملی روستا و عشایر نام گذاری شده است.