هم‌اندیشی تحلیل رسانه‌ای فاجعه منا پیش از ظهر امروز (دوشنبه 11 آبان) با حضور حسن لاسجردی استاد دانشکده صدا و سیما، اردشیر زابلی زاده مدیر سابق شبکه خبر و حسن گروسی، رئیس ستاد حج و زیارت سازمان صدا و سیما و مدیر شبکه تلویزیونی اینترنتی لبیک، همچنین با حضور جمعی از اعضای مرکز پژوهش و سنجش صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران برگزار شد.
در ابتدای این هم‌اندیشی حسن لاسجردی درباره حوادث دردناک و تأثیرگذار امسال در موسم حج و کشتار حاجیان منا سخنانی بیان کرد و گفت: متأسفانه هیچ زمانی نبوده که حج بدون حادثه طی شده باشد اما امسال حجم تلفات و سطح آن در زیاد بوده و این حوادث در افکار عمومی تأثیر مخرب زیادی گذاشته است.
وی در ادامه یادآور شد: نکته دیگر، کسانی که در حوزه حج تحقیق می‌کنند می‌دانند که منازعات سیاسی این ایام به ویژه نزاع در خانواده سلطنتی سعودی امر تازه‌ای نیست، امسال هم دو نگاه در این زمینه وجود دارد نخست درگیری و رقابت مسئولان حج و منازعات درون‌خانوادگی آنها و دوم بحث انتقال نیروهای نظامی و کارآزموده برای جنگ در یمن است.
لاسجردی با طرح این پرسش که آیا موضوع معضلات مدیریت حج با همه امکانات و پیشرفت‌ها از سوی عربستان و تکرار این حوادث در سال‌های مختلف قابل توجیه است، گفت: به لحاظ رسانه‌ای هیچ یک از این حوادث قابل توجیه و بهانه‌تراشی نیست منتها ما در حوزه رسانه باید کلیه توجیهات عربستان نظیر خرابکاری ایرانی‌ها، نافرمانی، تظاهرات و ... را بررسی کنیم و پاسخ بگوییم و پس از بررسی اینها بگوییم همچنان عوامل دیگری در این زمینه حادثه‌ساز بوده است. همه این تحقیقات کمک به چرایی فاجعه دارد.
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه متأسفانه گستره رسانه‌ای کشورهایی که امسال در حج مصیبت دیدند ضعیف بوده است، گفت: به نظر می‌رسد سهم کشورهای آسیب دیده در افکار عمومی دنیا بسیار ضعیف است، حتی همین صدا و سیمای ایران هم گستره خیلی کلانی ندارد چه رسد به کشورهای پاکستان و نیجریه و ... بنابراین ابتدا باید مدیریت پیام‌رسانی این فاجعه را بررسی کنیم.
*مدیریت ضعیف رسانه‌های منطقه در پوشش اخبار فاجعه منا
وی همچنین اظهار داشت: نکته دیگر مدیریت رسانه‌ها است؛ متأسفانه مدیریت رسانه‌های منطقه نظیر کشور عربستان نیز دست خودشان نیست و این نبرد نابرابر است که اگر بتوانیم تولید پیام صحیح داشته باشیم برخی از این معضلات رفع می‌شود. همچنین در بحث اراده جمعی در حوزه خبر نیز شاید اتحادیه رادیو تلویزیون‌های اقیانوسیه تا حدودی فعال است درحالی که در حوزه‌های دیگر ما به سرعت از اخبار رد می‌شویم.
لاسجردی با اشاره به مصاحبه‌ای که صدا و سیما با وکیلی در خصوص فاجعه منا داشت، گفت: دراین ایام این مصاحبه بسیار خوب بود چرا که موضوع فاجعه منا را از زاویه دیگری به جز سیاست بررسی کرد و مردم را با مسائل حقوقی آشنا ساخت بنابراین باید از مناظر دیگر نیز به این حوزه ورود کنیم.
وی در پایان صحبت‌هایش گفت: بنده پیشنهادم به جمع حاضر این است که ضمن اینکه نباید گذشته را فراموش کنیم به آینده نیز باید نگاه صحیح داشته باشیم، این اتفاقات ممکن است در سال‌های آینده نیز به دلیل تیم بی‌تجربه حکومتی عربستان تکرار شود، بنابراین باید تمام توان و وقت خود را برای هشدار و آگاه سازی در سال‌های آینده نیز متمرکز کنیم.
در ادامه این هم‌اندیشی حسن گروسی طی سخنانی عنوان کرد: سعودی‌ها در حوزه تبلیغات و رسانه‌ای فاجعه منا در ابتدا بسیار خوب وارد شدند، شبکه‌های بی‌بی‌سی ـ سی‌ان‌ان و الجزیره و ... در کنار عربستان بودند تا واقعه را تحریف کنند اما پس از پخش مصاحبه با شاهدان عینی فجایع در عربستان توسط صدا و سیمای ایران ورق عربستان برگشت چرا که بهترین ادله ما شاهدان عینی بودند.
وی همچنین گفت: سعودی‌ها به غلط در حال تثبیت این اندیشه بودند که حجاج ایرانی باعث چنین مسائلی شدند و از روز سوم مسئولیت را گردن ایران انداختند ایران نیز با اینکه لشکر شکست خورده رسانه‌ای با عده‌ای شهید و مجروح همراه داشت بازهم تعداد مصاحبه‌های ضبط شده فضا را تغییر کرد البته ابتدا تصمیم گیری شد که این مصاحبه‌ها به دلایل حضور حجاج ایرانی در عربستان و تحویل شهدا پخش نشود اما دکتر سرافراز با تصمیم لحظه‌ای صحیح مصاحبه‌ها را پخش کردند و خوشبختانه هم فضا به نفع ما تغییر کرد.
آل سعود از روز سوم فاجعه منا مسئولیت اتفاقات را به گردن ایران انداخت، درحالی که پس از آن ورق به نفع رسانه‌های ایرانی برگشت
وی با بیان اینکه همه رسانه‌ها و مردم می‌دانند که اعراب در اداره حج ناتوان بودند و نیازی به تکرار آن نیست، یادآور شد: امسال یکی از مشکلات این بود که اعراب همه نیروهای خود را درگیر جنگ با یمن کرده بود چرا که هر سال در خیابان‌های مشعر به رمی جمرات تعداد زیادی درجه‌دار نظامی بودند اما امسال تنها یک ستوان یک بنده مشاهده کردم که آن هم بعد فهمیدیم پیش آهنگ است!
گروسی با تأکید بر اینکه رسانه‌های مکتوب و مجازی عربستان به کل در اختیار دربار آل سعود است، گفت: نخستین روز حادثه منا حتی یک خبر هم از سوی این رسانه‌ها منتشر نشد، اما اینها پس از خروج شوک به تخریب و دروغ پراکنی و فرافکنی دست زدند اما نکته دیگر این است گرچه قتل عام سعود‌ها قابل اثبات حقوقی است اما این نکته را باید در نظر داشته باشیم که مسئله‌ای که گره را باز کرد فرمایشات رهبری بود اگر نه شاید نمی‌توانستیم حتی یک جنازه را نیز به کشور برگردانیم!
وی همچنین با بیان اینکه عربستان مرتکب قتل شبه‌عمد هشت هزار نفر در دوران حج امسال شد که یکی از غرامت‌هایش پرداخت دیه است، گفت: بسیاری از شایعات اعراب باعث شد که فضای جهانی تحت تأثیر قرار بگیرد مثلا شایعاتی درباره آقای غضنفر رکن آبادی که مثلا ایشان اصلا امسال در ایام حج نبوده یا اینکه با گذرنامه دیگری وارد کشور شده است! در حالی که گذرنامه او تحویل مقامات بود و وی حتی اعلامیه برائت را در جمع مردم خوانده بود، این اتفاقات باعث تشویق افکار عمومی علیه خودشان شد.
وی با اشاره به رقابت ولیعهد و حاکم عربستان برای کسب قدرت اظهار داشت: عربستان از ابتدای فاجعه با کشورهایی مثل پاکستان و ترکیه وارد زد و بند شد و دولت پاکستان در روز دوم به رسانه‌ها اعلام کرد که به هیچ وجه نباید مطلبی علیه عربستان کار کنند تا اینکه یک رسانه انگلیسی زبان در اسلام آباد نوشت دولت دست رسانه‌ها را نباید در این زمینه ببندد، اگر خودش نمی‌خواهد کاری انجام دهد!
*عادی‌سازی و مسئولیت‌زدایی آل سعود در فاجعه منا
گروسی درباره بحث عادی سازی و مسئولیت زدایی آل سعود گفت: این اتفاق در اکثر رسانه‌ها افتاده است مثل اینکه بی‌بی‌سی انگلیسی و عربی در روز سوم این نکته را اعلام کردند که علی رغم تدابیر سعودی‌ها این اتفاق افتاد و مأموران امنیتی حضور داشتند و عربستان میلیون‌ها دلار خرج زیرساخت‌ها و صدها دلار باری مأموران امنیتی خرج کرده است.
وی با اشاره به برخی کمبودها در حوزه مستندات فاجعه منا گفت: در برخی حوزه‌ها مثل تصاویری که از اتاق‌های کنترل سعودی‌ها که در حال رصد فجایع منا هستند در دست داریم که قرار است به زودی پخش شود، در تمام منابع رسانه‌ای علمای عربستان بیان کردند که این اتفاقات قضا و قدر الهی در سرزمین وحی بوده است و نباید بابت آن به درگاه خدا نالان باشیم.
گروسی درباره فاجعه سقوط جرثقیل نیز گفت: متأسفانه ما به خوبی نتوانستیم در این حوزه اطلاع رسانی کنیم چرا که عمق فاجعه بسیار شدید بود ما هنوز تعدادی از حاجیانمان در این فاجعه ناپدید هستند، شدت فاجعه به قدری بود که تکه‌های گوشت بدن افراد را در آنجا جمع می‌کردند! حتی رسانه‌هایی نظیر بی‌بی‌سی و الوطن عربستان در این زمینه دروغ پراکنی‌هایی کردند.
از جمله دروغ پراکنی‌های رسانه‌های غربی و عربی در فاجعه منا بعد مسافت بین مشعر و منا با مراکز امداد، گرمای هوا و حرکت خلاف جهت زائران ایرانی در مسیر رمی جمرات بود
وی یکی از دروغ پراکنی‌های رسانه‌های عربی و غربی را بعد مسافت بین مشعر و منا با مراکز امداد، گرمای هوا و حرکت خلاف زائران ایرانی در مسیر رمی جمرات به شمار آورد و گفت: شاید چنین مسافتی را درست گفته باشند اما دولتی که نمی‌تواند دو میلیون نفر را به لحاظ امدادی تأمین کند چگونه در سال‌های گذشته تا 5 میلیون را در ایام حج کنترل می‌کردند؟ پس از فاجعه منا ما به بزرگترین بیمارستان منا در عربستان رفتیم که شاید تصور کنم 200 تخت هم نداشت برخی از مجروحین را تصمیم داشتیم از بیمارستان ببریم به ما اجازه نمی‌دادند یک زائر اصفهانی در مصاحبه به ما گفت که زمانی در بیمارستان بستری شده و اعراب فهمیدند او ایرانی است، سرم دست او را کشیدند.
گروسی در پایان صحبت‌های خود درباره مدیریت استراتژیک ایران در فاجعه منا گفت: رسانه ملی جلوتر از سایر رسانه‌ها بود، ما حتی عده‌ای از خبرنگاران را هم از عربستان فراری دادیم تا به دست نیروهای سعودی نیفتند چرا که آنها را شناسایی کرده بودند، با کمال تأسف آقای زیباکلام در مقاله‌ای که می‌نویسند فضا را علیه ایرانیان و کشته شدگان رقم می‌زنند و حتی سایت العربیه این مقاله را تیتر اول خود می‌کند!
*چاره‌ای جز پخش تصاویر دردناک منا نداشتیم
در خاتمه، زابلی‌زاده با اشاره به صحبت‌های مقام معظم رهبری درباره فاجعه منا گفت: متأسفانه با این همه شواهد و مصاحبه و کلیپ و فیلم باز هم مدعیان حقوق بشر و رسانه‌ها در این زمینه سکوت کردند برخی از تصاویر ما تصاویر گرافیکی بود که البته واقعی داشت منتها عمق فاجعه را نشان می‌داد و این تصاویر با تصاویری آرام و دغدغه که غربی‌ها نشان می‌دادند متفاوت بود.
وی در ادامه افزود: عده‌ای به ما ایراد گرفتند که چرا این تصاویر دردناک را نشان دادید اینها کرامت انسانی را لگدمال می‌کند در حالی که ما چاره‌ای نداشتیم یکی از نخستین کارهایی که اعراب در پاک کردن اتفاقات منا انجام دادند، جمع‌آوری دوربین‌ها بود چرا که تمام حوادث را ضبط کرده بود این اتفاقات با چارچوب بندی خاص برای عادی سازی و آرامش صورت گرفت.
زابلی زاده با تأکید بر اینکه فعالیت رسانه‌ای ما کلیدواژه‌های اعراب را از هضم و کمرنگ کرد، توضیح داد: گفتمان ما در ادامه گفتمان بیداری اسلامی با تصاویر حساب شده صورت گرفت. اگر تصاویر ما در غرب و رسانه‌های عربی پخش می‌شد وضعیت آل سعود به مراتب ازاین بدتر می‌شود.