اواخر ماه فوریه سال 2014 (بهمن ماه سال 1392) اعتراضات گسترده مردمی علیه دولت مرکزی اوکراین در مناطق جنوب و شرق اوکراین آغاز شد. این اقدامات در پاسخ به تغییر زورمندانه رژیم سیاسی کشور در اوکراین تحت حمایت غرب و همچنین تلاش مقامات جدید برای تغییر قانون اساسی این کشور در خصوص وضعیت زبان روسی در این مناطق صورت گرفت. در نهایت بهار سال گذشته مقامات کییف عملیات نظامی گستردهای را در مناطق شرقی اوکراین آغاز کردند که بر اساس اطلاعات سازمان ملل متحد تا کنون بیش از 5 هزار نفر از مردم غیرنظامی کشته و بیش از 10 هزار غیرنظامی زخمی شدند.
اوایل ماه سپتامبر (شهریور ماه) با میانجیگری مستقیم سازمان امنیت و همکاری اروپا مقامات کییف و جمهوریهای خودخوانده شرق اوکراین، مردمی دونتسک و لوهانسک، در مینسک پایتخت بلاروس توافقنامه صلحی را امضا کردند که بر اساس آن رژیم آتشبس در مناطق درگیری برقرار شد. بار دیگر گفتگوهای صلح اوکراین، در قالب موسوم به «نرماندی»، با شرکت رهبران روسیه، اوکراین، آلمان و فرانسه، 12 فوریه سال 2015 در مینسک برگزار شد و این درحالی بود که نشستهای دیگری در مینسک و پاریس و گاهی گفتوگوهای تلفنی برای رسیدن به صلح پایدار برگزار شد.
درگیریهای شرق اوکراین به درگیری میان غرب و روسیه بدل شده است در همین راستا آمریکا و متحدانش در اروپا بارها روسیه را تهدید و تحریمهایی علیه این کشور اعمال کردند. پیرامون این موضوع گفتوگویی داشتیم با دکتر «پل کرگ رابرتس» روزنامه نگار و تحلیلگر مسایل سیاسی که پیش از این معاون وزیر خزانه داری آمریکا در سیاست اقتصادی و دستیار سردبیر نشریه «والاستریتژورنال» است.
دکتر رابرتس ستوننویس «بیزنس ویک» و نشریات آمریکایی دیگری نیز بوده است. وی همچنین پستها متعددی در دانشگاههای معتبر آمریکا داشته است و چندین کتاب تاکنون با موضوعات سیاسی و اقتصادی به نگارش درآورده است.
دکتر رابرتس با اشاره به اندیشه نومحافظهکاران برای استیلاجویی منحصر به فرد آمریکا در جهان گفت، هر کشور یا قدرتی که در مقابل آمریکا قدعلم کند یا قصد مخالفت با هژمونی آمریکایی را داشته باشد از سوی آمریکا بایکوت خواهد شد. پل رابرتس همچنین گفت امریکا به دنبال راه اندازی جنگی در اوکراین و بهره برداری به سود خویش علیه روسیه است.
وی به همراهی نظامی برخی از دولتهای غربی با آمریکا نیز اشاره کرده و افزود، اعزام نیروی نظامی غربی به اوکراین دشمنی روسیه و غرب را افزایش میدهد. رابرتس همچنین به برنامه آمریکا در میان جمهوریهای شوروی سابق اشاره داشت و گفت احتمالا آمریکا به دنبال انقلاب رنگین و کودتا در میان این کشورهاست.
درباره توافقات مینسک، این تحلیلگر مسایل بینالملل گفت، توافقات مینسک برای پایان دادن به بحران اوکراین، برنامه فرانسه و آلمان در راستای مقابله با برنامه آمریکاست که به دنبال تشدید بحران در این کشور است.
از آغاز بحران در شرق اوکراین، بسیاری از رسانهها و مقامات غربی، روسیه را عامل شکلگیری درگیریها دانسته و تنها راه پایان این بحران را عقبنشینی مسکو میدانند. با این حال برخی از کارشناسان برجسته مسائل بینالملل، این مسئله را رد و آمریکا و اروپا را به واسطه حمایت از سرنگونی یانوکوویچ عامل درگیریهای شرق اوکراین دانستهاند. نظر شما در این باره چیست؟
دکتر رابرتس: پایه سیاست خارجی آمریکا از ایدهئولوژی نومحافظهکاران سرچشمه گرفته است که به دنبال تسلط آمریکا بر کل جهان است. این دکترین، آمریکا را بر آن داشته است تا جلوی قدرتهایی را بگیرد که میتوانند سدی بر عملکرد یکجانبهاش باشند.
از سوی دیگر، روسیه پیشرفت کرده و به قدرتی در جهان امروز تبدیل شده است. دیپلماسی روسیه هم جلوی اقدامات آمریکا علیه سوریه و ایران ایستاده است. در حال حاضر، کودتایی که آمریکا در اوکراین به راه انداخته، انگشت اتهام را مستقیما به سوی روسیه نشانه گرفته و از ولادیمیر پوتین، رییس جمهور روسیه نیز هیولا ساخته است.
همچنین در راستای کودتای آمریکایی در اوکراین، تحمیل تحریمهای ضدروسی غرب است که هر دو منجر به درهم شکسته شدن روابط اقتصادی و سیاسی اروپا و روسیه شده است. در همه این موارد، آمریکا امیدوار است با سست کردن دولت روسیه این پیغام را برای این کشور داشته باشد که در مقاصد آمریکا مداخله نکند.
اتحادیه اروپا و آمریکا در هفتههای اخیر طرح ارسال سلاح برای اوکراین را پیشنهاد و تهدید کردهاند که در صورت ادامه بحران، این طرح را عملی میکنند. آیا این اقدام میتواند به درگیریها پایان داده و روسیه را به عقبنشینی از مواضعش وادار کند؟
دکتر رابرتس: هیچ نیروی نظامی روسی در اوکراین حضور ندارد. استقلالطلبان اوکراین خودشان بودند که توانستند ارتش اوکراین را شکست دهند. از سوی دیگر، نیروهای غربی که در اوکراین حاضر هستند نتوانستهاند توازن قدرت را تغییر دهند. اما من معتقدم اعزام نیروهای نظامی به اوکراین میتواند منجر به ایجاد دشمنی با روسیه شود.
احتمال رویارویی نظامی مستقیم میان روسیه و اوکراین را چطور ارزیابی میکنید؟ آیا اساسا چنین امکانی وجود دارد؟ در خصوص ناتو چطور، آیا این ائتلاف حاضر است ریسک این رویارویی نظامی را بپذیرد؟
دکتر رابرتس: اوکراین اصلا رقیب نظامی روسیه نیست. ممکن است آمریکا بخواهد دستنشاندههای خود را در کییف درگیر جنگ کند و سپس از این جنگ، به بهانه تجاوز روسیه به اوکراین، به عنوان ابزاری برای تبلیغات علیه روسها بهرهبرداری کند. اما به نظر من سران سیاسی کشورهای اروپایی از جنگ در اوکراین حمایت نمیکنند.
استقلالطلبان و دولت اوکراین اخیرا در مینسک بار دیگر توافق تابستان را احیا کرده و اعلام آتشبس کردند. با این حال درگیریها همچنان در اوکراین ادامه یافت. آیا توافق اخیر میتواند به بحران اوکراین پایان دهد؟ اصولا چشمانداز روشنی برای مناقشه کنونی متصور هستید؟
دکتر رابرتس: توافق مینسک در واقع ابتکار آلمان و فرانسه بود. سران این دو کشورقصد داشتند در مقابله با برنامه آمریکا برای تشدید بحران اوکراین، برنامهای ارائه دهند. اما این اوکراین است که واقعا شرایط سختی را پشت سر میگذارد. اوکراین در بحران اقتصادی است و کشورهای اروپایی مسئولیت حل بحران اقتصادی اوکراین را نمیپذیرند. از سوی دیگر اوکراین هیچ ابزاری هم برای اداره جنگ ندارد.
با فرض پایان بحران در اوکراین، آیا این آخرین رویارویی میان غرب و مسکو در مرزهای مشترک ناتو با این کشور خواهد بود؟ یا احتمال درگیریهای مجدد در مناطقی چون حوزه بالتیک و جمهوریهای شوروی سابق وجود دارد؟
دکتر رابرتس: به احتمال بسیار قوی روسیه چیره خواهد شد و کریمه با پایگاه دریایی روسیه در دریایی سیاه متحد میشود. اگر استانهای شرقی و جنوبی اوکراین همچنان در این کشور باقی بمانند، به صورت خودمختار اداره خواهند شد.
در مورد جمهوریهای شوروی سابق، به احتمال زیاد آمریکا به دنبال انقلاب رنگین یا کودتا در ارمنستان و دیگر کشورهای شوروی سابق در آسیای مرکزی است. در اروپا هم غیر از تعدادی از کشورهای دیوانه بالتیک و لهستان، هیچ یک خواستار کشمکش با روسیه نیستند. کشمکش روسیه و آمریکا هم نتیجه دکترین نومحافظهکاران است که به دنبال هژمونی آمریکاییست.
همانطور که قبلا گفته شد، کشمکش آمریکا و روسیه برگرفته از دکترین نومحافظهکاران مبنی بر سلطهجویی آمریکا بر جهان است. بر اساس این دکترین، آمریکاییها به دنبال کنار زدن قدرتهایی هستند که مانع تحقق این دکترین خواهند شد. اما به نظر من این دکترین غیرواقعیست و میتواند جهان را به سوی جنگ سوق دهد.
صحبتهایی از پیوستن اوکراین به اتحادیه اروپا و حتی ناتو مطرح شده است. آیا روسیه اجازه چنین کاری را به کییف میدهد؟ در صورت تحقق این امر، واکنش احتمالی روسیه چه خواهد بود؟
دکتر رابرتس: فکر نمیکنم اروپاییها به اوکراین اجازه ورود به ناتو را بدهند چراکه چنین تصمیمی به تشدید کشمکش با روسیه منجر خواهد شد و اروپا چنین نتیجهای را نمیخواهد.