دلایل کاربردی نشدن آرای مطهری

کارشناسان حوزه و دانشگاه از شهید مطهری به عنوان یک روشنفکر دینی و احیاگر یاد کردند و با اشاره به نقش وی در زدودن خرافات از باورهای دینی مردم، کاربردی نشدن اندیشه‌های شهید مطهری را تشریح کردند.

افروغ: تأکید شهیدمطهری بر پرهیز از نقدشخصیت/ انتقاد مطهری از مصلحت گرایی
 
دکتر عماد افروغ پژوهشگر و استاد جامعه شناسی نیز در گفتگو با مهر، استاد مطهری را از روشنفکران دینی معاصر خواند و گفت: شهید مطهری فیلسوف برج عاج نشین نبود بلکه در میان مردم و آشنا با مشکلات و درد و رنج آنها بود و نیازها و چالشهای عصر خود را فهم کرده و در پی حل آن بود.
 
وی با بیان اینکه امروز فاصله بلندی با افکار شهید مطهری می‌بینیم، تأکید کرد: ایشان همواره به مقابله با خرافه‌گرایی و سطحی‌نگری می پرداختند و در مواجهه با دیدگاه های مختلف به بررسی منصفانه اندیشه های متفکران می پرداخت و کاملا جانب انصاف را در نقد آثار و اندیشه ها رعایت و حتی به نقاط قوت اشاره می کرد.
 
 این استاد جامعه شناسی بر ویژگی اصول گرایی و حقیقت گرایی شهید مطهری تأکید کرد و یادآور شد: عمق انزجار استاد مطهری از مصانعه و یا مصلحت گرایی را می توان در آثار ایشان دید؛ شهید مطهری معتقد است اسلام در ذات خود یک حقیقت است، نه یک مصلحت. ایشان از هرگونه ابزارگرایی و نگاه های ماکیاولیستی در دفاع از اسلام بیزار بود.
 
افروغ تأکید کرد: شهید مطهری با درکهای سطحی در جهان اسلام در قالب خرافه گرایی، اخباری گری و اشعری گری مخالفت می کرد و جایگاه عقل و تفکر نزد ایشان آنچنان بود که می گفت آزادی تفکر آری اما آزادی عقیده خیر چراکه ممکن است عقیده ها گرفتار رسم و رسوم باطل و واهی باشد و همواره از عقیده برخاسته از آزادی تفکر دفاع می کرد.
 
وی با تأکید بر اینکه شهید مطهری به نقد فکر می پرداخت نه نقد شخصیت، یادآور شد: این مسئله ای است که ما امروز متأسفانه در نقادی های خود لحاظ نمی کنیم و به جای اینکه فکری را با استدلال و انصاف نقد کنیم به نقد شخصیت و حتی هتک افراد می پردازیم.
 
وی با بیان اینکه شهید مطهری ثمره و افتخار حوزه است، جمهوری اسلامی را یکی از مواریث فکری استاد مطهری عنوان کرد و گفت: با وجود اینکه ایشان یکی از نقش آفرینان  اصلی ذیل نهضت امام خمینی(ره) بودند اما امروز فاصله بلندی با افکار شهید مطهری می بینیم و این ابزارگرایی ها و قدیس سازی هایی که در چند سال اخیر حاکم شده چه معنایی دارد؟! فراموش نکنیم که مقابله با این مقولات از ویژگیهای علمی و شخصیتی شهید مطهری بود.
 
دکتر افروغ یادآور شد: ایشان به رغم توصیفات و تحسین های بی نظیرش از روحانیت  در کتاب "سازمان روحانیت" به آسیب شناسی این نهاد می پردازد و ای کاش این سنت حسنه در مورد سایر چالش های پیش روی حوزه  نیز ادامه می یافت. ایشان با اینکه وامدار روحانیت است اما این مسئله مانع نقد منصفانه این مجموعه نمی شود. شهید مطهری همواره بر استقلال روحانیت شیعه از دولتها در مقایسه با وابستگی روحانیت اهل سنت تأکید داشت و معتقد بود یکی از موانع جنبشهای اسلامی به فقدان استقلال روحانیت اهل سنت برمی گردد.
 
وی به مفهوم" آزادی" در اندیشه شهید مطهری اشاره کرد و افزود: شهید مطهری ضمن اینکه بر آزادی به عنوان یکی از اهداف چهارگانه انقلاب اسلامی تأکید دارند، آزادی عقیده را حق تکوینی می دانند.اما باید سؤال کنیم که با توجه به آثار و گفتار شهید مطهری، وضعیت آزادی فکر و در کل آزادی اندیشه و ملزومات عقل گرایی آن در جامعه ما چگونه است، متأسفانه  با توجه به  رواج خرافه گرایی و جمودگرایی  و مصلحت گرایی های ناموجه می توان مدعی شد  ما توجه جدی به محتوا و عمق آثار شهید مطهری چه در نظر و چه در عمل  به ویژه در محیط های علمی نداریم.

حجت الاسلام سادات منصوری: اخلاص رمز ماندگاری آثار شهید مطهری است

حجت الاسلام سیدمحمد سادات منصوری رئیس مرکز پاسخگویی به شبهات دینی نیز در گفتگو با مهر، با تشریح راهکارها و عوامل گسترش و تعمیق اندیشه‌های شهید مطهری در جامعه، به تبیین دلایل گرایش جوانان به استاد پرداخت و گفت: اخلاص رمز ماندگاری آثار شهید مطهری است.
وی با اشاره به نقش شهید مطهری در پاسخ به شبهات دینی گفت: استاد مطهری با مشکلات جامعه آشنا بود و در دانشگاه و مجامع مختلف با جوانان ارتباط داشت و با قلم بسیار روان و جذاب خود توانست بخش عظیمی از جوانان را به سمت معارف دینی سوق دهد به گونه ای که می توان ایشان را استاد تقریر مسائل سخت به زبان ساده دانست.
 
سادات منصوری تأکید کرد: با بستر سازی مناسب از طریق ابزارهای نوین می توانیم اندیشه های دینی شهید مطهری را در جامعه از طریق شبکه های اجتماعی نظیر اینترنت گسترش دهیم.
 
نواب: جفای نخبگان به آرای شهیدمطهری/ تحجر و نفاق جدیدی که در حال رشد است
 
حجت الاسلام عبدالحسن نواب رئیس دانشگاه ادیان و مذاهب قم نیز در عین تأکید بر تحقق برخی آرمانهای شهید مطهری پس از 40 سال، از جفای مدیران میانی کشور نسبت به اندیشه‌های شهید مطهری انتقاد کرد.
 
وی آسیب شناسی حوزه های علمیه را از اندیشه های دینی شهید مطهری برشمرد و گفت: استاد مطهری بر تجدید نظر در سازمان روحانیت و آموزشهای سنتی حوزه تأکید داشتند همانطور که مقام معظم رهبری سالها آن را دنبال می کنند.
 
حجت الاسلام نواب افزود: استاد مطهری به دلیل تسلط بر علوم اسلامی و نگاه ژرفی که به مسائل روز جامعه داشتند در موضوعات مختلف آثار متعددی را از خود به جای گذاشته اند. ایشان عزاداری حسین بن علی(ع) را از حماسه حسینی آغاز کردند و سعی در زدودن خرافات از مسائل دینی جامعه داشتند. ایشان زینبی(س) را معرفی کرد که نیروی محرکه نهضت حسینی(ع) و زنده نگهدارنده نهضت حسینی بعد از شهادت اباعبدالله(ع) بود.
 
وی انتشار بالای آثار شهید مطهری را نشان دهنده اقبال جامعه به ایشان دانست و در عین حال گفت: متأسفانه نخبگان جامعه نسبت به اندیشه های شهید مطهری جفا کردند، الا مقام معظم رهبری که همواره بر این مسئله تأکید داشته و دارند.
 
وی نسبت به دور شدن جامعه از اندیشه های شهید مطهری هشدار داد و گفت: برخی به دنبال اسلام سبک و ابزاری به جای اسلام اصیلی هستند که امام(ره) و شهید مطهری بر آن تأکید داشتند.

حجت الاسلام خسروپناه: دلایل کاربردی نشدن آرای شهید مطهری
 
حجت الاسلام عبدالحسین خسروپناه عضو پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی نیز در این گفتگو، عدم تعامل تئوریسینها و مدیران اجرایی را یکی از دلایل مهم کاربردی نشدن اندیشه‌های شهید مطهری عنوان کرد و گفت: اندیشه‌ های شهید مطهری به عنوان تئوریهای نظام کمتر مورد بهره برداری قرار می گیرد.
 
وی شهید مطهری را اسلام شناس جامع نگر خواند و گفت: شهید مطهری هم بر عقلانیت و هم بر دینداری تأکید کرد و به همین دلیل می توان اسلام شناسی شهید مطهری را اسلام شناسی جامع نگر خواند.
 
این پژوهشگر حوزه علوم دینی و فلسفی تصریح کرد: باید نظریه های شهید مطهری را ملاک و مبنا قرار داد و در عین حال به مقتضای نیازهای زمان تکمیل کرد و آن را مبنای نظام قرار داد. اگر تئوریسینها و کارگزاران نظام ما دست به دست هم بدهند و از مبانی شهید مطهری بهره برده و آن را در عرصه عمل پیاده کنند آنگاه می توانیم ادعا کنیم که اندیشه شهید مطهری کاربردی شده و در عرصه جامعه بروز و ظهور کرده است.
 
دکتر آذرشب: هشدار نسبت به فعالیت جریان ضد خط مطهری
 
دکتر محمدعلی آذرشب مشاور امور بین الملل وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز، شهید مطهری را از احیاگران جهان اسلام خواند و با تأکید بر پیوند سخنان شهید مطهری با نیازهای روز جامعه نسبت به فعالیت جریان ضد خط مطهری در کشور هشدار داد.
 
وی نگاه فراگیر به اسلام، نگاه به آینده تمدن اسلامی، ارتباط با خدا،رهایی از منیت، توجه به نیازهای روز، التقاطی نبودن، درک واقعی اسلام در چارچوب عقلی، نقلی و شعوری، دعوت به وحدت و حرکـت  را از ویژگیهای احیاگران جهان اسلام خواند و گفت: شهید مطهری در معرفی اسلام به نحو احسن گفتمان قرآنی(عقلی، دستور نقلی و شعوری) را به کار برد.
 
دکتر آذرشب شرایط امروز کشور را بسیار حساس خواند و گفت: ما امروز در مقابل یک امتحان بزرگ قرار گرفتیم قبل از انقلاب گفتمان ما از راه تبلیغ دینی بود اما امروز مسائل حکومتی با دین پیوند خورده است یعنی الان تبلیغ زبانی تنها کافی نیست بلکه باید رفتار حکومتی ما هم منطبق با خصوصیات احیاگری باشد.
 
وی نسبت به جریان قوی ضد شهید مطهری در کشور هشدار داد و گفت: امروز یک جریان بسیار قوی در مملکت ما است که ضد خط مطهری است و این مشکل بزرگی است؛ شهید مطهری هرچه دنبال طرح اسلام احیاگر بوده امروز عده ای به دنبال طرح اسلام خرافاتی، مرتجع هستند که این مصیبت است و بطور حتم جوانان ما از این گفتمان متنفر خواهد شد و به سمت راه های دیگر می روند که رفته اند خیلی ها و باید فکری در این مورد کرد.
 
دکتر آذرشب، سوق دادن گفتمان حکومتی و حاکمیتی به سمت گفتمان مطهری، احیای افکار شهید مطهری بر اساس زبان و نیازهای روز و مقابله با جریان ارتجاعی و ضد افکار شهید مطهری بر اساس روشنگری را از راهکارهای تعمیق و ترویج اندیشه های دینی شهید مطهری عنوان کرد و افزود: باید طرح شهید مطهری از حالت فردی به حالت دولتی تبدیل شود.

حجت الاسلام قائمی نیا: شهید مطهری سرفصلهای جدیدی را در تفکر اسلامی باز کرد
 
حجت الاسلام دکتر علیرضا قائمی نیا عضو پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی از شهید مطهری بعنوان مبدع کلام جدید در عصر کنونی یاد کرد و با تأکید بر اینکه شهید توجه ویژه‌ای به مبارزه با خرافات داشت، راهکارهای تبیین اندیشه‌ها و آرای استاد مطهری را تشریح کرد.
 
وی اندیشه های دینی شهید مطهری را گسترده خواند و افزود: دامنه و گستردگی مباحث شهید مطهری بسیار مهم است و تمام حوزه های تفکر اسلامی را از تفسیر، فلسفه، کلام به ویژه کلام جدید و... را در بر می گیرد.
 
دکتر قائمی نیا اندیشه های شهید مطهری را به دو بخش متقدم و متأخر تقسیم کرد و گفت: در دوره متقدم بیشتر مباحث فلسفی را بیان می کردند و بیشتر مربوط به دوره ای است که به شدت با مارکسیسم مبارزه می کردند. اما دوره متأخر حیات علمی شهید مطهری ناظر به مباحث کلام جدید و عمیق تر است.
 
وی شهید مطهری را مبدع مباحث کلام جدید در عصر کنونی خواند و افزود: ایشان سرفصلهای جدیدی در تفکر اسلامی باز کردند. استاد یک نوع انصاف علمی خاصی داشت و شاید مهمترین ویژگی شهید مطهری روش ایشان باشد که من اسم آن را "روش انتقادی" می گذارم؛ روش انتقادی نه به معنای منفی بلکه به معنی یک نوع برخورد منطقی با آراءو اندیشه ها است و مبتنی بر نقد منصفانه است که مزایا و معایب یک نظر را لحاظ کرده و از  برخورد احساسی و ایدئولوژیک با اندیشه ها پرهیز می کنند که این روشی است که همواره ما نیازمند آن هستیم.
 
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی تأکید کرد: استاد مطهری تنها نگاه انتقادی به مباحث جدید نداشتند بلکه به مباحث سنتی توجه کرده و به شدت در برابر مطالب خرافی موضع می گرفتند که مباحث ایشان در مورد عاشورا و خرافاتی که وارد آن شده، گواه این مسئله است.
 
حجت الاسلام قائمی نیا افزود: جامعه هرچقدر دینی شود خرافات هم جدی تر می شود و این مسئله ای است که امروز باید مورد توجه مسئولان فرهنگی و صاحب نظران ما باشد.
 
وی تبیین و اجرایی شدن اندیشه های دینی شهید مطهری را نیازمند سازوکارهایی دانست و گفت: دعوت به تأمل و اندیشیدن و ارزیابی وضعیت موجود با توجه به آن اندیشه ها می تواند زمینه تحقق اندیشه های دینی شهید مطهری در جامعه باشد. جامعه دینی همواره نیازمند ارزیابی خویش است و باید ببیند آیا به دین و اهداف الهی نزدیکی دارد یا خیر.
 
حجت الاسلام حق شناس: برخی مسئولان با اندیشه‌ استاد بیگانه‌اند
 
حجت الاسلام سیدجعفر حق شناس عضو پژوهشکده باقرالعلوم با اشاره به دسته‌بندی نشدن آثار شهیدمطهری برای معرفی به اقشار مختلف، بر عدم آشنایی برخی مدیران اجرایی و فرهنگی با اندیشه‌های عمومی شهید تأکید کرد و گفت: باید نهضتی به منظور تحقق عملی اندیشه‌های استاد صورت گیرد.
 
وی داوری منصفانه و بی تعصبی را از ویژگیهای اندیشه شهید مطهری برشمرد و با تأکید بر روزآمدی افکار شهید مطهری، یادآور شد: آشنایی وی با آخرین تحولات جامعه بشری از دیگر ویژگیهای این شهید بزرگوار است به گونه ای که می توان او را زمان آگاه خواند و حتی به نوعی از زمان خویش هم جلوتر بود چراکه آثار این شهید هنوز هم زنده است و گویی برخی کتابهای وی برای امروز نوشته شده است.
 
وی تفسیر قرآن شهید مطهری را چکیده اندیشه های دینی او دانست و گفت: این مجموعه تفسیری مملو از مسائل عقیدتی، اخلاقی، تاریخی و... است و حاصل گفتارهای سالهای آخر عمر ایشان است که می توان گفت با مطالعه این اثر قرآنی به نحوی مخاطب از مطالعه دیگر آثار استاد بی نیاز می شود.
 
دکتر احمدی: نقش شهید مطهری در خرافه‌زدایی
 
حجت الاسلام دکتر احمد احمدی عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز بر نقش شهید مطهری در خرافه زدایی تأکید کرد و گفت:  ساده اندیشی مردم خود به خود آنها را به سمت خرافه گرایی سوق می دهد و یک سلسله حقایق را هم با مسائل خرافه در می آمیزند؛ مثلا دعا یک حقیقت است اما یک موقع فردی می خواهد تمام کارهای خود را با دعا حل کند و به هر چیزی تمسک می جوید و گاهی به خرافه نیز متوسل می شود.
 
وی تصریح کرد: هر قدر علم و تعمق آدمی بیشتر باشد در عین باور داشتن به یک سلسله حقایق ماورایی گرایشش به خرافه کمتر می شود که لب مطلب شهید مطهری همین است که حواستان باشد به دام خرافه پرستی نیفتید.
 
حجت الاسلام احمدی بر نقش رسانه ها به ویژه رسانه ملی در اشاعه اندیشه های دینی شهید مطهری تأکید کرد و افزود: ایشان معتقد بود اگر اسلام درست تبیین شود می تواند نیاز جامعه انسانی را بر آورد.
 
این استاد فلسفه تصریح کرد: شهید مطهری اسلام را پاسخگوی مسائل جهانی می دانست اما این کار، آدمی می طلبد که بتواند در متن مسائل دینی برود و از دل آن روایاتی که بیش از 1400 سال از آن می گذرد گاه قاعده جهان شمول در بیاورد و شهید مطهری به اسلام اینگونه نگاه می کرد.