فتاوي جديد رهبر انقلاب پيرامون وقف
سرپرست سازمان اوقاف و امور خيريه برخي از توصيه‌ها و فتاوي جديد رهبر انقلاب اسلامي درباره وقف را بيان كرد.
*ارزيابي شما از نگاه رهبر معظم انقلاب به مقوله وقف به عنوان يك سنت حسنه اسلامي چيست؟
ايشان در يكي از پيامهاي‌شان به گردهمايي وقف گفتند كه اكنون فرصت مغتنمي براي اجراي اين حكم پيشرفته و والاي اسلام است. از اين فهميده مي‌شود كه نگاه آقا همان نگاه پيامبر اكرم و ائمه اطهارعليهم‌السلام است. رهبر معظم انقلاب نظرشان بر اين است كه اين حكم اسلامي بايد در جامعه رونق پيدا كند و ابعاد آن به لحاظ تاريخي، اجتماعي، اسلامي و اخلاقي و ديني تبيين و به جامعه اطلاع‌رساني شود.
ثانياً ايشان انتظار دارند كه عموم جامعه به‌خصوص كساني كه از ثروت برخوردارند، نسبت به اين سنت حسنه پيامبر اكرم و ائمه(ع) اقدام كنند. از سازمان اوقات و ادارات وابسته نيز انتظار دارند كه مردم را ـ به‌خصوص متمكنين را ـ به اين سنت حسنه ت
البته تشويق هم دو بعد دارد. آن چيزي را كه من از نگاه ايشان فهميدم، هم تشويق زباني و هم تشويق عملي است.
تشويق زباني همان تبليغ است. اين‌كه ابعاد مختلف و احكام وقف تبليغ و با استفاده از رسانه‌ها در جامعه مطرح و فرهنگ‌سازي شود، ولي مهم‌تر از آن تشويق عملي است كه متوليان وقف، امانت‌دار خوبي باشند و اعتماد عموم مردم را جلب كنند و مردم نسبت به اداره‌ي اوقاف و مديران وقف اعتماد كامل داشته باشند، تا اين امانت‌شان را با خيال راحت به مديران و متوليان وقف بسپارند. البته اين مهم حاصل نخواهد شد مگر با اِعمال صحيح، رعايت امانت‌داري و وجدان كاري همراه با التزام و رعايت مسائل و احكام ديني در مورد وقف.
*رهبر معظم انقلاب در حوزه احكام وقف داراي نوآوري‌ها و فتاوي جديد هستند. اگر امكان دارد موارد شاخص آن را بيان كنيد.
يكي از آن مواردي كه بسيار مهم هم است و بايد به آن توجه شود، اين است كه عوايد موقوفات در جهت صحيح هزينه شود. جهت صحيح‌اش همان است كه واقف براي امور خير نيت كرده است. درواقع فتواي امام(ره) و رهبر انقلاب اين است كه عمل به نيت واقف واجب است. ما امسال در اطلاع‌رساني‌ها و جلسات و به هنگام تبيين احكام و مسادل شرعي وقف هم به همكاران و مديران اين مسئله را گوشزد كرديم و به‌طور جدي هم خواستيم كه به اين موضوع توجه كنند. البته در برخي موارد، نيت واقف قابليت اجرا ندارد؛ چاره‌اي نيست و بايد آن را به نزديك‌ترين مسئله شبيه به نيت واقف تبديل كرد.
رهبر انقلاب تأكيد مي‌كنند كه اگر كسي نيت واقف را تغيير بدهد ـ ولو در امر خير ـ ضامن است و در صورت خرج كردن آن بايد عين مال را بازگردانده و جبران كند. اين يكي از فتاواي بسيار مهم و كليدي ايشان است كه امسال به آن پرداختيم.
مورد ديگر كه از فتواهاي رهبر انقلاب محسوب مي‌شو،د اين است كه مصالح دولت، ملت و مصالح سياسي و اجتماعي در تغيير نيت واقف اثر ندارد.
در مجموع ايشان به حفظ حقوق اركان وقف كه عبارت است از موقوفه، واقف، موقوف‌اليه و آن هدفي كه واقف نيت مي‌كند ـ براساس مباني فقهي و ديني ـ بسيار دقت و توجه دارند و اين بستر بسيار مناسبي براي حفظ اعتماد خيرين و كساني كه علاقمند هستند كه مال و ثروت‌شان را براي امر وقف سرمايه‌گذاري كنند، محسوب مي‌شود كه رئيس نظام اسلامي نسبت به حفظ حقوق وقف، واقف و موقوف‌اليه تا اين حد اهميت و حساسيت قائل هستند.
بايد با موقوفه‌خواري و كساني كه به اين سرمايه دست‌اندازي مي‌كنند، مبارزه كرد. مردم بايد ببينند كه دستگاه‌هاي نظام اسلامي در قواي مختلف اين سرمايه را نگهداري مي‌كنند و مدافع حق و حقوق وقف هستند.
*نكته مهمي كه در ميان صحبت‌هايتان به آن اشاره كرديد، اشاعه فرهنگ وقف است كه يكي از محورهاي تاكيد رهبر معظم انقلاب هم محسوب مي‌شود. ساز و كار اصلي اشاعه اين مقوله چيست و چه نهادي در اين ميان وظيفه اصلي را بر عهده دارد؟
اين مأموريت يا مسئوليت متوجه چند حوزه و نهاد است: يكي از نهادهاي مهمي كه مي‌تواند به اين مقوله كمك كنند، حوزه‌هاي علميه، علما و دانشمندان هستند. چراكه وقف، يك امر ديني است و بايد عالمان دين كه در اين امر تخصص دارند و بايد مباني قرآن و روايات، احكام وقف را استنباط مي‌كنند و در اختيار مردم قرار مي‌دهند به اين مسئله اهتمام ورزند.
دانشگاه‌ها و مراكز علمي و آموزشي و پژوهشي اعم از وزارت آموزش و پروش و وزارت علوم، مؤسسات فرهنگي و آموزشي در كل كشور نيز نقش تعيين‌كننده‌اي در اشاعه فرهنگ وقف دارند.
عرصه رسانه اعم از صدا و سيما، مطبوعات، سايت‌ها، خبرگزاري‌ها و در مجموع فضاي مجازي كه امروزه كاربرد بالايي دارد. اگر رسانه‌ها با توجه به ضريب نفوذشان در حوزه فرهنگ وقف فعال شوند، بسيار كارگشا است.
ائمه جمعه و ائمه جماعات مساجد كه تريبون در اختيار دارند و خودشان مسئوليت اجتماعي، سياسي و مذهبي نيز دارند و مورد اعتماد مردم هستند، هم يك دستگاه وسيع اطلاع‌رساني و يك اهرم كارآمد براي اشاعه فرهنگ وقف به حساب مي‌آيند. اين چند مجموعه وظيفه دارند نسبت به تبليغ و ترويج فرهنگ وقف كمك كنند.
سازمان اوقاف به عنوان متولي مستقيم در اين زمينه كارهايي را شروع كرده است، اما به‌تنهايي از عهده سازمان اوقاف برنمي‌آيد كه اين كار را انجام دهد. به‌علاوه اين‌كه اين سرمايه، سرمايه‌اي است كه به همه اقشار جامعه خدمات مي‌دهد و به همين دليل انتظار است همه اقشار جامعه كه از خدمات وقف بهره‌مند مي‌شوند، متقابلاً بهره‌اي هم برسانند و در حوزه فرهنگ‌سازي وقف اقدامات مؤثري انجام دهند. متأسفانه اين مسئله اتفاق نيفتاده است و با نقطه مطلوب فاصله زيادي وجود دارد.
البته علاوه‌بر اين تبليغات ويژه فرهنگ وقف، اصلاح مديريت هم يك امر ضروري است. در ابعاد مختلف، اعم از امانت‌داري و تدين و شايستگي مديران وقف نسبت به حفظ اين امانت الهي و تلاش و كوشش فراوان آن‌ها خود يكي از راه‌هاي تبليغ وقف است كه مردم بدانند افرادي كه در حوزه وقف دخيل‌اند، افراد مؤمن و پاكي هستند.
نكته‌ي مؤثر ديگر در تبليغ و ترويج فرهنگ وقف، نقش مديران اجرايي كشور است؛ آن‌هايي كه با سرمايه وقف سروكار دارند، مانند استان‌داران، فرمان‌داران، شهرداران، بخش‌داران، وزرا و همچنين نمايندگان مجلس، دستگاه قضايي، ادارات مربوط به اوقاف، دستگاه ثبت. ضمن اين‌كه نيروهاي اطلاعاتي و امنيتي بايد با موقوفه‌خواري و كساني كه به اين سرمايه دست‌اندازي مي‌كنند - و متأسفانه در طول ساليان گذشته به اين كار غير شرعي عادت كرده‌اند- مبارزه كنند.
مردم بايد ببينند كه دستگاه‌هاي نظام اسلامي در قواي مختلف اين سرمايه را نگهداري مي‌كنند و مدافع حق و حقوق وقف هستند.
*در ديدارهايي كه به صورت خصوصي با رهبر معظم انقلاب داشته‌ايد، ايشان چه نكات و مسائلي را نسبت به مسئله وقف و سازمان اوقاف مطرح كردند؟
اولين نكته‌اي كه ايشان ـ در نخستين ديدار رسمي سرپرست سازمان اوقاف- به آن اشاره كردند، اين بود كه سازمان اوقاف بايد يك مجموعه پاكيزه، پرنشاط و فعال باشد.
ريشه طمع به وقف را از بين ببريد
نكته‌ي دوم كه آقا گفتند، اين بود كه طبيعت وقف طمع‌ورزي است، چون با پول و مسائل مادي سروكار دارد. بعد فرمودند قبل از انقلاب و متأسفانه بعد از انقلاب كساني در اين مجموعه آمدند و كيسه‌اي براي خودشان دوختند و به فكر جيب خود بودند. ايشان توصيه كردند كه شما ريشه‌ي اين طمع به وقف را از بين ببريد كه البته اين كار آساني نيست.
نكته‌ي سوم مورد اشاره رهبري اين بود كه مردم مي‌بينند كه شما درست عمل مي‌كنيد يا نه؟ در واقع همان امانت‌داري و درست عمل كردن دوباره از سوي ايشان گوشزد شد.
نكته‌ي ديگري كه آقا اشاره كردند، اصلاح متوليان وقف بود. گفتند كه متوليان خيلي مهم هستند و بايد نظارت ويژه‌اي بر روي آن‌ها داشت.
نكته‌ي ديگر مصرف صحيح وقف است؛ يعني همان نيت واقف كه پيش‌تر به آن اشاره شد.
در مجموع ديدگاه رهبر معظم انقلاب آن است كه هم اعتماد مردم را جلب كرده و هم حكم خدا مراعات شود. چون همان حكم خدا را كه در وقف اجرا كنيم، عامل جلب اعتماد مردم هم مي‌شود. اگر اين را زير پا گذاشتيم، عامل بي‌اعتمادي مردم مي‌شود.