از گذشته‌های دور تاکنون، خانواده‌های ایرانی شب یلدا در منزل پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها جمع می‌شدند تا طولانی‌ترین شب سال را در کنار هم با مهرورزی به صبح برسانند.
علاوه بر خوردنی‌ها، بازار روایت شنیدنی نیز در این شب داغ بود و روایات که از زبان بزرگان جمع بخصوص پدربزرگ‌ها نقل می‌شد به محافل شبانه این جشن گرمایی دو چندان می‌بخشید و کوچک و بزرگ را مجذوب خود می‌ساخت.
بسیاری از این سنت‌های زیبا امروز نیز ادامه دارد و خانواده‌ها و اقوام را در شب یلدا کنار هم جمع می‌کند، هر چند این روزها از سادگی و صمیمیت یلداهای سال‌های دور خبری نیست.
اردشیر کشاورز، پژوهشگر با اشاره به تاریخ شب یلدا می‌گوید: در گذشته از اواخر آبان برف‌های بسیار سنگین بر زمین می‌نشست و تا فرارسیدن شب عید همچنان ادامه داشت، همین امر مردم را مجبور می‌کرد قبل از فرارسیدن شب یلدا، تمام تمهیدات لازم را ببینند و آذوقه لازم را انبار کنند که در اصطلاح کردی به آن درو به معنی پیش‌بینی وضع هوا، گفته می‌شد.
وی با بیان این که در روزگاران دور مردم از طریق کوچ پرندگان مهاجر به نقاط گرمسیری، فرارسیدن شب یلدا و زمستان را تخمین می‌زدند، اظهار می‌کند: هنگام این کوچ، مردم متوجه کوتاه‌تر شدن شب‌ها و طولانی‌تر شدن روزها می‌شدند و پی می‌بردند که دیگر شب یلدا فرارسیده است.
وی تاکید می‌کند: متاسفانه تجمل‌گرایی و چشم و هم‌چشمی این رسم زیبای ایرانی را کمی تغییر داده است.
شب یلدا و گرانی‌ها
اما
امروزه شیوه فراهم کردن خوردنی‌های شب یلدا فرق کرده است، دیگر کسی تنقلات و
میوه‌های این شب را از قبل تهیه نمی‌کند، بلکه براحتی روز قبل با رفتن به
فروشگاه تمام مایحتاج این شب را خریداری می‌کنند البته قیمت‌ها نیز با
نزدیک‌تر شدن به این شب دستخوش تغییرات میشود که این داستان تکراری هر
ساله است، به طوری که بیشتر مردم نیز از این وضع اظهار نارضایتی کرده و
خواستار نظارت بر بازار هستند هر چند که براساس اخبار دریافتی از استان‌های
کشور تمهیداتی از سوی واحد‌های نظارت و بازرسی برای کنترل قیمت در نظر
گرفته شده است.
به عنوان نمونه معاون نظارت و بازرسی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان همدان از تشدید بازرسی از بازار در شب یلدا خبر داد.از سوی دیگر رئیس اتحادیه میوه و تره‌بار همدان نیز اعلام کرد: در سال‌جاری میزان ذخیره‌سازی میوه و تره‌بار در وضع مطلوبی قرار داشته به گونه‌ای که برای عرضه میوه در شب یلدا هیچ مشکلی نداریم و تمام اجناس با قیمت مناسب به مردم عرضه میشود.
رئیس اداره صنعت، معدن و تجارت سرپل‌ذهاب نیز گفت: قیمت اجناس مورد نیاز شب یلدا در شهرستان سرپل‌ذهاب متعادل است و کمبودی در این خصوص در بازار وجود ندارد.
قباد نظری افزود: مانور بازرسی در فروشگاه‌های سطح شهر انجام و اکیپی از بازرسان اداره صنعت به سطح شهر اعزام می‌شوند.وی با بیان این‌که فروشندگان باید حتما نرخ‌نامه‌های اتحادیه خود را در معرض دید مشتریان قرار دهند، تاکید کرد: با متخلفان بشدت برخورد خواهیم کرد.
در مازندران نیز برنامه‌هایی در جهت حمایت از افراد بی‌بضاعت نظیر راه‌اندازی بازارچه خیریه غذاهای سنتی مختص شب یلدا در نظر گرفته شده است. به عنوان نمونه در بابل بازارچه‌ای با بیش از 30 غرفه راه‌اندازی شده است.
کنترل قیمت ها
نظارت ویژه بر بازارهای میوه و تره‌بار شهرداری مشهد نیز از سوی سازمان میادین میوه و تره‌بار در آستانه شب یلدا صورت می‌گیرد.مدیرعامل سازمان میادین میوه و تره‌بار و ساماندهی مشاغل مزاحم در این باره گفت: هر ساله به دلیل افزایش تقاضا در آستانه شب یلدا، شاهد تخلفات سودجویان و بالا رفتن قیمت میوه هستیم.
وی افزود: سازمان میادین میوه و تره‌بار و ساماندهی مشاغل شهری به منظور جلوگیری از افزایش قیمت علاوه بر برنامه‌ریزی برای توزیع میوه با قیمت مناسب به نظارت ویژه در بازارهای شهرداری اقدام کرده است.قربانی ادامه داد: علاوه بر نظارت ناظران مقیم بازارهای شهرداری، ناظران عالی نیز در این ایام حضور فعال خواهند داشت و شهروندان می‌توانند تخلفات بهره‌برداران را از طریق این ناظران پیگیری کنند.
وی با اشاره به سیستم نرخ‌گذاری کالاها گفت: از فعالیت‌های سازمان در بازارهای میوه و تره‌بار و ارزاق عمومی سطح شهر که به منظور ارائه خدمات مطلوب به شهروندان انجام شده است می‌توان به راه‌اندازی سیستم نظارتی مقیم، عالی و مانیتورینگ تصویری بازارها، برگزاری کلاس‌های آموزشی برای بهره‌برداران به منظور افزایش احترام و برخورد مناسب با شهروندان، توزین مکانیزه، استفاده از ترازوهای دیجیتال و ارائه فاکتور به مشتریان اشاره کرد.
قربانی با اشاره به ارائه محصولات در بازارها با تخفیفات دائم ادامه داد: میوه و تره‌بار در بازارهای شهرداری با 10 تا 15 درصد تخفیف به شهروندان عرضه میشود.وی تاکید کرد: ارزاق عمومی عرضه شده در بازارهای میوه و تره‌بار و ارزاق عمومی سطح شهر با 10 درصد تخفیف و فرآورده‌های لبنی و پروتئینی نیز با 10 درصد تخفیف در اختیار شهروندان قرار می‌گیرد.