صراط: سال 85 و یکسال بعد از روی کار آمدن محمود احمدی نژاد تغییرات عجیب و ناگهانی در سطح سفرای ایران به یکی از خبرهای مهم آن روزها تبدیل شد، نزدیک به 40 سفیر ایران در خارج از کشور تغییر کردند و ناگهانی بودن این تغییرات، کارشناسان حوزه دیپلماسی به تامل واداشته که چه اتفاقی در این حوزه در حال رخ دادن است. منوچهر متکی وزیر خارجه وقت این تغییرات را یک مساله عادی و طبیعی میان سفرا می دانست اما نحوه برکناری سفرا خیلی عادی و طبیعی به نظر نمی رسید، اتفاقی که امروز نیز در برخی سفارت خانه های کشور در حال رخ دادن است.
در آن سال‌ها، صادق خرازي، شمس‌الدين خارقاني، محمدحسين عادلي و اميرحسين زماني‌نيا سفيران ايران در فرانسه، آلمان، انگليس و مالزي به بهانه رايزني در خصوص مسايل هسته‌اي به تهران فراخوانده شده بودند اما در پايتخت حكم بركناري آن ها خورد. روزنامه اعتماد در آن زمان با گلایه از این جابجایی ها به وضعیت امیرحسین زمانی نیا هم اشاره کرد که به تازگی بر صندلی سفارت مالزی تکیه کرده و هنوز مجال رایزنی های اقتصادی برای ایران را نیافته بود که دچار همین تغییر زودهنگام می شود و ظرف کمتر از پنج ماه که از دوره ماموریت سه ساله اش می گذشته به حکم متکی به تهران برمی گردد. زمانی نیا ظاهرا در آن مقطع در تیم مذاکره کننده هسته ای هم مشغول مذاکره با طرف های پرونده بوده است.
"
بازمانده نسل از سیاست هیجانی
حکم سفیران جدید باید به امضای وزیر خارجه جدید برسد. عرف سیاسی بر این است که ماموریت سه ساله سفیران هم که تمام شده باشد، دست وزیر جدید برای جابجایی ها و گماشتن سفیران همراستا با سیاست های خود باز گذاشته می شود. اما از ابتدای مردادماه سال جاری و در روی کارآمدن دولت جدید اخباری مبنی بر جابجایی ناگهانی نزدیک به 40 سفیر شنیده می شود. به سیاق سال 85 که سفیران بدون اطلاع قبلی جابجا می شدند و بالاجبار ماموریت های محوله را نیمه کاره رها می کردند، امسال نیز چنین اتفاقی در برخی سفارتخانه های کشورمان رخ داده است. به همان سیاق هنوز سفیران جدید برای سفارتخانه های مذکور هم تعیین نشده است و برخی سفارتخانه های کشورمان بدون سفیر هستند. اگرچه سید عباس عراقچی چنین موضوعی را تکذیب کرده است.
او گفته که هر سال در فصل تابستان براساس روال طبیعی اداری در وزارت امور خارجه، جابه جایی سفرا صورت می‌گیرد و با توجه به استقرار بیش از یکصد نمایندگی در خارج از کشور و دوره سه ساله مأموریت‌ها، سالانه به طور متوسط بین 30 تا 40 سفیر و رئیس نمایندگی جا به جا می‌شوند و در سال جاری نیز این کار طبق روال قبل، صورت می‌گیرد.
جابجایی های سال 85 در سطح سفیران، مقدمه سیاستی در عرصه دیپلماسی بود که به شعار ختم شد و نهایتا از آن تعبیر به دیپلماسی هیجانی شد. سیاستی که یک روز را در سفر به امارات متحده عربی و نشستن زیر تابلوی مجعول خلیج ع ر ب ی می گذراند و روز دیگر را در سفر به جزایر سه گانه و برانگیختن عصبانیت اماراتی ها. یک روز را کاغذ پاره دانستن قطعنامه و روز دیگر را در متاثر شدن اقتصاد کشور در تحریم ها.
روی دیگر سکه
آن جابجایی ها روی دیگری هم داشت. سفارت های ایران تا مدت ها خالی بود و سفیر جدید برای آن ها تعیین نمی شد. چنین هم بود که فريدون وردي‌نژاد وقتی از چین به تهران فراخوانده شد، در زمان حضور محمود احمدي‌نژاد در اجلاس شانگهاي، سفارت ایران در چین بدون سفیر بود. این وضعیت درباره ایتالیا هم صادق بود تا آنکه با نظر مستقیم شخص احمدی نژاد ابوالفضل ظهره وند سفیر ایران در ایتالیا شد. همین انتخاب ظهره وند توسط احمدی نژاد بعدها باعث شد که این سفیر خود را مستقل از ارائه گزارش به وزیر خارجه بداند و این مساله به یکی از مناقشات مهم دستگاه دیپلماسی در دوران وزارت متکی شد. بنای موازی کاری ها در دستگاه دیپلماسی هم از همانجا گذاشته شد.
"
جابجایی‌های ناگهانی در سطح سفیران که در زمان منوچهر متکی صورت گرفت تصویر ناخوشایندی از چارچوب تصمیم گیری‌ها در سطح سیاست خارجی کشورمان نشان می دهد. تصویری که دیپلمات ایرانی را در حال رایزنی و ماموریت، برکنار شده متصور می شود. این اتفاق در سال 89 برای منوچهر متکی وزیر خارجه کشورمان رخ داد. او در حال مذاکره با همتای سنگالی خود در سنگال برکنار شد و خبر برکناریش را از مقامات این کشور شنید موضوعی که یکی از تلخ‌ترین اتفاقات کلان مدیریتی کشورمان بود. وزیر خارجه سنگال درباره این موضوع گفته بود که قاعده این بود که عزل متکی پس از پایان ماموریت خارجی وی صورت می گرفت و برکناری متکی از مسئولیت وزیر خارجه در هنگام ماموریت رسمی و پیچیده در سنگال، اقدام غیردوستانه ای (در برابر سنگال) است.
حسن روحانی در مراسم معارفه وزیر خارجه جدید عرصه سیاست خارجی را عرصه ای حساس توصیف کرده که باید مبرا از شعار و تصمیمات هیجانی باشد. جابجایی های ناگهانی که این روزها در سطح سفیران صورت می گیرد، شاید آخرین نمونه آن گونه سیاست باشد اما وزیر خارجه جدید با تسلطی که بر این حوزه دارد می تواند جلوی چنین تصمیم ناگهانی و برکناری سفیران در حین ماموریت را بگیرد.