صراط: «سید امیر موسوی» کارشناس مسائل غرب آسیا و شمال آفریقا و مدیر مرکز مطالعات راهبردی و روابط بین‌الملل در گفت‌وگوی تفصیلی به بررسی سیاست خارجی دولت نهم و دهم، فرصت‌های فراروی دولت آینده و نیز راه‌های کسب حداکثر منافع ملی در غرب آسیا پرداخت که از نظر خوانندگان می‌گذرد.
احمدی نژاد از محبوبیت مردمی منطقه‌ای خود استفاده نکرد
موسوی با بیان اینکه دولت نهم در منطقه گرایش مردمی و محبوبیتی منطقه‌ای داشت، گفت: نظرسنجی‌ها نشان می‌داد که احمدینژاد محبوبترین رئیس‌جمهور جهان در منطقه است. البته در سطح مردمی، ولی در سطح رسمی موفقیتی نداشت.
وی افزود: حتی کشورهای حوزه خلیج فارس برای اولین بار رئیس‌جمهور ایران را در جلسه شورای همکاری خلیج فارس دعوت کردند، اما تصور می‌کنم وی موفق نبود و نتوانست از این فرصت طلایی استفاده کند. ادبیاتی که احمدی نژاد به کار برد مورد پسند واقع نشد زیرا تلقی کشورهای حوزه خلیج فارس این بود که این سخنان با لحنی آمرانه است لذا استقبال نکردند.
این کارشناس مسائل راهبردی ادامه داد: این دوره با چالش جدی پس از جنگ عراق همراه بود که خوب پیش رفت، ولی در خصوص روابط ایران و مصر تحول چندانی رخ نداد و دوران سردی روابط ایران و سودان آغاز شد.
موسوی با اشاره به محبوبیت احمدینژاد که پس از امام خمینی(ره) بیشترین محبوبیت را بین مردم منطقه داشت، گفت: با این وجود دولت دهم از دو جهت ناموفق بود، هم مردمی و هم رسمی. موقعیت رسمی دولت مناسب نبود و ادامه یافت و متاسفانه پایگاه مردمی نیز بدلیل شرایط جدید منطقه‌ای و داخلی که بوجود آمد از دست رفت.
وی چند عامل را در این موضوع موثر دانست که یکی از آنها تلاش قدرت‌های بین‌المللی برای ایجاد فتنه طائفی و شیعه و سنی در منطقه بود و ادامه داد: اثرگذاری درگیری‌های داخلی در خارج از کشور و اختلافات احمدی نژاد با گروه‌‌های سیاسی و همچنین سردی روابط وی با مقام معظم رهبری از جمله عوامل داخلی این ریزش محبوبیت شد چرا که طرفداران دولت در خارج از کشور در درجه اول طرفدار ادبیات انقلاب اسلامی و مقام معظم رهبری هستند و قهر 11 روزه احمدی نژاد در این خصوص بسیار اثرگذار بود.
مدیر مرکز مطالعات راهبردی و روابط بین‌الملل موضوع دیگر را جنگ سوریه دانست که مسائلی را در بین افکار عمومی ایجاد کرد و یادآور شد: موضوع دیگر، مربوط به برنامه هسته‌ای ایران بود که در این بخش تبلیغات غرب از جمله ایران‌هراسی و احمدینژاد هراسی تاثیرگذار بود. متاسفانه به خاطر تبلیغات ضعیف ما و قطع پخش برنامه‌های ایران در جهان عرب باعث شد ملت‌های عرب یکطرفه دیدگاه‌های ارائه شده از سوی رسانه‌های معاند نظام از جمله العربیه و الجزیره را تماشا می‌کردند که همین موضوع بر نگاه آنها تاثیرگذار بود.
موسوی ادامه داد: چند کانال عربی از جمله الجزیره و العربیه تلاش گسترده‌ای طی چند سال اخیر به کار بردند تا افکار عمومی جهان عرب را نسبت به جمهوری اسلامی بدبین کنند و تلاش کردند تصور غیر واقعی از رهبران جمهوری اسلامی و اندیشه‌هایی که مبتنی بر دفاع از مقاومت و پشتیبانی از مسئله فلسطین بود را ایجاد کرده و مسائل طایفه‌گری و مذهبی را سرلوحه تبلیغات خود قرار دادند. این موضوع شرایطی را شکل داد که هر مشکلی در منطقه رخ می‌دهد از سوی جمهوری اسلامی ایران و احمدینژاد تلقی شود.
اوضاع نابسامان اقتصادی مانع از الگو شدن ایران برای کشورهای منطقه شد
وی یکی از مسائلی که باعث تجدید نظر افکار عمومی منطقه‌ای نسبت به دولت نهم و دهم شد را مسائل اقتصادی در داخل کشور خواند و گفت: وقتی شرایط پس از انتخابات 88 بوجود آمد، در رسانه‌های معاند عربی اینطور نشان داده شد که برخورد شدیدی با مردم انجام گرفته و احمدینژاد به عنوان یک مدیر ناموفق اقتصادی قلمداد شد که تورم، سقوط ریال، بدهکاری و شرایط سخت مردم به خاطر تفکرات تند و سوء مدیریت وی بوده است.
دستگاه سیاست خارجی ما با مسائل بی‌خیالانه رفتار کرد
مدیر مرکز مطالعات راهبردی و روابط بین‌الملل با ذکر این نکته که دولت یازدهم باید تلاش‌های مضاعفی داشته باشد تا این موضوع را پاکسازی و اصلاح کند که این یک عزم ملی می‌طلبد و همه از جمله مراجع، صدا و سیما، وزارت خارجه و وزارت فرهنگ باید تلاش ویژه‌ای داشته باشند، اظهار داشت: وزارت خارجه متاسفانه طی این سال‌ها موفق نبوده و ما ضعف در دیپلماسی پارلمانی و رسانه‌ای داشته‌ایم. به عنوان یک ناظر باید بگویم که ما با بی‌خیالی نسبت به مسائل روبرو شدیم و تلاش ویژه‌ای نداشتیم.
موسوی با اشاره به کوتاهی مجمع تقریب اسلامی و مجمع جهانی اهل بیت طی چند سال، گفت: در این دوران بدترین شرایط وحدت مذاهب حاکم بوده و دو دستگی خونینی را شاهد بوده‌ایم. در طرف مقابل امکانات مالی، رسانه‌ای، گسترش تحرکات و پشتیبانی آمریکا و رژیم صهیونیستی وجود دارد ولی صداهای وحدت طلب که دنبال ایجاد تفاهم و یکپارچگی اسلامی بودند ضعیف، متزلزل، بدون امکانات و بدون پشتیبانی دیپلماتیک در سطح بالا بود. باید سفارتخانه‌ها و وزارتخانه‌های ما پشت روحانیان ما حاضر می‌شدند که این مهم انجام نشد در حالی که دیدیم فردی مانند یوسف القرضاوی سخنانی می‌گوید و همه رسانه‌های ضد جمهوری اسلامی آن را پوشش می‌دهند. لذا تصور می‌کنم باید تجدید نظری داشته باشیم و این جنگ طائفی را جدی بگیریم.
ایران طی 8 سال گذشته تبدیل به الگوی دفاعی مستقل منطقه شد
وی با اشاره به برخی موفقیت‌های جمهوری اسلامی ایران طی 8 سال گذشته نیز گفت: جمهوری اسلامی ایران در چند جبهه می‌جنگید و در مجموع با همه کارشکنی‌های غرب و دنباله‌های آنها در منطقه تبدیل به یک الگوی دفاعی مستقل شده است.
این کارشناس مسائل راهبردی با بیان اینکه تلاش بسیاری از سوی آمریکا صورت گرفت تا عراق را به پایگاه دائمی خود و رژیم صهیونیستی تبدیل کند، اما نتوانست، خاطرنشان کرد: قرارداد امنیتی عراق یک پیروزی است برای محور مقاومت در منطقه که باید از مالکی و همکاران سیاسی وی و همچنین مرجعیت نجف قدردانی کرد، زیرا آمریکا بسیار مایل بود که با 50 پایگاه در عراق ماندگار شود.
موسوی با اشاره به تلاش‌های زیاد صورت گرفته طی 3 سال اخیر برای سرنگونی حکومت سوریه، یادآور شد: سابقه نداشته که اتحادیه عرب جلسات متعددی برای یک کشور برگزار کند.
مدیر مرکز مطالعات راهبردی و روابط بین‌الملل در بخش دیگری از سخنان خود به فشارهای بین‌المللی علیه جمهوری اسلامی اشاره کرد و افزود: کار شکنی‌های عجیبی صورت گرفت که از طریق اعمال تحریم‌ها و تهدیدها جمهوری اسلامی را وادار به عقب نشینی کنند، اما ایران همه این تهدیدها را به فرصت تبدیل کرد. جمهوری اسلامی در سطح غنی سازی، ایجاد پایگاه‌های هسته‌ای و تولیدات دارویی و ساخت انواع دارو و بحث‌های مختلف بیوتکنولوژی موفق عمل کرده است.
دولت جدید با ادبیات دیگری وارد عرصه منطقه‌ای شود
این کارشناس مسائل راهبردی با بیان اینکه در چند نکته باید تجدیدنظر شود که یکی از آنها نوع ادبیات است، اظهار داشت: باید لحن و برخورد ما عوض شود. همچنین نیازمند دگرگونی در دستگاه دیپلماسی هستیم.
موسوی افزود: باید بپذیریم که طی 3 سال اخیر بحث ایران هراسی و شیعه هراسی به اوج خود رسید که این فضاسازی باید شکانده شود، زیرا کشورهای حاشیه خلیج فارس و کشورهای عربی کوچک به محض ترس از ایران به آمریکا پناه می‌برند و همه امکانات و سیادت خود را در اختیار دشمنان قرار می‌دهند.
با سیاست درست می‌توان عقاب‌های منطقه‌ای را کنار زد و کبوتران را جانشین کرد
این کارشناس مسائل خاورمیانه با اشاره به حضور تندروها در برخی کشورهای عربی اظهار داشت: در منطقه خلیج فارس عقاب‌هایی وجود دارند که باید حذف شوند و در مقابل آنها کبوترهایی هستند که باید تقویت‌شان کنیم و با آنها روابط قوی‌تری داشته باشیم. قطر عقاب‌های خود را از عرصه سیاسی برداشت و این موضوع بسیار خوشایندی است زیرا امیر این کشور پیش از آنکه شرایط سخت‌تر شود، همه عقاب‌ها را کنار گذاشت، البته جمهوری اسلامی نیز به صورت مستقیم و غیرمستقیم گوشزدهای لازم را داشت. طرف‌های منطقه‌ای از جمله عربستان سعودی مایل نبودند قطر به عنوان یک قدرت سیاسی و اقتصادی در منطقه حضور داشته باشد، لذا این کشور را وارد مسائل چالشی از جمله سوریه و بهار عربی کردند.
موسوی ادامه داد: شیخ حمد پس از مدتی متوجه اشتباهات خود شده و دید که هم از ایران جدا شده و هم وارد بازی‌هایی شده که نابودی این کشور را در پی خواهد داشت، ولی نمی‌توانست تغییراتی ایجاد کند لذا قدرت را واگذار کرد که از طریق وی امور را اصلاح کند و نخست‌وزیر و فرمانده ارتش را جابجا کرد. شیخ تمیم نیز کار را تمام کرد و اولین کارش جابجایی نخست‌وزیر و فرمانده ارتش بود لذا تصور می‌کنم قطر به داخل متمایل شده است. همین حالت به احتمال زیاد در عربستان سعودی رخ خواهد داد و عقاب‌های این کشور کنار رفته و افراد غیر تندرو وارد می‌شوند.
وی با ذکر این نکته که می‌توان با همکاری با افراد میانه‌رو در منطقه ایران هراسی را خنثی کرد، افزود: در حاکمیت کویت، امارات و بحرین کبوترها وجود دارند که باید با آنها روابط قوی برقرار کرد و سازمان جدیدی در منطقه با همکاری جمهوری اسلامی شکل بگیرد. باید به همسایگان ثابت شود که مشکلی با آنها نداریم و اگر اختلافی هست از طریق نشست‌ها و مراودات قابل برطرف شدن است، نه خواسته ایران است که موضع کشورهای منطقه تغییر کند و نه آنها از ایران چیزی بخواهند. هر کس می‌تواند دنبال سیاست‌های خود برود و رقابت و همکاری هم در منطقه وجود داشته باشد.
نزدیکی تهران و ریاض آرامش را به منطقه باز می‌گرداند
مدیر مرکز مطالعات راهبردی و روابط بین‌الملل نزدیکی بین ریاض و تهران را باعث بازگشت آرامش به سوریه و پایان جنگ طایفه‌گری و مذهبی در منطقه خواند و ادامه داد: تصور می‌کنم روحانی با امکانات کافی و نیز پشتیبانی مقام معظم رهبری و قشرهای مختلف سیاسی و مذهبی می‌تواند امور را به خوبی پیش ببرد تا شرایط مناسب منطقه‌ای و بین‌المللی حاصل شود. می‌توان با عربستان روابط خوبی برقرار کرد، به خصوص با حضور ملک عبدالله می‌توان چنین کرد. ملک عبدالله به ایران علاقمند است و فرزندان وی نیز چنین هستند.
ایران، یمن و عراق می‌توانند شورای همکاری خلیج فارس را دگرگون کنند
موسوی با پیشنهاد دگرگونی شورای همکاری خلیج فارس گفت: باید یک بازنگری در این خصوص داشته باشند که با مشارکت جمهوری اسلامی، عراق و یمن می‌توان یک مجموعه قوی جدید شکل داد. به جای هزینه‌های بیهوده برای مهار قدرت یکدیگر می‌توان در مسیر همکاری و پیشرفت گام برداشت. جمهوری اسلامی تکنولوژی بالایی دارد و کشورهای عربی نیز سرمایه و نیروی انسانی زیادی دارند که از ترکیب این‌ها می‌توان پیشرفت حاصل کرد.
سیاست«ارتباطات حمایتی» و «ارتباطات استراتژیک» در منطقه را دنبال کنیم
وی با بیان اینکه در مورد کشورهای عربی باید 2 سیاست «ارتباطات حمایتی» و «ارتباطات استراتژیک» بکار برد، اظهار داشت: درباره کشورهایی مانند سوریه، سودان و لبنان باید ارتباطات حمایتی و در مورد عراق و کشورهای حاشیه خلیج فارس باید ارتباطات استراتژیک را دنبال کرد. الان هیچگونه روابط استراتژیکی با کشورهای حاشیه خلیج فارس نداریم که با کویت، عربستان و قطر می‌توانیم چنین روابطی داشته باشیم.
این کارشناس مسائل راهبردی موضوع فلسطین را محور مهمی دانست که باید به آن توجه کرد و یادآور شد: حماس باید تکلیف خود را روشن کند. جمهوری اسلامی در کنار ملت فلسطین است و ما می‌توانیم برخی اشتباهات حماس را بپذیریم و این جنبش را به محور مقاومت بازگردانیم.
موسوی در ادامه با اشاره به چالش‌های جدی روحانی مانند سوریه و بحرین، گفت: روحانی با همکاری سعودی‌ها و با محوریت ولیعهد بحرین می‌تواند گفت‌وگوی سیاسی جدی داشته باشد.
وی افزود: یمن مشکلات عدیده‌ای دارد که باید در این زمینه نقش‌آفرینی کرد و با همکاری عربستان سعودی و برگزاری نشست‌هایی در تهران می‌توان به این مشکلات رسیدگی کرد. در عراق می‌توان وحدت ملی را دوباره فعال کرد. در لبنان شرایط سخت است چراکه هنوز دولت شکل نگرفته و روحانی در این زمینه می‌تواند فعال شود که همه این موارد نیاز به همکاری جدی ریاض و تهران دارد.
نیازمند تحرک جدی به دیپلماسی در شمال آفریقا هستیم
مدیر مرکز مطالعات راهبردی و روابط بین‌الملل با بیان اینکه باید تحرکی جدی به دیپلماسی در شمال آفریقا داد، اظهار داشت: در خصوص مصر باید فکر جدی کرد، اگر چه ارتش مصر در مقابل رئیس‌جمهور مرسی حرکتی کرد، اما ارتش با مشروعیت نسبی مردمی چنین کرد. ارتش مصر تنها ارتش کشورهای عربی در مقابل رژیم صهیونیستی است که در حال تضعیف شدن است تا هیچ ارتش عربی قوی باقی نماند و جمهوری اسلامی باید مانع این امر شود. با ایجاد ارتباط با رهبری سیاسی مصر می‌توان به این موضوع کمک کند.
موسوی در ادامه افزود: باید روابط با تونس و لیبی را تقویت کرد، الجزایر روابط خوبی دارد و مراکش نیز باید به ایران مرتبط شود که چنین اراده‌ای در مقامات این کشور قابل مشاهده است، اما به خاطر القائاتی قطع رابطه کردند که جمهوری اسلامی می‌تواند به ایجاد آرامش در این کشور کمک کند.
وی با اشاره به نیازمندی سودان در شرایط فعلی به جمهوری اسلامی به دلیل ضربه اقتصادی ناشی از جدایی جنوب این کشور اظهار داشت: سومالی همچنان جزو کشورهای متروکه عربی است که روحانی با یک فرستاده ویژه می‌تواند وضعیت این کشور را بهبود بخشد. نتیجه آرامش در سومالی، آرامش منطقه و جهان است چرا که دزدان دریایی این کشور معضل بزرگی شده‌اند.
دولت آینده نیازمند سخنگوی عرب زبان و انگلیسی زبان است
مدیر مرکز مطالعات راهبردی و روابط بین‌الملل خاطرنشان کرد: منافع ملی جمهوری اسلامی اقتضاء می‌کند که روابطی خوب با کشورهای عربی داشته باشد و در این زمینه روحانی نیازمند یک سخنگوی عرب زبان و انگلیسی زبان است که کشورهای بزرگ دنیا چنین می‌کنند. اطلاع رسانی بین‌المللی ما ضعیف است که باید در این زمینه تلاش کرد و فرستاده‌های ویژه‌ای باید در مناطق مختلف تعیین کند تا آنها بتوانند دستگاه‌های دیپلماسی، امنیتی و اقتصادی را هماهنگ کنند. قدرت‌های بزرگ این رسم را دارند و نسبتاً موفق هم هستند.