دولت احمدی‌نژادبرای صنعت نفت چه کرد؟

صراط:  برهمین اساس در این گزارش به وضعیت کلیدی ترین پروژه های نفتی و گازی کشور اشاره خواهد شد تا شاید تصویری از وضعیت صنعت نفت کشور و میراث نفتی و گازی دولت احمدی نژاد به دولت روحانی به تصویر کشیده شود.

بجز میدان نفتی دارخوین که اجرای آن در سال 1382 شروع شده و بخشی از میدان هنگام که در سالهای اخیر به بهره برداری رسیدند، هیچ یک از میادین پرشمار نفتی و از جمله میادین مشترک که طرح های توسعه آنها واگذارشده، به اتمام نرسیده و منجر به تولید نشده است. در این میان بی توجهی به توسعه لایه نفتی میدان گازی پارس جنوبی بیش از دیگر موارد به چشم می خورد. این درحالی است که قطر ازاین میدان مشترک روزانه 450 هزار بشکه نفت برداشت می کند. حاصل این کار اتلاف منابع به دلیل گستردگی پروژه ها و عدم موفقیت در دستیابی به هدف افزایش ظرفیت از 4 میلیون و 15 هزار بشکه در روز در سال 1384 به 5 میلیون بشکه در سال 91 بوده است. برخلاف این هدف گذاری که هدف مشترک برنامه های چهارم و پنجم بوده است، ظرفیت تولید واقعی نفت کشور در بهترین شرایط 3 میلیون و 700 هزار بشکه در روز است که به تدریج و به دلیل عدم اجرای طرح های تزریق آب و گاز و عدم اجرای پروژه های افزایش ظرفیت به میزان 200 تا 300 هزار بشکه در سال در حال کاهش است.

مهمترین طرح های افزایش ظرفیت تولید گاز شامل طرح های پارس جنوبی، میدان گازی کیش، میدان گازی پارس شمالی، ایرانLNG، میادین گازی گلشن و فردوسی می شود که طی چند سال گذشته باید به بهره برداری می رسیدند.

الف: طرح های پارس جنوبی

فازهای 1 تا 5: این فازها قبل از سال 84 به بهره برداری رسیده و تکمیل شده اند. در حال حاضر حجم تولید این فازها 140 میلیون مترمکعب در روز عنوان می شود.

فازهای 6،7و8 و فازهای 9و10: اجرای این فازها در سال 1379 و 1381 آغاز شده و به ترتیب با پیشرفت 65 درصد و 60 درصد به دولت نهم تحویل داده شدند. فاز6،7و 8 نهایتا در سال 1387 و فاز 9و10 با سه بار افتتاح در سالهای 1387،1389 و 1390 به بهره برداری رسیدند. در حال حاضر هم فازهای 9و10 پارس جنوبی بصورت 50 درصد و 60 درصد عملیاتی است و بخشی از گاز تولیدی فازهای 6،7و8 مه می بایستی برای تزریق به میدان نفتی آغاجاری ارسال می شد، به پالایشگاه فازهای 9و10 تحویل و در آن شیرین سازی می شود. اگرچه گفته می شد بزودی قراراست بخشی از گاز این فازها به پالایشگاه 15و16 ارسال و شیرین سازی شود. به این ترتیب انتقال گاز به آغاجاری برای تزرق گاز به کلی متوقف شده است.

فازهای 15و16: قرارداد این دو فاز در سال 85 منعقد شده است. اکنون پس از گذشت 7.5 سال این دو فاز در بخش خشکی با 80 درصد پیشرفت که در بخش حفاری با 30 درصد پیشرفت در بخش خط لوله با 100 درصد پیشرفت، ساخت سکوها با 50 درصد پیشرفت دارای پیشرفت واقعی حدود 60 درصد است و به نظر نمی رسد زودتر از سال 1395، بتوان آنرا به اتمام رساند، ضمن آنکه قرارداد اولیه 19.5 میلیارد دلاری آن با تطویل در اجرای پروژه و طرح دعاوی به حدود 5 میلیارد دلار رسیده است و انتظار می رود تا حدود 7 میلیارد دلار در مقطع اتمام واقعی کار افزایش یابد.

فازهای 17و18: قرارداد این دو فاز در سال 1385 منعقد شده است. اکنون پس از گذشت 7.5 سال این دو فاز در بخش خشکی با 40 درصد، بخش حفاری با 65 درصد، خط لوله با 100 درصد و ساخت سکوها با 80 درصد پیشرفت و دارای پیشرفت کلی 60 درصد است. در بهترین شرایط راه اندازی کامل این دو فاز برای سالهای 1396-1395 پیش بینی می شود. مبلغ اولیه قرارداد این دو فاز 2.05 میلیارد دلار بود که با افزایش دوره اجرای پروژه و طرح دعاوی اکنون به 5.75 میلیارد دلار رسیده و پیش بینی می شود در زمان اتمام به حدود 8 میلیارد دلار برسد.

فاز12: قرارداد فاز 12 که معادل 3.5 فاز متعارف است، در سال 1384 منعقد شد. در حال حاضر این طرح با پیشرفت بخش خشکی 80 درصد، بخش حفاری با 85 درصد، خط لوله با صددرصد و سکوها با 75درصد پیشرفت و پیشرفت کلی 75 درصد در دست اجراست. اتمام و راه اندازی کامل این طرح نیز برای 1396-1395 در بهترین شرایط پیش بینی می شود. قیمت این قرارداد از 3.2 میلیارد دلار به 7.75 میلیارد دلار افزایش یافته و پیش بینی می شود در مرحله اتمام به حدود 10 میلیارد دلار افزایش یابد.

فازهای 35 ماهه: قرارداد اجرای فازهای 13(معادل 2 فاز)، 14(معادل 2 فاز)، 19(معادل2فاز)، 20،21،22،23،24 در تاریخ 25 خرداد 1389 با مجموعه ای از شرکت های داخلی امضا و در انزمان اعلام شد که بهره برداری از این طرح ها یک ماه قبل از اتمام دور ریاست جمهوری احمدی نژاد یعنی در تاریخ 25 اردیبهشت 1392 انجام خواهد شد. به این بهانه قیمت قرارداد هر فاز به حدود 2 برابر متعارف افزایش یافت یعنی هر فاز 2.25 میلیارد دلار و هر دو فاز 4.5 میلیارد دلار . این درحالی است که هم اکنون پس از گذشت 37 ماه از زمان امضا قرارداد، این طرح ها با پیشرفت واقعی و متفاوتی بین 30 درصد تا 40 درصد در جریان است. ضمن آنکه به دلیل اتخاذ تصمیمات غیر کارشناسی و عدم رعایت ترتیبات منطقی زمانبندی در اجرای کارها، می بایستی اصل ادامه و نحوه ادامه اجرای این طرح ها مورد ارزیابی دقیق و تجدید نظر قرار گیرد. در هیچ شرایطی اتمام این طرح ها در دولت یازدهم ممکن نیست و در بهترین شرایط شاید بتوان طی دوره چهارساله دولت دوازدهم با رعایت الزامات فنی و مهندسی و سازماندهی متناسب این طرج ها را تکمیل کرد. پیش بینی می شود هزینه اتمام این طرح ها در نقطه تکمیل به حدود 5 میلیارد دلار برای هر فاز و 10 میلیارد دلار برای هردو فاز یعنی حدود 4 برابر قیمت متعارف اجرای کارهای مشابه افزایش می یابد. پیشنهاد اکید توقف کامل اجرای این طرحها تا زمان انجام ارزیابی دقیق از وضعیت اجرا در بخش های فنی، بازرگانی، اجرایی و در زمان و هزینه آنها است.

فاز11: قرارداد اجرای این دو فاز ابتدا با شرکت توتال فرانسه و سپس از انصراف این شرکت با شرکت CNPC چین منعقد شد. هر چند در اظهارات مسوولان نفتی انصراف چینی ها از ادامه کار دلیل تاخیر اجرا بیان شد، اما کارشناسان تعلل و تاخیر وزارت نفت در ابلاغ رسمی کار به طرف چینی چس ازامضا قرارداد را دلیل توقف دانستند. این درحالی است که وزارت نفت هم اکنون در روزهای باقیمانده دولت دهم در تلاش است تا با گروهی از شرکت های داخلی اینکار را به اتمام برسانند.این درحالی است که کارشناسان پیشنهاد می کنند واگذاری و امضا قرارداد متوقف و امکان ادامه کار با یک سرمایه گذار خارجی مجددا بررسی شود.

قرارداد اجرای این میدان که دومین میدان گازی بزرگ کشور پس از پارس جنوبی بوده و دارای گاز شیرین است، در چند نوبت با کنسرسیوم های سرمایه گذار داخلی منعقد و سپس در جریان مذاکرات تکمیلی متوقف شده است. استعداد این میدان احتمالا توسعه تا 10 فاز متعارف و حتی بیشتر می باشد(منوط به مطالعات تکمیلی میدان و حفاری یک چاه دیگر) در زمانبندی های ابتدای توسعه سه فاز اولیه تا سال 1392 پیش بینی شده بود ولی در حال حاضر هیچ گونه فعالیت جدی برای تولید از این میدان برای مصارف داخلی و صادرات به عمان یا امارات وجود ندارد. این طرح سریعا بایستی از طریق سرمایه گذار داخلی و یا خارجی فعال شود.

این میدان نیز دارای ذخایر قابل توجهی است. پس از کش و قوس فراوان قرارداد اجرای این میدان با شرکت چینی CNOOCدر سال 1377 بسته شده است ولی به دلیل ضعف مدیریتی طرف ایرانی تا کنون اقدام موثری برای توسعه آن به عمل نیامده است. این طرح سریعا بایستی از طریق سرمایه گذار داخلی و یا خارجی فعال شود.

علاوه بر اینها در بخش گاز، قرارداد ساخت تاسیسات ایران- LNG وجود دارد که در خصوص آن شایعات زیادی وجود دارد. برخی از کارشناسان معتقدند این طرح عملا بیرون از دایره مدیریت وزارت نفت در حال اجراست. این قرارداد در حال حاضر با تخصیص مبالغی در حدود 2 میلیارد دلار و بدون داشتن گزارش کار و متصدی مشخص در جریان است. این درحالی است که کارشناسان  تعیین و تکلیف و تعیین متصدی و بازگرداندن این طرح به مجموعه وزارت نفت را توصیه می کنند.

قرارداد توسعه این میادین با شرکت SKC مالزی به مبلغ 16 میلیارد دلار امضا شد که پس از امضا و بدون انجام هیچ اقدامی کاملا متوقف شده است.

تامین بنزین مورد نیاز کشور چالشی طولانی مدت بوده است.  طی شش سال (89-1384) تامین بنزین از طریق واردات سالانه و با صرف 6 تا 8 میلیارد دلار انجام می شد و پس از تحریم فروش بنزین با تغییر خطوط تولید واحدهای پتروشیمی در این واحدهاتامین می شود. طی برنامه قرار بود با احداث 10 پالایشگاه جدید و بخصوص ساخت پالایشگاه های میعانات گازی ستاره خلیج فارسو پارس شیراز از طرفی و اجرای طرح بهبود و افزایش راندمان پالایشگاه های موجود کشور از طرف دیگر مساله تامین بنزنی حل شود.  از 10 پالایشگاه جدیدقرار بود 7 پالایشگاه در داخل و 3 پالایشگاه در کشورهای مالزی، اندونزی، سوریه ساخته شود.

الف- اجرای 10 طرح پالایشگاهی برای تامین بنزین مورد نیاز کشور طی 8 سال گذشته کاملا مغفول مانده و صرفا پالایشگاه امام خمینی(ره) شازند اراک طی ماه های اخیر راه اندازی شد.

راه حل اساسی تامین بنزین کشور توجه و اهتمام در اتمام کار پالایشگاه میعانات گازی ستاره خلیج فارس با ظرفیت 360 هزار بشکه و سپس پالایشگاه مایعات گازی پارس شیراز با ظرفیت 120 هزار بشکه است.

با احداث و تکمیل ستاره خلیج فارس این پالایشگاه با خوراک میعانات گازی که از پارس جنوبی تامین و به بندرعباس منتقل می شود وبا راندمان 50 درصد روزانه 35 میلیون لیتر بنزین تولید خواهد کرد. اجرای این طرح با حدود 40 درصد پیشرفت نیازمند توجه جدی است.

و با احداث و تکمیل پالایشگاه پارس شیراز این پالایشگاه روزانه 12 میلیون لیتر بنزین تولید خواهد کرد اما تا کنون اجرای این طرح آغاز نشده است.