صراط: رقیه عزیزی شیرکوهی؛ ایده ساخت عروسک‌های ملی «دارا» و «سارا» تقریباً یک دهه گذشته از سوی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان مطرح شد و رفته‌رفته این عروسک‌ها با هدف آشناسازی و انس کودکان ایرانی با فرهنگ کهن ایرانی _ اسلامی با لباس‌های محلی تولید و ساخته شد.
در این راستا کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان که تاکنون توانسته است نیاز مخاطبان خود را بهتر و بیشتر از همه سازمان‌ها و ارگان‌‌های دیگر شناخته و طبق نیاز کودکان و نوجوانان در عرصه‌های آموزشی، فرهنگی و هنری برنامه‌ها و دستاوردهای خوبی را ارائه دهد در آن دوران تنها به تولید عروسک‌های «دارا و سارا» اکتفا نکرد بلکه وسایل جنبی این عروسک‌ها همانند لوازم تحریر، نوار سرود، تقویم، پوستر، جوراب و جعبه‌های سی‌دی را نیز تولید و در سراسر کشور توزیع و عرضه کرد.
در گذشته این عروسک‌های ایرانی در کشور چین ساخته میشد اما مسئولان کانون اجازه نمی‌دادند که سازنده‌های چینی بر شکل اهری، پوشش و نوع ساختار این عروسک‌ها اظهارنظر داشته باشند.
با توجه به اینکه مقام معظم رهبری سال گذشته را با نام «حمایت از کار و سرمایه ملی» مزین کردند که در این راستا کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان پس از استفاده بهینه از این شعار، عزم خود را جزم تا عروسک‌های ایرانی را در داخل از کشور ساخته و به تولید ملی معنای واقعی ببخشد.
به همین منظور با مرتضی حیدری مشاور اقتصادی و مدیر بازرگانی رئیس کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان درباره ساخت عروسک‌های «دارا و سارا» در ایران به گفت‌وگو پرداختیم که در ذیل از خاطرتان می‌گذرد:
* عروسک‌های «دارا و سارا» هیچگاه از فروشگاهها جمع نشد
از چندی پیش شاهد عرضه این عروسک‌ها در فروشگاه‌های کانون هستیم آیا سفارش‌ها از چین رسیده است؟
این عروسک‌ها هیچ وقت از فروشگاهها جمع نشد بلکه همیشه وجود داشته منتها اکنون عروسک «دارا» تمام شده و «عروسک «سارا» باقی مانده است.
* بعضی‌ها در کانون عروسک‌های «دارا و سارا» را که خودمان تولید کرده بودیم را کوبیدند
اما سال گذشته در اکثر فروشگاه‌های کانون عروسک «دارا و سارا» وجود نداشت؟
برخی از فروشگاه‌های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، عروسک‌های «دارا و سارا» را به مخاطب عرضه نمی‌کردند و دلیل آن هم این است که این عروسک‌ها کمی سنگین است به همین منظور جوسازی تندی علیه این عروسک‌های ایرانی صورت گرفت. بالاخره این عروسک‌ها نسل اول عروسک‌های ایرانی هستند و باید عرضه و سلیقه مشتری با آن سنجیده میشد، همچنین متأسفانه به دلیل تفاوت دیدگاه و اختلاف نظراتی که بین کسانی که در اتاق فکر تولید «دارا و سارا» وجود داشت، این مهم باعث شد تا بعضی مواقع این اختلاف نظر به داخل جامعه هم کشیده شود یعنی بعضی‌ها در کانون عروسک‌های «دارا و سارا» را که خودمان تولید کرده بودیم را کوبیدند و برای آن دلیل می‌آوردند.
اما واقعیت قضیه این است که این عروسک‌ها نسل اول عروسک «دارا و سارا» بود که تولید شد و به بازار آمد و بازار هم کم‌وبیش از آن استقبال می‌کرد از اینکه یک عروسک ایرانی کانون توانسته به بازار ارائه شود، مایه خوشحالی و مسرت همه اهالی فکر و فرهنگ شد ولی به خاطر تفاوت دیدگاه‌ها و اختلاف نظرها دیگر انگیزه‌ای برای تولید مجدد یا تکامل عروسک‌های «دارا و سارا» صورت نگرفت.
با توجه به اینکه شما در نظر دارید سری سوم این عروسک‌ها را در ایران تولید کنید آیا کانون بودجه خاصی را به این امر اختصاص داده است؟
کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان دارای 3 حوزه اعم از معاونت فرهنگی، کانون زبان ایران و بازرگانی است که به طور کل بودجه هزینه می‌کند.
کمبود بودجه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در حوزه معاونت فرهنگی است چراکه این کانون حدود یک هزار مرکز را اداره می‌کند بدون اینکه از مردم مبلغی را اخذ کند یعنی قریب به یک میلیون عضو در سال در مراکز کانون تردد می‌کنند که بالغ بر 10 الی 11 میلیون ساعت میشود که به همه کودکان و نوجوانان خدمات رایگان ارائه میشود.
کمک و زیانی که از دولت دریافت می‌کنیم برای بخش فرهنگی است اما در حوزه کانون زبان ایران و بازرگانی، ما درآمد داریم و جالب این است که کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان را با 80 درصد درآمدمان اداره می‌کنیم و دولت 20 درصد به کانون کمک مالی می‌کند.
* از لحاظ بودجه هیچ محدودیتی برای تولید عروسک‌های ایرانی در کشور وجود ندارد
به نظر بنده از لحاظ بودجه‌ای، محدویتی برای تولید عروسک‌های «دارا و سارا» وجود ندارد یعنی اگر با تولیدکننده داخلی در حوزه‌هایی نظیر صنایع آموزشی به توافق برسیم، به تولید عروسک‌های «دارا و سارا» در کشور خواهیم پرداخت.
در این راستا باید تنها یک جنبه رعایت شود که این عروسک از لحاظ قیمت و کیفیت با کالاهای مشابه خارجی قابل رقابت باشند تا بتوانیم آنها را تولید و عرضه کنیم چراکه فرزندان ایران زمین هم ثابت کرده‌اند که علاقه‌مند به استفاده از محصولات ایرانی هستند.
محصولات ایرانی متناسب با فرهنگ ایرانی _ اسلامی مورد پذیرش فرزندان ایرانی است به گونه‌ای که آنها از این کار لذت می‌برند به همین منظور انشاءالله با توکل بر پروردگار در کشور عروسک‌های «دارا و سارا» را تولید خواهیم کرد.
* محصولات فرهنگی کانون بر مبنای ایجاد اتاق فکر به تصویب رسیده و تولید می‌شوند
آیا کانون برای ساخت این عروسک‌ها برمبنای ارزشی و اسلامی شورایی تشکیل داده است؟
قطعاً همین طور است؛ کانون دارای 3 معاونت نظیر معاونت تولید که این معاونت نیز دارای 3 معاونت اعم از مدیریت سرگرمی‌های سازنده، مدیریت امور سینمایی و مدیریت انتشارات که هر یک از آنها دارای شوراهای متعددی هستند یعنی این 3 مدیریت بالغ بر 25 شورا دارند و روی تک‌تک محصولات کانون بنا به تخصص‌شان نظیر کتاب، سرگرمی، فیلم و هر محصولی که در کانون به تصویب می‌رسد، اظهار نظر می‌کنند.
در این شوراها همه محصولات فرهنگی از بعد تأثیرات فرهنگی، دامن زدن به خلاقیت و استانداردهای لازم مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرند، و پس از آن طرح لازم به تصویب رسیده و مراحل تولید آن آغاز میشود.
* تشکیل طرح مطالعاتی برای شناسایی کارخانه‌های عروسک‌سازی در کشور
آقای حیدری در کشور چه تعداد کارخانه عروسک‌سازی وجود دارد؟ آیا همه آنها در این صنعت به تولید عروسک می‌پردازند؟
در حال حاضر آمار دقیقی ندارم چراکه یک طرح مطالعاتی و پژوهشی در حال انجام است که بعد از آن می‌توانیم به اعلام ارقام و عدد بپردازیم.
* شناسایی و حمایت از تولیدکنندگان عروسک‌های ایرانی
این طرح توسط کدام نهاد و سازمان برنامه‌ریزی شده است؟
توسط مدیریت بازرگانی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان سفارش شده است تا این معاونت مهم‌ترین تولیدکنندگان عروسک در داخل کشور را پیدا کرده تا به رفع مشکلات و موانع تولیدات عروسک‌های ایرانی بپردازیم.
* اعلام آمادگی کارشناسان برای ساخت عروسک «دارا و سارا» در کشور در نمایشگاه کتاب
شنیده‌ایم نمایشگاه کتاب امسال کارشناسان بسیاری به غرفه کانون مراجعه و آمادگی خود را برای ساخت عروسک‌های ایرانی با کانون اعلام کرده‌اند آیا حقیقت دارد؟
بله صحت دارد؛ در بیست و ششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران افراد مختلفی به غرفه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان مراجعه کردند. یکی از تولیدکنندگان عروسک‌های ایرانیبه غرفه کانون مراجعه کرد و اطلاعاتی را در اختیار ما گذاشت که چندی پیش عروسک «باربی» در ایران با اسم خارجی تولید و عرضه میشد اما به دلیل اینکه این عروسک‌ها با همان شکل و فرهنگ غربی عرضه میشد، نیروی انتظامی آن را توقیف کرد. این تولید کننده عروسک ایرانی معتقد بود که تولیدکننده عروسک باربی در ایران به کشور کانادا سفر کرده است چراکه سرمایه‌گذاری در شیوه نادرست تولید عروسک در ایران دیگر برای او سودی نداشت.
* غفلت 30 ساله کشور در صنعت عروسک‌سازی
معتقدم کار در ایران انجام شدنی است پس وقتی کاری شدنی است پس چرا به سفارش کار نپردازیم شاید همین سفارش اولیه در ایران با اشکالاتی مواجه شده و عیب و نقصی هم داشته باشد اما قابل رفع است. در این راستا اگر از 30 سال گذشته به صنعت عروسک‌سازی ورود پیدا کرده بودیم تاکنون نیز عیب کارمان را متوجه و مرتفع کرده بودیم و به جای مطلوبی می‌رسیدیم.
* محصولات فرهنگی را نباید از کشورهای غربی خریداری کنیم
در برخی از کالاها خیلی اعتقاد ندارم که همه‌اش باید در ایران تولید شود اما کالاهای فرهنگی به دلیل اینکه به هویت ما مربوط میشود و به نوعی با موجودیت فرهنگی ما در ارتباط است نباید اینگونه کالاها را از دست خارجی‌ها بگیریم و باید خودمان تولیدکننده محصولات فرهنگی باشیم و در این مسیر هر کاری از دستمان بر آید، انجام خواهیم داد و برای تحقق آن نیز کوتاهی نمی‌کنیم.
* تبلیغات خوبی برای عروسک‌های ایرانی در کشور صورت نگرفت
به نظرتان فرهنگ عروسک‌های «دارا و سارا» تا چه اندازه به فرهنگ ما نزدیک است؟
عروسک‌های «دارا و سارا» بعد از اینکه تولید و وارد بازار شدند متأسفانه کارهای جنبی، فضاسازی و تبلیغات برای آنها صورت نگرفت و حتی سریال، انیمیشن، داستان، قصه‌ای به صورت مدون برای این دو عروسک خلق نشد اما باید گفت که این عروسک‌ها جوشیده از فرهنگ ایرانی بودند همین که ایرانی جلوه پیدا کردند، باعث خوشحالی فرزندان ایران شد.
عروسک «باربی» در سطح دنیا تبلیغ می‌کند حتی برای این عروسک، کارتون، انیمیشن و فیلم ساخته میشود به نوعی که انواع و اقسام فیلم‌ها را ساخته و برخی اوقات هم بسیار مبتذل عمل می‌کنند و بر بُعد و شخصیت عروسک، ترفند‌های مختلفی به کار می‌برند و سعی می‌کنند جلوه‌های مختلفی به آن دهند، اما ما هیچ کاری برای عروسک‌های «دارا و سارا» نکردیم در صورتی که این عروسک‌ها مورد پذیرش است این عرق و حس در فرزندان ایران وجود دارد.
* دعوت کانون از نویسندگان و هنرمندان برای ایجاد طرح‌های ابتکاری معرفی عروسک‌های ایرانی
آیا کانون برای تولید عروسک‌های ایرانی فراخوانی را اعلام کرده است؟
کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان با تولید انبوه عروسک‌های ایرانی سر و کار دارد به همین منظور از نویسندگان و هنرمندانی که پیرامون این عروسک‌ها می‌توانند کاری را انجام دهند، دعوت می‌کنیم که اگر طرح‌های ابتکاری و خلاقی دارند آن را به ما ارائه داده تا در شوراهای کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان بررسی و اگر به تصویب رسید، تکثیر و تولید شود اما باید توجه داشت که همه طرح‌ها باید متناسب با موازین کانون باشد.
در این راستا باید گفت،کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان از هنرمندان و نویسندگانی که بتوانند پیرامون این شخصیت قصه‌ای بنویسند و یا داستانی خلق کنند را مورد حمایت قرار می‌دهد حتی برای پیشرفت این فعالیت، بدون لحاظ مشکل بودجه‌ای با آنها نیز قرارداد همکاری بسته میشود به شرط اینکه طرح مربوطه از جذابیت بالایی برخوردار باشد حتی برنامه‌های نرم‌افزاری را هم مورد حمایت قرار می‌دهیم.
* برخی‌ها بدون شفاف‌سازی معتقدند که ایرانی‌ها قادر به تولید عروسک نیستند
چرا بعد از گذشت بیش از 3 دهه از انقلاب هنوز نتوانسته‌ایم صنعت عروسک سازی را در ایران به ثمر برسانیم؟
در این راستا 2 دیدگاه وجود دارد یکی اینکه صنعت تکنولوژی این مهم در ایران نیست و برخی‌ها هم درباره این موضوع شفاف صحبت نمی‌کنند و واقعیت کلام‌شان این است که ایرانی‌ها قادر به تولید این کالا نیستند.
* واقعیت، غفلت در صنعت اسباب‌بازی است نه عدم توانایی کشور در این حوزه
دیدگاه دیگر این است که غفلت کرده‌ایم بنده شخصاً معتقدم در تولید عروسک‌های ایرانی غفلت صورت گرفته است و این غفلت نیز تبدیل به یک باور شده است. کشور در صحنه‌های علمی و پژوهشی در سطح دنیا می‌درخشد و بعد در تولید عروسک ناتوان هستیم؟ هیچ عقلی این مهم را نخواهد پذیرفت!!.
با توجه به امکانات و کارخانه‌هایی را که تا به امروز دیده‌ایم کاملاً به این باور رسیده‌ایم که تولید عروسک ایرانی در کشور شدنی است ادعا نمی‌کنم چرا که شاید در تولید اول‌مان نتوانیم این کیفیت مورد نظر را داشته باشیم اما امیدواریم با روشی صحیح پیش رفته و بر مبنای درست این کار را انجام دهیم.
* استفاده از طراحان مجرب لباس برای تولید عروسک‌های ایرانی با فرهنگی ایرانی _ اسلامی
با توجه به ترویج فرهنگ و مد غربی در کشور برای طراحی دوخت این عروسک‌ها چه تدابیری اندیشیده شده است؟
در بیست و ششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران طراح لباسی به غرفه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان آمد و این عروسک را خریداری و روز بعد با لباس دیگری که نمادهای ایرانی به ویژه لباس‌های ایران باستان در آن به کار گرفته شده بود،به ما ارائه کرد که باورمان نمی‌شد.
این طراح لباس، حتی فلسفه دوخت را هم برای ما آورده بود که به طور مثال حجاب از قدیم الایام حتی قبل از اسلام وجود داشته و پوشش برای زن ایرانی ملاک بوده و آن را در قامت عروسک «سارا» به تصویر کشیده بود.
افراد آگاه بسیاری در ایران هستند که نسبت به مسائل فرهنگی ناآگاه نیستند؛ عروسک دارای قطعات متعددی نظیر لباس، موی سر و مواد اولیه است که به طور قطع خواهیم توانست همه آنها را در کشور فراهم و به ساخت عروسک ایرانی بپردازیم چراکه بازار و تقاضا هم به حد اعلی وجود دارد.