صراط:ظرف چند سال اخیر دولت تلاش کرد نرخ سود را آزاد کند که
این حالت به بانکداری اسلامی بسیار نزدیک‌تر است. اما چون نیروی بانکی ما و
کارشناسان آنها برای اجرای این وضع آماده نبودند باز هم در عمل شاهد بودیم
که نرخ سود مشارکتی نیز ثابت شد که این مسئله از نظر فقه امامیه و شیعه
مشکل جدی دارد.
رویکرد در قانون بانکداری بدون ربا؟
عضو شورای مشورتی بانکداری اسلامی درباره چالش‌های بانکداری اسلامی در ایران میگوید: اتخاذ رویکرد کوتاه مدت به عنوان رویکرد بهینه در بانکداری اسلامی، چالش‌های متعددی در مقوله اسلامی کردن فعالیت‌های بازار پول در کشور ایجاد کرده است. آیت الله هادوی تهرانی گفت: یکی از این چالش‌ها مسئله ایجاد نقص در نهاد‌های اقتصاد سرمایهداری است. در واقع وقتی نهاد‌های اقتصاد سرمایهداری مانند بانک را در کشور پیریزی کردیم و سپس تلاش کردیم تا آنها را با مفاهیم فقهی سازگار نماییم، بخشی از کارکرد‌هایی را که این نهادها دارند مختل کردیم، چرا که کارکرد‌های این نهادها، کارکرد‌های اقتصاد سرمایه داری است. وی در ادامه می گوید اما از آنجایی که در چارچوب اسلامی، بخشی از ویژگی‌های بانکداری به جهت ناسازگاری با شرع مقدس حذف میشود، نهاد‌های مذکور در عمل به موجوداتی ناقص‌الخلقه تبدیل شده‌اند. بانکها در واقع در اقتصاد ایران توانایی‌های یک بانک متعارف را ندارد، به دلیل این که بخشی از فعالیت‌های آن با موازین شرعی ناسازگار دیده میشود.
اسلامی شدن بانکها چگونه؟
عضو هیأت علمی دانشگاه امام صادق مهم‌ترین چالش بانکداری بدون ربا را فقدان فرهنگ‌سازی دانست و گفت: فرهنگ‌سازی حلقه گم‌شده بانکداری بدون ربا در نظام بانکداری بدون ربا است. دکتر مهدی طغیانی در گفتوگو با ادامه داد: برای اصلاح اقتصاد کشور نیاز است که عالمان مبانی و چیستی و چرایی اقتصاد اسلامی را تعریف کنند، در حوزه نظام‌سازی و نهادسازی وارد شوند و در نهایت فرهنگ‌سازی کنند و تا هنگامی که حلقه اول بدرستی تعریف نشود حلقه دوم و سوم به نتیجه نخواهد رسید در واقع مبانی یک نظام باید به درستی تعریف شود.
طغیانی معتقد است اصلاح نظام بانکی ضروری است زیرا انتظاری که از آن می‌رفت تقریباً محقق نشده است.
وی در ادامه با بیان این که مهم‌ترین اشکال بانکداری فعلی نبود آمادگی در بدنه این نظام برای اجرای بانکداری اسلامی است افزود: استدلال من برای این مسئله این است که اگر شما به طور مثال مقدار وجوهی را که نظام بانکی در حوزه عملیاتی تزریق می‌کند مانیتور کنید خواهید دید که بخش اعظمی از این وجوه و عقود در حوزه عقود مبادله‌ای است.
وی در توضیح عقود مبادله‌ای و عقود مشارکتی گفت: عقود مبادله‌ای درصد سود مشخصی دارند ولی در عقود مشارکتی نرخ سود آزاد است. البته ظرف چند سال اخیر دولت تلاش کرد نرخ سود را آزاد کند که این حالت به بانکداری اسلامی بسیار نزدیک‌تر است. اما چون نیروی بانکی ما و کارشناسان آنها برای اجرای این وضع آماده نبودند باز هم در عمل شاهد بودیم که نرخ سود مشارکتی نیز ثابت شد که این مسئله از نظر فقه امامیه و شیعه مشکل جدی دارد.
مشکل فقدان نظارت است
عضو شورای علمی گروه اقتصاد پژوهشکده نظام‌های اقتصادی مهم‌ترین چالش‌ها و ضعف‌ها در اجرای بانکداری بدون ربا را نبود نظارت در این حوزه دانست و گفت: نظارت برنحوه اجرای بانکداری اسلامی و بدون ربا بر بانک‌های دولتی و خصوصی به طور دقیق صورت نمی‌گیرد و این مسئله مهم‌ترین ضعف قانون است. حجت‌الاسلام والمسلمین غلامعلی معصومی نیا در گفتوگو با تصریح کرد: متأسفانه نبود نظارت مستمر بر عملیات بانکی و رعایت نکردن موازین شرعی در قوانین بانکی بار‌ها و بار‌ها در مبادلات بانکی به چشم می‌خورد و همین عوامل باعث شده تا بانک‌های ایرانی نتوانند خود را با بانکداری اسلامی تطبیق دهند. وی در ادامه با انتقاد از قرارداد‌های صوری در برخی بانک‌های کشور گفت: باید سعی کنیم از صوری‌سازی در قرارداد‌های بانکی بشدت اجتناب کنیم و این باور را به وجود آوریم که عقود می‌بایست به صورت واقعی انجام شود. وی اضافه کرد: اگر چه در تعالیم دینی حیل مجاز وجود دارد اما ازاین حیل می‌بایست به صورت واقعی و بجا استفاده شود و نباید قصد دور زدن احکام الهی وجود داشته باشد. عضو شورای علمی گروه اقتصاد پژوهشکده نظام‌های اقتصادی یکی دیگر از مشکلات سیستم بانکی را در ایران پیچیده بودن آن دانست و ادامه داد: یکی از کار‌هایی که در این زمینه باید انجام شود این است که تا حدی که میسر است، قوانین و مقررات ساده‌سازی شوند تا برای همگان قابل فهم گردد.
رویکرد در قانون بانکداری بدون ربا؟
عضو شورای مشورتی بانکداری اسلامی درباره چالش‌های بانکداری اسلامی در ایران میگوید: اتخاذ رویکرد کوتاه مدت به عنوان رویکرد بهینه در بانکداری اسلامی، چالش‌های متعددی در مقوله اسلامی کردن فعالیت‌های بازار پول در کشور ایجاد کرده است. آیت الله هادوی تهرانی گفت: یکی از این چالش‌ها مسئله ایجاد نقص در نهاد‌های اقتصاد سرمایهداری است. در واقع وقتی نهاد‌های اقتصاد سرمایهداری مانند بانک را در کشور پیریزی کردیم و سپس تلاش کردیم تا آنها را با مفاهیم فقهی سازگار نماییم، بخشی از کارکرد‌هایی را که این نهادها دارند مختل کردیم، چرا که کارکرد‌های این نهادها، کارکرد‌های اقتصاد سرمایه داری است. وی در ادامه می گوید اما از آنجایی که در چارچوب اسلامی، بخشی از ویژگی‌های بانکداری به جهت ناسازگاری با شرع مقدس حذف میشود، نهاد‌های مذکور در عمل به موجوداتی ناقص‌الخلقه تبدیل شده‌اند. بانکها در واقع در اقتصاد ایران توانایی‌های یک بانک متعارف را ندارد، به دلیل این که بخشی از فعالیت‌های آن با موازین شرعی ناسازگار دیده میشود.
اسلامی شدن بانکها چگونه؟
عضو هیأت علمی دانشگاه امام صادق مهم‌ترین چالش بانکداری بدون ربا را فقدان فرهنگ‌سازی دانست و گفت: فرهنگ‌سازی حلقه گم‌شده بانکداری بدون ربا در نظام بانکداری بدون ربا است. دکتر مهدی طغیانی در گفتوگو با ادامه داد: برای اصلاح اقتصاد کشور نیاز است که عالمان مبانی و چیستی و چرایی اقتصاد اسلامی را تعریف کنند، در حوزه نظام‌سازی و نهادسازی وارد شوند و در نهایت فرهنگ‌سازی کنند و تا هنگامی که حلقه اول بدرستی تعریف نشود حلقه دوم و سوم به نتیجه نخواهد رسید در واقع مبانی یک نظام باید به درستی تعریف شود.
طغیانی معتقد است اصلاح نظام بانکی ضروری است زیرا انتظاری که از آن می‌رفت تقریباً محقق نشده است.
وی در ادامه با بیان این که مهم‌ترین اشکال بانکداری فعلی نبود آمادگی در بدنه این نظام برای اجرای بانکداری اسلامی است افزود: استدلال من برای این مسئله این است که اگر شما به طور مثال مقدار وجوهی را که نظام بانکی در حوزه عملیاتی تزریق می‌کند مانیتور کنید خواهید دید که بخش اعظمی از این وجوه و عقود در حوزه عقود مبادله‌ای است.
وی در توضیح عقود مبادله‌ای و عقود مشارکتی گفت: عقود مبادله‌ای درصد سود مشخصی دارند ولی در عقود مشارکتی نرخ سود آزاد است. البته ظرف چند سال اخیر دولت تلاش کرد نرخ سود را آزاد کند که این حالت به بانکداری اسلامی بسیار نزدیک‌تر است. اما چون نیروی بانکی ما و کارشناسان آنها برای اجرای این وضع آماده نبودند باز هم در عمل شاهد بودیم که نرخ سود مشارکتی نیز ثابت شد که این مسئله از نظر فقه امامیه و شیعه مشکل جدی دارد.
مشکل فقدان نظارت است
عضو شورای علمی گروه اقتصاد پژوهشکده نظام‌های اقتصادی مهم‌ترین چالش‌ها و ضعف‌ها در اجرای بانکداری بدون ربا را نبود نظارت در این حوزه دانست و گفت: نظارت برنحوه اجرای بانکداری اسلامی و بدون ربا بر بانک‌های دولتی و خصوصی به طور دقیق صورت نمی‌گیرد و این مسئله مهم‌ترین ضعف قانون است. حجت‌الاسلام والمسلمین غلامعلی معصومی نیا در گفتوگو با تصریح کرد: متأسفانه نبود نظارت مستمر بر عملیات بانکی و رعایت نکردن موازین شرعی در قوانین بانکی بار‌ها و بار‌ها در مبادلات بانکی به چشم می‌خورد و همین عوامل باعث شده تا بانک‌های ایرانی نتوانند خود را با بانکداری اسلامی تطبیق دهند. وی در ادامه با انتقاد از قرارداد‌های صوری در برخی بانک‌های کشور گفت: باید سعی کنیم از صوری‌سازی در قرارداد‌های بانکی بشدت اجتناب کنیم و این باور را به وجود آوریم که عقود می‌بایست به صورت واقعی انجام شود. وی اضافه کرد: اگر چه در تعالیم دینی حیل مجاز وجود دارد اما ازاین حیل می‌بایست به صورت واقعی و بجا استفاده شود و نباید قصد دور زدن احکام الهی وجود داشته باشد. عضو شورای علمی گروه اقتصاد پژوهشکده نظام‌های اقتصادی یکی دیگر از مشکلات سیستم بانکی را در ایران پیچیده بودن آن دانست و ادامه داد: یکی از کار‌هایی که در این زمینه باید انجام شود این است که تا حدی که میسر است، قوانین و مقررات ساده‌سازی شوند تا برای همگان قابل فهم گردد.
