۰۶ اسفند ۱۳۹۶ - ۱۹:۲۰
وقتی رابطه هنرمند و سیاست تغییر شکل می‌دهد

لیلا حاتمی در مقابل مردم؛ اشتباه او چه بود؟

نمی توان هنرمند را از ایدئولوژی جدا دانست و توقع داشت که هنرمند بدون هیچ پیش فرضی و صرفا برای زیبایی اثری را تولید کند. اما گاهی پیوند میان هنر و یا هنرمند با عقاید سیاسی بد تفسیر شده و این دو ابزاری می شوند در دست سیاست مداران!
کد خبر : ۴۰۴۴۹۷

صراط: نمی توان هنرمند را از ایدئولوژی جدا دانست و توقع داشت که هنرمند بدون هیچ پیش فرضی و صرفا برای زیبایی اثری را تولید کند. اما گاهی پیوند میان هنر و یا هنرمند با عقاید سیاسی بد تفسیر شده و این دو ابزاری می شوند در دست سیاست مداران!

به گزارش تبیان،هنر برای هنر؛ این اصطلاح را چه یک شعار در نظر بگیریم و چه یک اعتقاد که هنرمندان، روزگاری به آن پایبند بودند؛ امروز عمر آن به اتمام رسیده است. امروزه نه هنر برای هنر است و نه سیاست برای سیاست. هنر برای سیاست کار می‌کند و جایی هم سیاست به هنر نان قرض می‌دهد. شاید به همین دلیل است که در سال 2013 میشل اوباما اسکار بهترین فیلم را به فیلم ضدایرانی آرگو می‌دهد تا در همان هنگامی که لبخند باراک اوباما برای برخی از جریانات داخلی خبر از "بهبود ز اوضاع جهان میداد"؛ جایزه­‌ی همسرش به فیلم آرگو، دستی چدنی در عرصه نرم فرهنگ را نمایان سازد.

نه میتوان گفت که هنر و هنرمند از ایدئولوژی تهی است و نه باید گفت که ایدئولوگ ها از هنرمندان بهره نمی‌گیرند. این دو در خدمت یکدیگرند تا به هدفی بزرگ نایل آیند که اگر اثر هنری صرفا زاییده­‌ی ذهن هنرمند باشد در ارتباط با مردم ناتوان است. گویی هنرمند در یک فضای خلأگونه سخن می‌گوید که نه از محیط تاثیر می‌پذیرد و نه بر آن تاثیر می‌گذارد.

پیوند هنرمند با جامعه خود و یا حتی پیوند او با سیاست در همه جای جهان مرسوم است و می‌توان این پیوند مهم را در آثار بزرگان هنری، به خصوص در عرصه سینما مشاهده کرد. حتی ویکتورهوگو که خود پایه گذار هنر برای هنر در قرن 19 میلادی بود، دست به خلق کتاب "بینوایان" می‌زند که شاید سیاسی ترین اثر زمان خود باشد.

لذا نمی‌توان هنرمند را از ایدئولوژی جدا دید و توقع داشت که هنرمند بدون هیچ پیش فرضی و صرفا برای زیبایی اثری را تولید کند. اما گاهی پیوند میان هنر و یا هنرمند با عقاید سیاسی، به صورتی غلط تفسیر شده و این دو ابزاری می‌شوند در دست سیاست مداران، تا هرگاه که بخواهند از آنان در رخدادهای سیاسی بهره بگیرند.

اما تفسیر نادرست دیگر، از پیوند هنرمند با سیاست، توسط خود هنرمندان به دست آمده است. استفاده از تعبیر روشنفکران و یا قشر نخبگانی(الیت) جامعه برای جامعه هنری، آنها را به غلط، به افرادی فراتر از جامعه خود تبدیل کرده است که این اجازه را به خود می دهند تا در حوزه های گوناگون ورود پیدا کنند و گاهی نیز در مقابل مردم قرار بگیرند؛ چون بر طبق تعریف عرفی، ویژگی روشنفکر فاصله گرفتن از جامعه خویش است.

لیلا حاتمی در جشنواره فیلم برلین گفت: «می‌خواهم از این فرصت استفاده کنم و خشم و اندوه عمیق خودم را از شیوه برخوردی که اخیرا با معترضان در ایران شد اعلام می‌کنم؛ شرم‌آور است که در کشور من مردم فقط می‌توانند به بهای جان خود اعتراض کنند.»

با نگاهی اجمالی به این مقدمه سخنان اخیر لیلا حاتمی در جشنواره فیلم برلین را از چند زاویه مورد بررسی قرار داد.

لیلا حاتمی در مقابل مردم؛ اشتباه او چه بود؟نباید هنر را از ایدئولوژی مجزا دانست. این هنرمند است که ایدئولوژی را با ابزار هنر به نمایش می گذارد تا از آن طریق یا اعتراضی کند و یا گفتمانی را نشر دهد. اما گاهی این رابطه برعکس می شود و این سیاست است که هنرمند و یا اثر را در خدمت خود می گیرد.

از همین منظر می توان به سخنان حاتمی کیا در سال 92 و 96 نگاه کرد. او در جشنواره سی و دومین جشنواره فیلم فجر گفت که من وابسته نیستم اما در جشنواره سی و ششم از وابستگی سخن گفت. تفاوت میان این دو چیست؟

حاتمی کیا در سال 92 هرگونه "وابستگی خود به دولت" را تکذیب کرده بود زیرا می دانست که وابستگی به دولت چیزی جز در خدمت سیاست قرار گرفتن نیست. اما او در سال 96 از "وابستگی به یک گفتمان" سخن گفت تا بگوید که هنرش در خدمت گفتمان است نه احزاب و جریانات سیاسی. در واقع او در هنرش گفتمانی را نشر داده که مورد قبول جامعه است و سطح خودش را به شنیدن سخنان احزاب سیاسی و عمل به آن نازل نکرده است.

در نقطه مقابل، لیلا حاتمی در جشنواره فیلم برلین، وابستگی هنر به سیاست و در خدمت سیاست بودنِ هنرمند را به تصویر کشید؛ البته از زاویه‌ای نه چندان متفاوت. پیش‌تر فعالان هنری برای کسب جوایز گوناگون بین المللی راه های مختلفی را امتحان کردند اما گویا هیچکدام به اندازه ساخت اثر ضد ایرانی و اسلامی موفق نبود. به همین دلیل است که هنرمندان سعی بر اعتراض از تریبون بین المللی دارند که شاید جوایز خود را در کاغذکادوی سیاست بگیرند.

سخنان لیلا حاتمی در شرایطی که آمریکایی ها و اروپایی ها ایران را به نقض حقوق بشر متهم می کنند، چیزی جز حمله به منافع ملی نیست و این احتمال را در ذهن متبادر می کند که آیا پای یک جایزه بین المللی در میان است؟

شهدای پاسداران
در حوادث دی ماه، که ضررهای مالی بسیاری به اموال عمومی و مردم وارد شد، کشته شدگان با سلاح های غیررسمی و غیرسازمانی کشته شدند. حتی آن هنگام که برخی از آشوبگران وارد نیروی انتظامی شدند، پلیس سعی در مدارا با آنها را داشت! در آشوب های خیابان پاسداران نیز 4 نفر از نیروهای پلیس و بسیج به شهادت می رسند و تمام سعی پلیس این است که به آشوبگران آسیبی نرسد.

با دانستن این نکات یک نتیجه به دست می آید. بیان این سخنان در حالی که مجامع بین المللی شاهد برخورد آرام نیروی انتظامی با معترضان چه در حوادث دی ماه و چه در حوادث خیابان پاسداران بودند چیز جز در عنان خود را در دست سیاست دادن هنرمند نیست.

هنرمند مقابل مردم
همواره این سوال مطرح بوده است که آیا هنرمند در مقابل مردم قرار می‌گیرد؟ اگر اثری هنری برای مردم تولید می شود، چطور خالق آن می تواند در مقابل مردم قرار بگیرد؟

پاسخ به این سوال را نمی توان با بله و یا خیر داد. هنرمند گرچه معتقد است که اثر و فعالیتش برای مردم است اما هنگامی که هنرمند در جامعه به مثابه‌ی یک روشنفکر تعریف می شود ممکن است که در مقابل خواست مردم خودش را تعریف کند؛ شاید به همین دلیل بود که در سال 88 بخشی از هنرمندان در مقابل نظر ایستادند و یا در آثار هنری شاهد به نمایش گذاشتن فرهنگی متفاوت از فرهنگ جامعه هستیم.

هنرمند شبه روشنفکر دغدغه های خود را به نام مردم میزند اما هیچگاه از مسائل و مشکلات واقعی مردم با خبر نیست. شاید اگر لیلا حاتمی به جای پرداختن به موضوعی کذب و البته هزینه زا، از تحریم های کشورهای مختلف اروپایی و آمریکا علیه مردم ایران؛ علی الخصوص تحریم های دارویی سخن می گفت، نمی شد او را در مقابل مردم تعریف کرد.

البته ناممکن نیست اعتراض به سیاست در خاک بیگانه؛ اشاره ای داشته باشیم به یکی از سکانس های ماندگار فیلم از کرخه تا راین که در آلمان فیلمبرداری شد که اشاره ای بود به فروش تسلیحات شیمیایی توسط آلمان ها به صدام. این سکانس را می توان نمونه بارزی از هنر اعتراض توسط هنرمند متعرض دانست؛ آن هم در کلن آلمان.

سخنان اخیر لیلا حاتمی گرچه نمونه در اختیارِ سیاست قرار گرفتن یک هنرمند بود اما تنها مصداق آن نبود. بسیاری از افراد شاخص جریان هنری در این مسیر حرکت کرده اند که نتیجه ای جز فراموش کردن خواست ها و نیازهای مردم را در پی نداشته است و بسیاری دیگر از هنرمندان مسیری متفاوت را در پیش گرفتند و حاضر نشدند تا هشتگ #وطن_فروش را برای جایزه ای بین المللی تحمل کنند.

باید یک گام به عقب برویم و بپرسیم که چه شده دفاع از گفتمان های دینی با حملات شدید جریان شبه روشنفکری و جریان حاکم بر سینما رو به رو شده ولی حمله به وطن و حمایت از آشوبگران داخلی، امری پسندیده انگاشته می شود؟

نظرات بینندگان
علی
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۲۰:۲۵ - ۰۶ اسفند ۱۳۹۶
۱
۰
لیلا حاتمی نه فعال سیاسی است و نه اطلاعات چندانی از امور سیاسی دارد . از همه مهمتر افرادی از این دست به هیچ وجه دغدغۀ مردمشان را ندارند و دغدغۀ اصلی آنها فقط و فقط پول های کلان است. نه از فقر درکی دارند و نه از شرایط اقتصادی مردم. تمام تفریحات و خوشگذرانی هایشان در گرانترین اماکن توریستی و هتل های جهان است ، حالا ایشان می خواهد نمایندۀ هنری مردمی باشد که دغدغۀ این روزهایشان مشکلات اقتصادی است؟
علی اکبر
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۲۲:۲۰ - ۰۶ اسفند ۱۳۹۶
۲
۰
انشاالله خدا بهشون یه پسر بده و پسرش بره سربازی توی یه همچین اغتشاشی یه خار توی پاش بره میخوام بدونم اونوقت چی داره بگه . چی داری به مادر اون سرباز بنده خدا بگی که کثافت ها کشتنش خانم مثلا تاکید میکنم مثلا روشنفکرررررررر
ناشناس
|
Germany
|
۲۲:۳۰ - ۰۶ اسفند ۱۳۹۶
۰
۳
چرا منفی میدیم کار نمیکنه ؟؟؟ دم این هنرمند گرم. همه هنرمندها مردمی هستند و حرف حق میزنند.
دکتر
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۲۳:۱۱ - ۰۶ اسفند ۱۳۹۶
۰
۰
آقای نویسنده خیلی ...دروغگو و ...
محمد باروتی ها
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۰۰:۱۹ - ۰۷ اسفند ۱۳۹۶
۰
۰
این خانوم در یک محیط و فضای کاملا بین المللی بر علیه منافع ملی کشور و نظام صحبت کرده
امیدوارم دادستان محترم کل کشور به این موضوع هر چه زودتر ورود پیدا کنند تا در آینده افرادی همچون این خانوم اجازه گستاخی نداشته باشند
حیب
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۰۱:۰۱ - ۰۷ اسفند ۱۳۹۶
۰
۰
منرمندنما حاتمی هزاران حیف آن جوانان رشید این کشور شهید بشن وتو .... با ..... از متوحشین کثیف دفاع کنی .اگر این امنیت و جوانان رشید نبودند خدامیداند تو ..... میشدی .گر چه بخاطر... کسی ترا نمی خرید .هزار حیف بخاطر آن شهدای رشید که بچه ها شان یتیم بشه ومادرانشان سیاه پوش فرزندانشان تا تو .... بخاطر یک جایزه از کشور وملت خودت بد بگی .گرچه تو امثال تو هیچ ....نمی کنند
حمید
|
Romania
|
۰۱:۱۲ - ۰۷ اسفند ۱۳۹۶
۰
۰
درکشورماهرکس اعتراض کردیاحرفی برخلاف نظرسیاستمداران مابزند حتمااز عوامل خارج هست
صالح
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۱۴:۲۷ - ۰۷ اسفند ۱۳۹۶
۰
۰
وقتی مداح های محترممون تو سایت دخالت می کنند بازیگر هم دخالت میکنه
ناشناس
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۱۸:۴۰ - ۰۷ اسفند ۱۳۹۶
۰
۰
پیش فرض شما درباره سخنان خانم حاتمی اشتباه است ، اشاره ایشان به حوادث دی ماه بود .
ضمنا" یاد بگیرید از طرف مردم صحبت نکنید
بهنام
|
Iran (Islamic Republic of)
|
۰۴:۳۰ - ۰۸ اسفند ۱۳۹۶
۰
۰
دمش گرممم
درود بر این بانوی شجاع ایرانی ...
واقعا که زنها و دختره در ایران در مبارزه علیه فساد و ظلم و دیکتاتوری در صف اول قرار گرفتن . احسنت و صد آفرین
( صراط منتشر کن ، هر چند که الان بیش از یکساله نظر من رو بزدلانه منتشر نمیکنی )
بی نام
|
Netherlands
|
۱۷:۰۰ - ۱۰ اسفند ۱۳۹۶
۰
۰
لیلا حاتمی میتوانست در کمال عافیت طلبی مانند بسیاری دیگر هیچ نگوید و این همه بی احترامی را به جان نخرد اما ترجیح داد از مظلوم دفاع کند. این استدلال کودکانه را کنار بگذارید که چون جلوی خارجی ها انتقاد کرده کارش زشت بوده. یعنی چی؟ در دنیای امروز در لحظه همه از همه چیز خبر دارند. مگر اننقادات احمدی نژاد چون جلوی دوربین داخلی است خارج از کشور منعکس نمی شود؟ یا دیگران؟ در چنین شرایطی این که اتفاقات اخیر را جلوی خارجی به روی خود نیاوریم بیشتر ریاکاری و دو رویی است تا آبرو داری. کجای صحبت ایشان غلط است. مگر برخورد با معترضان شکل درستی داشته؟ این که چندین زندانی جانشان را در زندان از دست بدهند نشانه برخورد درست است؟ به فرض که مجرم هم بوده باشند یا معتاد یا حتا قاتل؟ تا کی میخواهید با استدلال آبکی همه چیز را توجیه کنید؟