صراط: این روزها دنیای آدم ها بسیار کوچک شده است.
اینترنت، دنیای آدم ها را کوچک تر کرده است. دیگر نیازی نیست برای این که
با شخصی که در آن سوی دنیا، چه در ژاپن باشد، چه در برزیل و چه در قطب شمال
و جنوب صحبت کنید و جویای احوالش شوید نامه بنویسید. کافیست لپ تاپ، تبلت
یا کامپیوتر خودتان را روشن کنید تا در کمتر از یک دقیقه به آن سوی دنیا
وصل شوید.
موضوع اینترنت در ایران همواره مورد اعتراض کاربران ایرانی بوده و هست. این نگرانی ها بعد از ملی شدن اینترنت جدی تر شده است. نگرانی های آنها برای باز شدن فیس بوک تا جی میل و گوگل و یاهو. سایت هایی که چند سال است مونس ایرانیان بوده است، از پروفسور و دکتر و مهندس گرفته تا بچه های کوچک ۶ساله. این روزها بار دیگر صدای اعتراض کاربران نسبت به سرعت پایین اینترنت بلند شده است. برخی ها آن را به اجرا شدن اینترنت ملی مربوط می دانند.
اینترنت ملی از کی تا کجا؟
بحث اینترنت ملی از اوسط دهه هشتاد در ایران مطرح شد. سال ۸۷ بود که وزارت ارتباطات سندی را در این مورد ارائه کرد و در آن برای اینترنت ملی برنامه ریزی شد. نام طرح در این مدت از شبکه اینترنت ملی به اینترانت ملی و سرانجام به شبکه ملی اطلاعات تغییر یافت. با وجود توضیحات فراوان مسئولان هنوز برای کاربران ایرانی اینترنت سوال است که قرار است در این طرح چه بلایی سر گوگل، جیمیل، فیس بوک و هزاران سایت خارجی دیگر بیاید. آیا از این پس فقط کاربران ایرانی مجازند که به سایت های خبری تایید شده وزارت ارشاد و سایت های معرفی شده از سوی "پیوندها" دسترسی داشته باشند؟
رضا تقی‌پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، در ۱۸ دی ماه ۱۳۹۰، اعلام کرد که شبکه ملی اطلاعات تا ۶ ماه آینده راه‌اندازی می‌شود و گفت:"براساس تکلیفی که تا پایان برنامه پنجم توسعه داریم، با تکمیل این طرح، باید همه مراکز داده‌ها و میزبانی سایت‌ها به داخل کشور منتقل شود. این شبکه پاسخگر نیاز های کاربران خواهد بود." تقی‌پور پیش از این درباره اینترنت گفته بود:"اینترنت کنونی بر مبنا و اساس تئوری‌های اومانیستی و لیبرالیستی است. اینترنت برای جوامع خطرناک است و نیاز به باز تعریف دارد در این راستا طرح اینترنت پاک ارائه شده‌است"
اسماعیل احمدی مقدم نیز در ۲۰ دی ماه ۱۳۹۰، در جمع خبرنگاران و در پاسخ به ایلنا در مورد ملی شدن اینترنت، گفت:«نباید مرکز اطلاعات رایانه‌ای ما در خارج از کشور باشد؛ خودمان می‌توانیم این مراکز را در داخل کشور داشته باشیم؛ گوگل موتور جستجو نیست بلکه ابزار جاسوسی است."
احمدی مقدم در مراسم اختتامیه نخستین همایش دفاع سایبری در بهمن ماه ۱۳۹۰، با اشاره به تلاش ایران برای راه‌اندازی «شبکه ملی اطلاعات» گفت: "معتقدیم اتصال به دنیا باید در حد ضرورت باشد، چرا باید در کشور از سرویس‌هایی مثل ایمیل استفاده کنیم که ایمیل باکس آن در کشورهایی مانند آمریکا باشد."
روح الله مومن نسب، مدیر واحد اینترنت مرکز توسعهٔ فناوری اطلاعات و رسانه‌های دیجیتال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، نیز درباره داخلی شدن اینترنت ایران گفت: «گوگل پلاس جدیدترین فناوری جاسوسی در شبکه‌است. برای مسدود کردن سایت گوگل تاکنون هزار و ۳۷۴ درخواست ارسال شده‌است و ۴۷۰ نفر هم درخواست کرده‌اند تا سایت یاهو مسدود شود."
علی مطهری، رئیس کمیته مخابرات مجلس شورای اسلامی، در مصاحبه‌ای از لزوم مدیریت فضای مجازی با استفاده از «فیلترینگ» و «محدود کردن سرعت» گفت و راه‌کار غلبه بر این دو مشکل را «شبکه ملی اطلاعات» دانست.
محمدرضا آقامیری، عضو کارگروه تعیین محتوای مجرمانه اینترنتی، در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: «جیمیل ممکن است به کمک اخلالگران بیاید، ما هیچ وقت گوگل را در خدمت رسانی به کاربران ایرانی مناسب نمی‌بینیم چرا که گوگل در خدمت سازمان سیا است. اینترنت مهمان ناخوانده است و به زودی «فیلترینگ یکپارچه و بومی» راه‌اندازی خواهد شد و گوگل «علم دشمنی» با نظام برداشته است."
در بهمن ماه ۱۳۹۰، چندین روز پورت‌های وی پی ان و همچنین پروتکل HTTPS بسته شد و خدمات ای میل در ایران با قطع شدن مواجه شد که باعث اعتراض برخی خبرگزاری های داخل ایران شد. سعید مهدیون، مدیرعامل شرکت فناوری اطلاعات، درباره ایمیل ملی و علت بسته شدن سرویس ای میل هایی نظیر جی میل و یاهو در بهمن ماه ۱۳۹۰ گفت: «در مورد بسته شدن این سرویس اگر هر کسی اعتراضی داشته باشد، باید به سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی منتقل کند؛ ولی از نظر بنده این یک فرصت حساب می‌شود و باید مردم کشور به سمت ایمیل ملی هدایت شوند."
آهنگران معاون وزارت اطلاعات نیز در بهمن ماه ۱۳۹۰ اعلام کرد؛ شبکه اینترنت ابزار جاسوسی نیست، بلکه خود تهدید و جاسوس است.
غلام‌رضا جلالی، رئیس سازمان پدافند غیرعامل ایران در ۲۸ بهمن‌ماه ۱۳۹۰، در بازدید از مجتمع بعثت گفت: یاهو و جیمیل هیچ امنیتی ندارند و هر چه سریع‌تر باید اینترنت ملی راه‌اندازی شود و منتظر تشکیل موتور جست‌وجوگر ملی هستیم.
محمد سليمانی رييس كميته ارتباطات و مخابرات كميسيون صنايع و معادن در ۱ مهر ۱۳۹۱ گفت: با برقراری اينترنت ملی، اينترنت جهانی قطع نخواهد شد. سليمانی ادامه داد: اينترنت ملی يك شبكه داخلی است كه نمی تواند دسترسی به اينترنت جهانی را مختل كند. سليمانی اظهار كرد: زيرساخت‌ها در كشور به گونه‌ای است كه براي استفاده از سرعت بسيار بالا مي‌‌تواند پاسخگو باشد. اينترنت ملی اين مزيت را دارد كه تبادلات اطلاعات در داخل كشور صورت می گيرد در نتيجه سرعت بالا مي‌رود و هزينه كاهش پيدا می كند.
رييس كميته ارتباطات و مخابرات مجلس، در پاسخ به اين سوال كه سرنوشت اينترنت جهانی بعد از راه‌اندازی اينترنت ملی چه خواهد شد؟ گفت: قطع اينترنت جهانی به هيچ عنوان امكان‌پذير نيست اين يك نوع خود تحريمی است كه با هيچ منطقی سازگار نيست البته فيلترينگ به جای خودش باقی خواهند ماند چرا كه اين جزو قوانین كشور است اما آزادی عمل برای استفاده از اینترنت جهانی وجود خواهد داشت.
با این اظهارات باید گفت وقتی ارتباط سرورها با اینترنت خارج از کشور قطع شود، فقط می تواند از سروروهای ایرانی استفاده کرد. آن وقت است که دیگر هیچ فیلترشکنی هم نمی تواند ما را به گوگل و یا سایر سایت ها متصل کند.
اما این شبکه مزیت هایی دارد. اولین مزیت آن، هزینه کم آن است. چرا که احتیاجی نیست بابت هر اتصال پول گزافی پرداخت شود. دومین مزیت آن، این است که اگر لنگرهای کشتی سیم ها را قطع کنند، دیگر دسترسی به اینترنت قطع نمی شود و شبکه همچنان کار می کند. سومین مزیت و شاید اصلی ترین مزیت این است که دیگر کسی دسترسی به این شبکه ندارد و امکان حمله سایبری به صفر می رسد.
کالین اندرسن، پژوهشگر لقب اینترنت مخفی را به اینترنت ملی ایران می دهد. گمانه زنی دیگری که در این زمینه وجود دارد دسترسی پرسرعت به سایت های داخلی و سرعت بسیار پایین اینترنت هنگام اتصال به سایت های خارجی است.
جایگاه ایران در اینترنت جهان
حدود دو میلیارد و چهارصد میلیون کاربر اینترنت درجهان وجود دارد. ۳/۷ درصد از این کاربران در منطقه شمال آفریقا و غرب آسیا زندگی می کنند و روز به روز بر شمار آنها افزوده می شود. ضریب نفوذ اینترنت در کشورهای منطقه متفاوت است. قطر از نظر میزان نفوذ اینترنت در میان کشورهای منطقه، رتبه نخست را دارد به طوری که این رقم در قطر ۸۶/۲ درصد است. بحرین با ضریب نفوذ ۷۷ درصدی اینترنت در میان کشورهای منطقه، در جایگاه دوم قرار دارد. کویت با ضریب نفوذ اینترنت به میزان۷۴/۲ درصد در رتبه سوم قرار دارد. ضریب نفوذ اینترنت در ایران، ۵۳/۳ درصد و در مصر ۳۵/۶ درصد است.
همچنین بر اساس جدولی که سرعت اینترنت در کشورهای مختلف جهان را از ۲۰ فوریه ۲۰۱۰ تا ۲۱ آگوست ۲۰۱۲ مورد ارزیابی قرار داده است، ایران با سرعت اینترنت Mbps ۱.۴۳ و سقوط دیگربار در این جدول در جایگاه ۱۶۴ ام قرار گرفته است. گفتنی است؛ بازبینی رتبهی ایران در این جدول طی ماههای اخیر نشان از سقوط ایران در میان کشورهای مختلف دنیا دارد.
به عنوان مثال پیش از این و بر اساس جدولی که ۲۳ فوریه ۲۰۱۲ منتشر شده بود، ایران با سرعت اینترنت Mbps ۱.۳۷ توانسته بود رتبهی ۱۵۵ ام را کسب کند.
در این جدول کشورهای هنگ کنگ با سرعت دانلود Mbps ۴۲.۸۴، لوکزامبورگ با Mbps ۳۳.۹۴، لیتوانی با Mbps ۳۳.۱۴، کره جنوبی با Mbps ۳۲.۹۹، تایوان با Mbps ۳۱.۴۲، سنگاپور با Mbps ۳۰.۹۹، ژاپن با Mbps ۲۹.۱۵، هلند با Mbps ۲۷.۵۱، لتونی با Mbps۲۷.۴۷، سوئد با Mbps ۲۷.۴۴ در جایگاه اول تا دهم دنیا قرار دارند.
موضوع اینترنت در ایران همواره مورد اعتراض کاربران ایرانی بوده و هست. این نگرانی ها بعد از ملی شدن اینترنت جدی تر شده است. نگرانی های آنها برای باز شدن فیس بوک تا جی میل و گوگل و یاهو. سایت هایی که چند سال است مونس ایرانیان بوده است، از پروفسور و دکتر و مهندس گرفته تا بچه های کوچک ۶ساله. این روزها بار دیگر صدای اعتراض کاربران نسبت به سرعت پایین اینترنت بلند شده است. برخی ها آن را به اجرا شدن اینترنت ملی مربوط می دانند.
اینترنت ملی از کی تا کجا؟
بحث اینترنت ملی از اوسط دهه هشتاد در ایران مطرح شد. سال ۸۷ بود که وزارت ارتباطات سندی را در این مورد ارائه کرد و در آن برای اینترنت ملی برنامه ریزی شد. نام طرح در این مدت از شبکه اینترنت ملی به اینترانت ملی و سرانجام به شبکه ملی اطلاعات تغییر یافت. با وجود توضیحات فراوان مسئولان هنوز برای کاربران ایرانی اینترنت سوال است که قرار است در این طرح چه بلایی سر گوگل، جیمیل، فیس بوک و هزاران سایت خارجی دیگر بیاید. آیا از این پس فقط کاربران ایرانی مجازند که به سایت های خبری تایید شده وزارت ارشاد و سایت های معرفی شده از سوی "پیوندها" دسترسی داشته باشند؟
رضا تقی‌پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، در ۱۸ دی ماه ۱۳۹۰، اعلام کرد که شبکه ملی اطلاعات تا ۶ ماه آینده راه‌اندازی می‌شود و گفت:"براساس تکلیفی که تا پایان برنامه پنجم توسعه داریم، با تکمیل این طرح، باید همه مراکز داده‌ها و میزبانی سایت‌ها به داخل کشور منتقل شود. این شبکه پاسخگر نیاز های کاربران خواهد بود." تقی‌پور پیش از این درباره اینترنت گفته بود:"اینترنت کنونی بر مبنا و اساس تئوری‌های اومانیستی و لیبرالیستی است. اینترنت برای جوامع خطرناک است و نیاز به باز تعریف دارد در این راستا طرح اینترنت پاک ارائه شده‌است"
اسماعیل احمدی مقدم نیز در ۲۰ دی ماه ۱۳۹۰، در جمع خبرنگاران و در پاسخ به ایلنا در مورد ملی شدن اینترنت، گفت:«نباید مرکز اطلاعات رایانه‌ای ما در خارج از کشور باشد؛ خودمان می‌توانیم این مراکز را در داخل کشور داشته باشیم؛ گوگل موتور جستجو نیست بلکه ابزار جاسوسی است."
احمدی مقدم در مراسم اختتامیه نخستین همایش دفاع سایبری در بهمن ماه ۱۳۹۰، با اشاره به تلاش ایران برای راه‌اندازی «شبکه ملی اطلاعات» گفت: "معتقدیم اتصال به دنیا باید در حد ضرورت باشد، چرا باید در کشور از سرویس‌هایی مثل ایمیل استفاده کنیم که ایمیل باکس آن در کشورهایی مانند آمریکا باشد."
روح الله مومن نسب، مدیر واحد اینترنت مرکز توسعهٔ فناوری اطلاعات و رسانه‌های دیجیتال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، نیز درباره داخلی شدن اینترنت ایران گفت: «گوگل پلاس جدیدترین فناوری جاسوسی در شبکه‌است. برای مسدود کردن سایت گوگل تاکنون هزار و ۳۷۴ درخواست ارسال شده‌است و ۴۷۰ نفر هم درخواست کرده‌اند تا سایت یاهو مسدود شود."
علی مطهری، رئیس کمیته مخابرات مجلس شورای اسلامی، در مصاحبه‌ای از لزوم مدیریت فضای مجازی با استفاده از «فیلترینگ» و «محدود کردن سرعت» گفت و راه‌کار غلبه بر این دو مشکل را «شبکه ملی اطلاعات» دانست.
محمدرضا آقامیری، عضو کارگروه تعیین محتوای مجرمانه اینترنتی، در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: «جیمیل ممکن است به کمک اخلالگران بیاید، ما هیچ وقت گوگل را در خدمت رسانی به کاربران ایرانی مناسب نمی‌بینیم چرا که گوگل در خدمت سازمان سیا است. اینترنت مهمان ناخوانده است و به زودی «فیلترینگ یکپارچه و بومی» راه‌اندازی خواهد شد و گوگل «علم دشمنی» با نظام برداشته است."
در بهمن ماه ۱۳۹۰، چندین روز پورت‌های وی پی ان و همچنین پروتکل HTTPS بسته شد و خدمات ای میل در ایران با قطع شدن مواجه شد که باعث اعتراض برخی خبرگزاری های داخل ایران شد. سعید مهدیون، مدیرعامل شرکت فناوری اطلاعات، درباره ایمیل ملی و علت بسته شدن سرویس ای میل هایی نظیر جی میل و یاهو در بهمن ماه ۱۳۹۰ گفت: «در مورد بسته شدن این سرویس اگر هر کسی اعتراضی داشته باشد، باید به سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی منتقل کند؛ ولی از نظر بنده این یک فرصت حساب می‌شود و باید مردم کشور به سمت ایمیل ملی هدایت شوند."
آهنگران معاون وزارت اطلاعات نیز در بهمن ماه ۱۳۹۰ اعلام کرد؛ شبکه اینترنت ابزار جاسوسی نیست، بلکه خود تهدید و جاسوس است.
غلام‌رضا جلالی، رئیس سازمان پدافند غیرعامل ایران در ۲۸ بهمن‌ماه ۱۳۹۰، در بازدید از مجتمع بعثت گفت: یاهو و جیمیل هیچ امنیتی ندارند و هر چه سریع‌تر باید اینترنت ملی راه‌اندازی شود و منتظر تشکیل موتور جست‌وجوگر ملی هستیم.
محمد سليمانی رييس كميته ارتباطات و مخابرات كميسيون صنايع و معادن در ۱ مهر ۱۳۹۱ گفت: با برقراری اينترنت ملی، اينترنت جهانی قطع نخواهد شد. سليمانی ادامه داد: اينترنت ملی يك شبكه داخلی است كه نمی تواند دسترسی به اينترنت جهانی را مختل كند. سليمانی اظهار كرد: زيرساخت‌ها در كشور به گونه‌ای است كه براي استفاده از سرعت بسيار بالا مي‌‌تواند پاسخگو باشد. اينترنت ملی اين مزيت را دارد كه تبادلات اطلاعات در داخل كشور صورت می گيرد در نتيجه سرعت بالا مي‌رود و هزينه كاهش پيدا می كند.
رييس كميته ارتباطات و مخابرات مجلس، در پاسخ به اين سوال كه سرنوشت اينترنت جهانی بعد از راه‌اندازی اينترنت ملی چه خواهد شد؟ گفت: قطع اينترنت جهانی به هيچ عنوان امكان‌پذير نيست اين يك نوع خود تحريمی است كه با هيچ منطقی سازگار نيست البته فيلترينگ به جای خودش باقی خواهند ماند چرا كه اين جزو قوانین كشور است اما آزادی عمل برای استفاده از اینترنت جهانی وجود خواهد داشت.
با این اظهارات باید گفت وقتی ارتباط سرورها با اینترنت خارج از کشور قطع شود، فقط می تواند از سروروهای ایرانی استفاده کرد. آن وقت است که دیگر هیچ فیلترشکنی هم نمی تواند ما را به گوگل و یا سایر سایت ها متصل کند.
اما این شبکه مزیت هایی دارد. اولین مزیت آن، هزینه کم آن است. چرا که احتیاجی نیست بابت هر اتصال پول گزافی پرداخت شود. دومین مزیت آن، این است که اگر لنگرهای کشتی سیم ها را قطع کنند، دیگر دسترسی به اینترنت قطع نمی شود و شبکه همچنان کار می کند. سومین مزیت و شاید اصلی ترین مزیت این است که دیگر کسی دسترسی به این شبکه ندارد و امکان حمله سایبری به صفر می رسد.
کالین اندرسن، پژوهشگر لقب اینترنت مخفی را به اینترنت ملی ایران می دهد. گمانه زنی دیگری که در این زمینه وجود دارد دسترسی پرسرعت به سایت های داخلی و سرعت بسیار پایین اینترنت هنگام اتصال به سایت های خارجی است.
جایگاه ایران در اینترنت جهان
حدود دو میلیارد و چهارصد میلیون کاربر اینترنت درجهان وجود دارد. ۳/۷ درصد از این کاربران در منطقه شمال آفریقا و غرب آسیا زندگی می کنند و روز به روز بر شمار آنها افزوده می شود. ضریب نفوذ اینترنت در کشورهای منطقه متفاوت است. قطر از نظر میزان نفوذ اینترنت در میان کشورهای منطقه، رتبه نخست را دارد به طوری که این رقم در قطر ۸۶/۲ درصد است. بحرین با ضریب نفوذ ۷۷ درصدی اینترنت در میان کشورهای منطقه، در جایگاه دوم قرار دارد. کویت با ضریب نفوذ اینترنت به میزان۷۴/۲ درصد در رتبه سوم قرار دارد. ضریب نفوذ اینترنت در ایران، ۵۳/۳ درصد و در مصر ۳۵/۶ درصد است.
همچنین بر اساس جدولی که سرعت اینترنت در کشورهای مختلف جهان را از ۲۰ فوریه ۲۰۱۰ تا ۲۱ آگوست ۲۰۱۲ مورد ارزیابی قرار داده است، ایران با سرعت اینترنت Mbps ۱.۴۳ و سقوط دیگربار در این جدول در جایگاه ۱۶۴ ام قرار گرفته است. گفتنی است؛ بازبینی رتبهی ایران در این جدول طی ماههای اخیر نشان از سقوط ایران در میان کشورهای مختلف دنیا دارد.
به عنوان مثال پیش از این و بر اساس جدولی که ۲۳ فوریه ۲۰۱۲ منتشر شده بود، ایران با سرعت اینترنت Mbps ۱.۳۷ توانسته بود رتبهی ۱۵۵ ام را کسب کند.
در این جدول کشورهای هنگ کنگ با سرعت دانلود Mbps ۴۲.۸۴، لوکزامبورگ با Mbps ۳۳.۹۴، لیتوانی با Mbps ۳۳.۱۴، کره جنوبی با Mbps ۳۲.۹۹، تایوان با Mbps ۳۱.۴۲، سنگاپور با Mbps ۳۰.۹۹، ژاپن با Mbps ۲۹.۱۵، هلند با Mbps ۲۷.۵۱، لتونی با Mbps۲۷.۴۷، سوئد با Mbps ۲۷.۴۴ در جایگاه اول تا دهم دنیا قرار دارند.