عوامل رونق «فارسی‌وان»
یک شبکه ماهواره‌ای فارسی زبان، تنها با توجه به آنچه در سیمای ما وجود ندارد و یا گاه تکراری و کلیشه‌ای است، مخاطب بومی کشور را از آن خود می‌کند و در غفلت مسئولان سیما و برنامه ریزان فرهنگی، به بهترین شکل، یارکشی می‌کند؛ اتفاقی که در درازمدت دیگر تنها یک معضل رسانه‌ای نخواهد بود.
این روزها نظرسنجی های رسمی و حتی نطرات چهره به چهره در کوچه و بازار، نشان از نوعی اشتهای وصف ناپذیر تماشاگران پایتخت نسبت به یک شبکه فارسی زبان دارد؛ شبکه ای که گفته می شود با مخاطب سنجی درست از تماشاگران ایرانی، تنها با پخش مجموعه هایی تلویزیونی حجم بالایی از بینندگان سیما جمهوری اسلامی ایران را به سمت خود جذب کرده است. با نگاهی کارشناسی به پخش مجموعه های تلویزیونی مورد نظر، ضعف دوبله و گاه زیرنویس های عجولانه و پر اشتباه، تنها یک نکته به ذهن متبادر می شود و آن اینکه، خلاء نیازسنجی در رسانه ملی در کنار استفاده از فرمول های نخ نما شده رسانه ای باعث شده، مخاطب تلویزیون در نبود برنامه سرگرم کننده، خود را در معرض امواج «فارسی وان» قرار دهد. شبکه ای که ضعف محتوایی آثارش به خوبی بیانگر این موضوع هست که آنها از نبود برنامه های کیفی بهترین بهره را برده اند و در غیبت رقابت شبکه های ایرانی در عرصه سرگرمی و تولید برنامه های جذاب و خانوادگی، با خیال راحت یکه تازی می کنند. به عبارتی اگر رسانه ملی همت خود را بر تولید آثار فاخر، اجتماعی و سرگرم کننده مصروف دارد؛ بی تردید جایی برای عرضه اندام شبکه های فارسی زبان ماهواره ای نمی ماند چرا که مخاطب ایرانی، بدون تردید محصول ایرانی را بهتر از محصول غیربومی می پسندد.
در واقع یک شبکه ماهواره ای فارسی زبان، تنها با توجه به آنچه در سیمای ما وجود ندارد و یا گاه تکراری و کلیشه ای است، مخاطب بومی کشور را از آن خود می کند و در غفلت مسئولان سیما و برنامه ریزان فرهنگی، به بهترین شکل، یارکشی می کند؛ اتفاقی که در درازمدت دیگر تنها یک معضل رسانه ای نخواهد بود.
بشکوفه: از ماست که بر ماست
در جریان تهیه گزارش روزنامه و در گفتگو با یکی از تهیه کننده های خوب سیما، با نکته قابل توجهی مواجه شدیم. « حسن بشکوفه » تهیه کننده مطرح کشور از سوی تلویزیون بایکوت شده است!
حسن بشکوفه در گفتگو با خبر ضمن تایید این خبر افزود: بیش از 5 سال است که با همه طرح هایی که به سیما ارایه می کنم مخالفت می شود و به گونه ای این نحوه برخورد ادامه دارد که به نظر می رسد اراده هایی خواهان کار نکردن امثال بنده هستند. تهیه کننده سریال های پرمخاطب « شب دهم » و « مدار صفر درجه » با ارایه پاسخ مثبت به این سوال که آیا شبکه های ماهواره ای همچون «فارسی وان» توانسته اند مخاطبان داخلی را جذب کنند، گفت: با وجود این که برخوردهای مسوولان سیما باعث شده که خیلی میلی به ارایه دیدگاه هایم نداشته باشم، اما به گفتن این جمله بسنده می کنم که « از ماست که بر ماست.» آخرین فعالیت حسن بشکوفه تهیه کنندگی فیلم سینمایی « راه آبی ابریشم » است که به عنوان یکی از آثار فاخر سینمای ایران با فیلمنامه و کارگردانی محمد بزرگ نیا ساخته می شود.
حمیدنژاد: اشکال از سیاستگذاری های تاریخ گذشته است
فیلم‌ها و یا هر آنچه که به عنوان برنامه در شبکه‌های تلویزیونی داخلی تولید و پخش می‌شود برای مخاطب اقناع کننده نیست، پیامد این قضیه در واضح ترین حالت این است که بیننده به عنوان متقاضی کالای فرهنگی نوعا در یک بسته تولیدی تلویزیون، مطالباتش را در بازار عرضه دیگری جستجو بکند و ترجیحا به خاطر ناآشنایی با زبان بیگانه به سمت شبکه‌ای معطوف شود که با تمهیدی چون دوبلاژ البته آن هم در سطحی نازل و یا زیرنویس فارسی این ارتباط را سهل الوصول تر کرده است.
این شروع حرف های «عزیز الله حمیدنژاد» است. کارگردان فیلم هایی چون « اشک سرما» و «آناهیتا» در گفتگو با خبرنگار ما می گوید: «مهم ترین علت، ضعف و تنزل تولیدات شبکه‌های داخلی بحث گستردگی ممیزی است بحث ممیزی وقتی در سینما با مخاطب خاص این طور شدید و جدی دنبال می‌شود، مسلم است که در مقوله‌ای مانند تلویزیون با مخاطب عام و فراگیر خود امری قطعی باشد.»
وی در عین حال توضیح می دهد: «اینکه به کل از ممیزی‌ها نیز صرفنظر شود به اعتقاد من به صلاح نیست، خیر و صواب در میانه روی و تعدیل است. به نظرم با حذف برخی ممیزی‌های بی جا و غیر منطقی می‌توان بر روی ورودی سوژه‌های بکر و غیر تکراری فتح باب کرد؛ آسیبی که هم اکنون تلویزیون دچار آن است.»
این کارگردان تصریح کرد: «به جهت محدود شدن دامنه فعالیت و آزادی عمل تولید کنندگان، ما همواره با برنامه‌هایی با ساختار و محتوای تکراری مواجهیم که قادر به اقناع روح جستجوگر نیست اگر به جامعه‌ای پویا و ذهن متعالی می اندیشیم اینها همگی در گروی پویایی ذهن مخاطب به عنوان تشکیل دهنده پیکر اجتماع است و تا این کالای فرهنگی که به خورد او می‌رود پویایی نداشته باشد، لزوما ذهن جامعه را به رخوت و سستی متمایل می‌سازد.»
حمیدنژاد به مشکل اقتصادی این مقوله نیز اشاره می کند و می گوید: «بعد دیگر ضعف برنامه‌های تلویزیونی مخصوصا در بحث محتوا، به مسایل اقتصادی بر می‌گردد به دلیل سست بودن پایه‌های اقتصادی برنامه سازی در ایران، تهیه کننده به عنوان متولی جریان اقتصادی یک پروژه سعی در کوتاه تر کردن مدت زمان پروژه تولیدی دارد و با حذف بسیاری از فضاها و وقت هایی که شاید براساس تفکر گروه تولیدی و کارگردانی، کار به نتایج خوبی برسد، ناخواسته به اصل اثر خدشه وارد می کند.»
وی تاکید می کند: حمایت همه جانبه متولیان و مدیران شبکه از پروژه‌هایی که ملزم به تولید آن شده‌اند، وسواس و دقت بیشتر گروه سازنده را باعث می‌شود و این خود بر کیفی تر شدن اثر تولیدی، تاثیر فزاینده‌ای می‌گذارد. شاید بپرسید که بودجه مضاعف در امر تولید فلان برنامه تلویزیون از کجا باید تامین شود و من در جواب می‌گویم با حذف یک یا دو برنامه خرید فلان سریال خارجی سخیف و بودجه‌ای که برای دوبله و حذف بخش‌هایی از آن که مغایر با فرهنگ ایرانی است می‌شود، می‌توان بودجه لازم برای کار بیشتر بر روی پروژه تولیدی کاملا ایرانی را تامین کرد.»
حمیدنژاد همچنین از مسوولان و مدیران رسانه ملی درخواست کرد به سمت استانداردسازی پیش بروند:«به دست آوردن استانداردهای تولیدی کار چندان مشکلی نیست، با چند سفر و نشست تخصصی و کارگاهی و مطلع شدن از آرا و نظرات برنامه سازان ممتاز خارجی می‌توان خود را به سطح بالایی از استاندارد در برنامه سازی رساند که این خود مترادف است با تزریق روح جدید و پویا بر بدنه رسانه ملی به عنوان تاثیرگذار ترین رسانه فرهنگ ساز در کشور و دوری و اجتناب از برخی جریان‌ها و توسل به برخی سیاستگذاری های تاریخ گذشته.»
عفیفه: ضعف مجموعه سازی ما باعث رونق شبکه های ماهواره ای است
اسماعیل عفیفه اما معتقد است که گرایش مخاطب تلویزیونی به سمت شبکه های ماهواره ای اتفاق تازه ای نیست، سالیان سال است که این اتفاق در حال رخ دادن است و علت اصلی این قضیه هم در جذابیت بالای این شبکه ها نیست بلکه در تنزل یافتن کیفیت برنامه های شبکه داخلی است. عفیفه در گفتگو با خبرنگار ما تاکید کرد: «این شبکه های ماهواره ای به هیچ وجه سلیقه مخاطب ایرانی را برآورده نمی کند اما در ریشه یابی اقبال عمومی مردم به این شبکه ها بویژه «فارسی وان» می توان به ضعف مدیریت شبکه ای رسید.»
وی می گوید: «حجم بالای برنامه های تلویزیونی می طلبد که با صرف هزینه های مناسب ضمن سرعت بخشیدن به حجم تولیدات، از کیفیت موجود در آن ها هم غافل نشویم.»
عفیفه با اشاره به تجربه سالها تهیه کنندگی در عرصه تولید سریال های تلویزیونی، اضافه می کند: «می توانم به جرأت بگویم که معمولا پخش سریال از شبکه های مختلف است که بیننده را مجاب به انتخاب آن شبکه به خصوص می کند. بیننده تلویزیونی خسته از کار روزمره و قرار گرفتن در آماج اطلاعات اجتماعی، دوست دارد که با تماشای یک سریال خوب و درگیر شدن با قصه آن بخشی از هیجانات یک روز کاری را تخلیه کند، کاری که شبکه های ماهواره ای صرفا با مخاطب سنجی درست به حساسیت آن پی برده اند و با تولید سریال هایی نو و ساختار شکن سعی در جذب مخاطب بیشتر دارند؛ سریال هایی که در بحث فنی و حرفه ای گاه بسیار ضعیف تر از برخی مجموعه های داخلی هستند.»
تهیه کننده سریال پرمخاطب «اشک ها و لبخندها» در توضیح این نکته گفت: «آنچه که مهم است این است که بخش پژوهش و تحقیق در عرصه سریال سازی تلویزیونی در صدا و سیمای ما محلی از اعراب ندارد و نتیجه آنکه سریال های ما همگی به ورطه تکرار می افتند. گاهی از گوشه و کنار می شنوم که مثلا فلان فرد می گوید چرا در تلویزیون از فلان قبیل سریال هایی که پخش شد و اصطلاحا خیابان خلوت کن بود دیگر تولید و پخش نمی شود. با همین یک جمله می توان به کنه ماجرا پی برد که طی این سالها آنچنان به بیراهه رفته ایم و سطح سلایق مخاطب را آنقدر پایین آورده ایم که مخاطب حسرت پخش فلان سریال را که جایی و زمانی پخش شد و با اقبال عمومی هم مواجه شد را می خورد.»
وی ادامه می دهد: «قالب های تکرای، شخصیت های تکرای و قصه های دم دستی سریال های امروزی باعث شده که همگان تنها به فکر تأمین حجم برنامه، آن هم بدون توجه به مؤلفه و مشخصه های برنامه استاندارد تلویزیونی باشند، در حالیکه به اعتقاد من یک گروه تحقیقاتی و پژوهشی با توجه به ضروریات جامعه و دغدغه های نسل حاضر باید به الگو و فرمولی برسد که اگر ساختاری حتی تکراری از فلان تجربه موفق شبکه تلویزیونی ماهواره ای را تقلید کند اما محتوایی متناسب با تفکر ملی و اعتقادی ایران داشته باشد. کاری که من درچند تجربه موفق با حسن فتحی داشتم و چون ریسکی در سریال سازی بود ابتدا با مقاومت مدیران در پخش آنها مواج شدیم ولی توجیه شدن دو مجموعه پخش شد و همگان دیدند که چقدر هم موفق بود.»
عفیفه البته تذکراتی را هم برای مدیران رسانه ملی دارد و می گوید: «مدیران رسانه ملی باید آزادی عمل بیشتری به تولید کنندگان برنامه های تلویزیونی بدهند. حذف چارچوب های دست و پا گیر و ممیزی های غیر اصولی و غیرمنطقی و بازنگری در آیین نامه های تولید سریال های تلویزیونی و خیلی چیزهای دیگر باعث حرکت به جلو و به میدان آمدن نویسندگان و تولید کنندگان خوش قریحه می شود که ناخودآگاه به تبیین راهکارهای اصولی برای خروج از ورطه تکرار و درجا زدن منجر می شود.»
وی افزود: «چنین سیاست هایی، تهیه کننده را به سوی تقلید از نمونه های به اصطلاح امتحان پس داده سوق می دهد و ماحصل این تفکر می شود که فلان تولید کننده ایرانی بدون در نظر گرفتن ملاحظات فرهنگی و تطبیق دادن مجموعه ای که محصول درجه چندم مخصوصا کشورهای شرقی است و صرفا چون در شبکه ملی امتحان خود را به خوبی پس داده است، به الگوبرداری از آن مبادرت می ورزد که نتیجه چیزی غیر قابل تصور و غیر قابل ارایه به عنوان محصولی در باکس تأمین برنامه فلان شبکه است.»
تهیه کننده سریال «میوه ممنوعه» ادامه داد: «سهل انگاری و دید سطحی تهیه کنندگان تلویزیونی نیز یکی از گلوگاه های موجود بر سر راه ارتقای کمی و کیفی برنامه ها و مخصوصا مجموعه های تلویزیونی است که به اعتقاد من این مسئله نیز از اعمال قوانین غلط و نخ نمای موجود در مدیریت رسانه ملی ناشی می شود به شکلی که سطح سلیقه تولید کننده را هم پایین آورده و قدرت ریسک را از او می گیرد.»
وی اضافه کرد: «تا زمانیکه قائل به مدیریت دولتی رسانه ای مثل تلویزیون باشیم که البته به اعتقاد من در حال حاضر بهترین نوع مدیریت است چون با اجتماعی از اختلاف سلایق مدیران هر کدام از شبکه ها مواجه هستیم و این خود به عرصه رقابت و کیفی تر شدن برنامه هر کدام از شبکه ها کمک می کند، باید به نیروی نوپا و خلاق در این بخش، به قلم نو، فکر تازه و ایده پردازی به روز تراوش یافته از ذهن جوان نسل جدید هنری و فرهنگی اعتماد کرد و به آن بها داد تا شاهد نتیجه ای مطلوب باشیم که گرایش مخاطب به سوی شبکه های داخلی را نیز به دنبال خواهد داشت.»
ضمن این که هنوز تعداد آنتن های تلویزیون از دیش های ماهواره بیشتر است.
تقریبا بهترین سریال ها در ارتباط با عصر گذشته است مثل : سریال کیف انگلیسی ، شهریار و سریال هایی راجع به ائمه و مشاهیر
سریال های جدید مربوط به مسایل روز ساخته نمی شود و مخاطب نمی تواند با این سریال ها ارتباط برقرار کند