بیشتر دکترهای جوانی که حالا در رشته های میکروبیولوژی و ویروس شناسی یک پا متخصص شده‌اند خودشان را شاگرد مستقیم و غیر مستقیم او معرفی می‌کنند.نام خانم دکتر طلعت مختاری آزاد مترادف شاخه‌های مختلف علم ویروس شناسی شده است. این بانو به عنوان پیشگام علم میکرو بیولوژی و ویروس شناسی این روزها مسئولیت آموزش بخش ویروس شناسی دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران را در اختیار دارد.
به گزارش فارس از وقتی بیماری ویروسی کرونا تبدیل به ترند اخبار روز دنیا شده و فضای مجاری را قرق کرده است خانم دکتر و تیم بزرگی از همکاران و شاگردان شان به طور پیوسته به میدان آمده اند و در قالب برگزاری همایش ها، انجام مصاحبه ها و همچنین همکاری برای تهیه بسته های موزشی آموزشی درصدد این هستند که اندکی از فضای ملتهبی که پیرامون (کرونا ویروس جدید) شکل گرفته را کاهش دهند.
با راهنمایی‌های دقیق و علمی آرامش را به جامعه برگردانند و از همه مهم تر راه های پیشگیری از بیماری های ویروسی و عفونی را برای همه گروه های سنی به سادگی تبیین کنند. دکتر مختاری آزاد اخبار مربوط به افزایش قیمت ماسک در داروخانه ها را دنبال می‌کند و خیلی قاطع می‌گوید استفاده از این ماسک های تقلبی نه تنها باعث پیشگیری از بیماری نمی‌شود بلکه به سادگی خود منشایی برای انتقال انواع بیماری های باکتریایی و ویروسی می‌شود.
- خانم دکتر این روزها در داروخانه ها شاهد افزایش تقاضا برای خرید انواع ماسک های موجود در بازار هستیم. واقعیت این است که متصدیان داروخانه ها نیز با تبلیغات مختلف در نمایشگر ها یا نصب پوستر های متعدد باعث تشویق شهروندان برای خرید این ماسک ها می‌شوند. یعنی اگر فردی برای خرید دارو هم مراجعه کرده باشد با تبلیغاتی که می‌گوید این محصول باعث بیمه شدن افراد در برابر ویروس ها می‌شود تمایل پیدا می‌کند که این ماسک ها را به خرید خود اضافه کند. نظر شما در باره این تبلیغات چیست؟
خیلی خوشحالم و تشکر می‌کنم که در کنار پرداختن به اخبار در رابطه با بیماری کرونا به این مباحث جانبی که اتفاقا اهمیت زیادی دارد هم می پردازید. از همه رسانه ها دعوت می‌کنم نسبت به این اخبار حساسیت نشان دهند و حقیقت های موجود را به طور شفاف برای مردم عزیزمان بازگو کنند.
ببینید الان با این خبر روبه رو هستیم که تقاضا برای خرید ماسک به حداکثر خود رسیده است. در همین ابتدای امر باید از خودمان بپرسیم چرا این اتفاق افتاده است. چه نوع نگرانی و یا آموزش های غلطی مسبب این شده است که مردم میل به داشتن ماسک در اماکن عمومی داشته باشند؟ شناخت ویروس ها و مکانیزم رفتاری بیماری به ما کمک می‌کند بدانیم که آیا با داشتن ماسک واقعا می توانیم در برابر کرونا بیمه شویم یا خیر. واقعیت این است که بیشتر ماسک های موجود در بازار تقلبی هستند و مردم به جای استفاده از آن ها باید به طور مرتب راهکارهای پیشگیری اصلی را به کار ببندند تا به بیماری های ویروسی دچار نشوند.
- یعنی می‌فرمایید استفاده از این ماسک ها ضرورتی برای شهروندان ندارد؟
نه تنها ضرورتی ندارد، بلکه به طور خیلی جدی باید از شیوع استفاده از آن اجتناب شود. این ممکن نمی‌شود مگر این که همه رسانه ها به طور گسترده به این موضوع بپردازند. تبلیغات در همه جای دنیا به جای آن که جانب سلامتی جامعه را بگیرد در خدمت نظام سرمایه داری بوده است. الان این خبر همه جا می‌پیچد که بله قیمت ماسک ها در داروخانه ها دو تا سه برابر شده است.
تعداد زیادی از شهروندان با شنیدن این دست اخبار مشتاق می شوند که تا این ماسک ها گران تر نشده یا اصلا تمام نشده اند به داروخانه مراجعه و چند ماسک هم برای خانواده و اطرافیان شان تهیه کنند. اینجا دیگر یک مافیا برای تهیه و توزیع و فروش شکل می‌گیرد. آن هم برای کالایی که نه تنها موجب پیشگیری از بیماری نمی‌شود بلکه به طور جدی و قاطع عرض می‌کنم که مسبب ایجاد بیماری های عمده و بسیار خطرناک تری از ویروس کرونای جدید که این همه تبلیغات منفی مختلف در پیرامون آن شکل گرفته است، خواهد شد.
- شاید تصاویری که از محل اپیدمی این بیماری منتشر می‌شود باعث شده تا مردم استفاده از ماسک برای مقابله با این بیماری ویروسی را جدی بگیرند و حالا در اماکن عمومی شاهد استفاده روزافزون شهروندان عادی از این ماسک ها هستیم.
در صحبت‌های تان اشاره کردید به محل شیوع اپیدمی. یعنی جایی که وجود این بیماری نه تنها به اثبات رسیده بلکه از نظر علمی می دانیم تعداد زیادی از افراد به آن مبتلا هستند و چند هفته ای درگیر آن خواهند ماند. بله، در چنین شرایطی استفاده از ماسک ضروری است چون احتمال انتقال بیماری به واسطه ترشحات فوقانی بدن وجود دارد. اما عزیزان ما باید توجه داشته باشند، اینجا خبری از این بیماری نیست. استفاده طولانی مدت و بدون رعایت اصول اولیه به کارگیری ماسک ها در چنین شرایطی باعث ایجاد بیماری های دیگر می‌شود.
- این اصول اولیه ای که می فرمایید شامل چه مواردی می شود؟ در واقع استفاده از این ماسک ها به چه صورت می تواند تهدیدی برای سلامت افراد عادی در جامعه مان شود؟
بحث اولیه که وجود دارد درباره الیاف و مواد بکار رفته در تولید این ماسک هاست. این نوع ماسک ها به هیچ عنوان نمی توانند از ورود ویروس ها به بدن جلوگیری کنند.نکته دوم که اهمیت بسیار زیادی دارد این است که افراد به طور دائمی و چند ساعت متوالی نمی توانند از این ماسک ها استفاده کنند چرا که با تنفس و احتمالا بروز عطسه و سرفه این ماسک ها به سرعت آلوده و از آن بدتر مرطوب و نمناک می شوند.
- یعنی یک محیط بسیار مستعد برای رشد باکتری ها، قارچ‌ها و ویروس‌های احتمالی ایجاد می‌شود؟
بله دقیقا همین طور است، همان طور که می دانید باکتری‌ها در محیطی مرطوب رشد سریع تری دارند. ویروس ها به این شکل انتقال پیدا می کنند و این ماسک ها ناقل بیماری هستند.گاهی دیده می‌شود که برخی از افراد چند ساعت که هیچ چند روز این ماسک را با خود دارند. مدام آن را برمی دارند، کنار می گذارند و باز روی صورت شان می‌گذارند.
- خانم دکتر این روزها در اماکن عمومی و پیاده روها و کنار سطل های بزرگ پسماندهای مرطوب شاهد ماسک های آلوده ای که افراد با بی توجهی آن را دور انداخته اند هستیم. افزایش تعداد این ماسک ها در اماکنی مانند مترو، درمانگاه ها و مراکز عمومی دیگر می تواند ناقل بیماری باشد؟
بله، به جز استفاده غیر ضرروری آن هم به شیوه ای نادرست شاهد امحاء غیر اصولی و خطرناک این ماسک ها نیز هستیم. مردم عزیز ما باید بدانند که این ماسک ها درست مانند پسماند های بیمارستانی هستند. یعنی باید به شیوه همان زباله های عفونی بیمارستانی امحاء شوند. اما حالا شاهد این هستیم که افراد زیادی هر روز این ماسک ها را هر جایی که هستند بدون هیچ نوع پوشش ثانویه ای و بی هیچ تلاشی برای پوشاندن آن در سطل های زباله و یا حتا پیاده رو ها می اندازند. همان طور که گفتم از آنجا که استفاده از این ماسک ها اصولی نیست بیشتر آن ها آلوده به انواع باکتری ها هستند و دور ریز آن ها به شکلی که باز هم در دسترس و نزدیک به عموم مردم باشند مشکل جدی این روزها در حوزه سلامت اماکن عمومی ما شده است.
- به طور کلی استفاده از این ماسک ها را برای چه افرادی مناسب یا ضروری می‌دانید؟
واقعیت این است که با توجه به ناکارآمدی این ماسک ها در مقابله با بیماری ها نمی توانیم استفاده از آن را برای گروه گسترده ای از شهروندان مناسب یا ضروری بدانیم. اولین نکته ای که باید متذکر آن شوم این است که از این نوع ماسک ها ن هم آن هم مدل مرغوب و نه تقلبی آن تنها به مدت کمتر از دو ساعت می توان استفاده کرد. یعنی بلافاصله بعد از این مدت باید تعویض ماسک انجام شود. نکته بعدی این که استفاده از این محصول برای افرادی که بیمار نیستند هیچ ضرورتی ندارد. نه تنها باعث دور شدن افراد از بیماری های مختلف نمی شود بلکه همان طور که گفتیم آن ها را درگیر بیماری های دیگر می کند .اگر فردی علائمی مانند سرماخوردگی دارد برای حضور در اماکن عمومی که فضای بسته ای دارند آن هم برای مدت زمان بسیار محدود توصیه می کنیم که از این ماسک ها استفاده کند. افرادی که در آزمایشگاه ها، بیمارستان ها و در اتاق های جراحی هستند ماسک های ویژه ای باید استفاده کنند که متولیان این مراکز در اختیار آن ها قرار می دهند و در نهایت به شیوه درست و اصولی و بهداشتی آن را امحاء می کنند.
- پس شما و همکاران تان برای پیشگیری از ابتلا به بیماری های ویروسی مانند کرونا به هیچ عنوان زدن این ماسک ها را توصیه نمی کنید؟
من بیشتر عمرم را در آزمایشگاه های ویروس شناسی گذرانده ام. سال ها به طور مستقیم با انواع ویروس ها کار کرده ام. اما تنها زمانی که از ماسک های مخصوص استفاده می کنم که داخل آزمایشگاه هستم. در واقع متخصصان هم در مدت زمان محدودی از ماسک استفاده می کنند.کار و شاخه و رشته علمی ما با ویروس ها گره خورده است؛ اما برای پیشگیری از بیماری های ویروسی از ماسک استفاده نمی‌کنم.
- خانم دکتر در چند هفته گذشته راهکارهای متعددی برای پیشگیری از بیماری های ویروسی معرفی شده است. کدام مورد را از همه موثرتر می‌دانید؟
هیچ راهکاری به اندازه شستن مرتب دست ها نمی‌تواند در چنین شرایطی کمک کننده باشد. بیماری های ویروسی به سادگی از راه عطسه و سرفه افراد را درگیر می‌کنند پس شستشوی مداوم دست ها می تواند تا حدود زیادی انتقال ساده این نوع بیماری ها را کاهش دهد. افرادی که سرما خوردگی دارند می توانند برای مدت محدود از ماسک استفاده کنند اما دیگران حتما از زدن ماسک پرهیز داشته باشند.
نکته مهم دیگر در باره مدل صحیح عطسه و سرفه کردن است. این از آن دست مواردی است که ممکن است در نگاه اول بسیار ساده و ابتدایی به نظر برسد اما واقعیت این است که ما هیچ گاه به طور سیستماتیک و نظام مند آموزش درست سرفه و عطسه کردن را در جامعه مان نداشته ایم. همین جا از مسئولان محترم و زحمتکش آموزش و پرورش و مدارس و همچنین رسانه ها دعوت می‌کنم تا با برگزاری سلسله برنامه های آموزشی باعث تسریع در روند آموزش همگانی در باره این موضوع شوند.
الان در کشور های پیشرفته همه بچه های ابتدایی هم می دانند برای سرفه و عطسه کردن بهتر است ناحیه آرنج خود را درگیر کنند. یا روی آستین لباس عطسه و سرفه کنند و نه روی بخش مرکزی دست ها. بعضی از افراد وقتی این توصیه را می شنوند از ما می پرسند یعنی دستمال هم به کار نمی آید .دستمال هم داخل دست ها قرار دارد و وقتی عطسه و سرفه می کنیم دست ها درگیر و آلوده به ویروس های احتمالی می شوند. پس نحوه صحیح عطسه و سرفه روی ناحیه آرنج است که فاصله مناسبی با دست های ما دارد.اگر از دستمال هم استفاده می کنیم بلافاصله باید با مواد شوینده مناسب دست ها رااز آلودگی ها پاک کنیم .
- استفاده مداوم از چه وسایلی شستن مداوم دست ها را در چنین شرایطی ضروری‌تر می‌کند؟
الان در جامعه می بینیم که افراد برای مدت ده دقیقه هم از گوشی های تلفن همراه شان فاصله نمی‌گیرند.در محل کار بسیاری از کارمندان ما با کیبورد رایانه ها مشغول هستند. در اماکن عمومی مردم باید از وسایلی استفاده کنند که پیش از آن ها افراد زیادی این وسایل را لمس کرده اند.بنابراین توصیه جدی ما این است که شهروندان عزیز ما هنگام استفاده از این استفاده از این نوع وسایل چیزی نخورند. برای مدت یک تا دو ساعت حتما دست های شان را بشویند و از فوم های آنتی باکتریال استفاده کنند. لازم است که طرز صحیح شستشوی دست ها به طور عملی به کودکان آموزش داده شود تا ابتلا به بیماری های ویروسی به حداقل ممکن برسد.
