چهارمین «سه ماهه» رسید؛ آمریکا از «توافق هسته‌ای» خارج می‌شود؟

گروه سیاسی صراط: دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا، احتمالا روز جمعه ۲۲ دیماه (۱۲ ژانویه) بار دیگر پیرامون برجام اعلام موضع خواهد کرد.

آنطور که «دیوید گلدشتین» سخنگوی وزارت خارجه آمریکا گفته است، ترامپ قرار است پیش از اعلام تصمیم جدید برجامی خود در هفته جاری که احتمالا روز جمعه خواهد بود با «رکس تیلرسون» وزیر خارجه و «جیمز متیس» وزیر دفاع خود در کاخ سفید دیدار و گفت‌وگو کند.

پیش‌بینی برجامی مشاور ترامپ
اوایل هفته جاری، نشریه پولیتیکو آمریکا به نقل از «مارک دوبوویتز» یکی از مشاوران ترامپ و مدیر اجرایی بنیاد دفاع از دموکراسی، پیش‌بینی کرد که ترامپ مجددا پایبندی ایران به مفاد توافق هسته‌ای را رد می‌کند و در عین حال تمدید تعلیق تحریم‌ها را به امضا می‌رساند.

نویسنده پولیتیکو البته اذعان کرده بود که غیرقابل پیش‌بینی بودن ترامپ در حوزه سیاست خارجی و مشخصا پرونده ایران، همچنان ادامه دارد. به نوشته این نشریه آمریکایی، خصیصه غیرقابل پیش‌بینی بودن ترامپ، حتی مشاوران و وزرای او را هم سردرگم کرده است. ترامپ در ماه اکتبر (مهر ماه) پیشنهاد مشاوران و دو وزیر کابینه‌اش یعنی «رکس تیلرسون» و «جیمز متیس» را هیچ انگاشت و ضمن عدم تایید پایبندی ایران به برجام، پرونده آن را به کنگره احاله داد.

بحران حادِ این روزهای واشنگتن
غیرقابل پیش‌بینی بودن ترامپ و سردرگمی استراتژیست‌های سیاست خارجی و امنیت ملی آمریکا بواسطه این خصیصه جناب پرزیدنت، این روز‌ها در هیئت حاکمه آمریکا به یک بحران حاد تبدیل شده است.

«جرت بلانک» یکی از اعضای ارشد موسسه «کارنگی» اخیرا طی مصاحبه‌ای به این خصیصه غیرقابل پیش‌بینی بودن رئیس‌جمهور آمریکا و تبعات آن از جمله سردرگمی استراتژیست‌های این کشور اشاره کرده و گفته است که «ترامپ در موضوعات سیاست خارجی از جمله نوع مواجهه با ایران، استراتژی و دستورالعمل مشخصی ندارد و این امر باعث شده استراتژیست‌های ما از تعیین راهبردی مشخص عاجز باشند».

آخرین اعلام موضع برجامی ترامپ و لاف‌زنی او
ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا ۹۰ روز پیش در تاریخ ۲۱ مهر ۱۳۹۶ (۱۳ اکتبر ۲۰۱۷) طی یک نطق تلویزیونی ضمن روا داشتن انواع و اقسام اتهامات به ایران از جمله تروریست نامیدن ملت ایران، اعلام داشت که پایبندی تهران به برجام را تایید نمی‌کند و تصمیم‌گیری برای استمرار یا توقف تعلیق تحریم‌های این کشور را به کنگره آمریکا واگذار می‌کند.

ترامپ در آن سخنرانی خود که در کاخ سفید ایراد شد، این را هم گفت که «چنانچه پیرامون برجام با متحدان و کنگره به توافق نرسیم، این توافق نامه لغو خواهد شد».

رئیس جمهور آمریکا پیشتر نیز به تاریخ‌های (۱۸ می ۲۰۱۷ برابر با ۲۸ اردیبهشت ۹۶) و (۱۴ سپتامبر ۲۰۱۷ – ۲۳ شهریور ۹۶) پایبندی ایران به برجام را البته با اکراه و افزودن تحریم‌هایی تمدید کرده بود.

تهدید خروج از برجام؟!
تهدید خروج از برجام چیزی بیش از یک لاف نیست؛ ترامپ یکسال است که در حال این لاف‌زنی است. تقریبا همه صاحبنظران متفق‌القول‌اند که حتی ترامپِ غیرقابل پیش‌بینی هم حماقت ترک برجام را نمی‌کند. چرا که اگر چه طرف ایرانی با لطایف‌الحیل آمریکایی‌ها در سیراب شدن از مزایای اقتصادی برجام (لااقل تا اینجای کار) ناکام بوده است، اما واشنگتن بهره کافی و وافی را از برجام برده است و با تخریب آن بی تردید منافع خودش را به خطر می‌اندازد.

البته ایرانی‌ها نیز صراحتا اعلام کرده‌اند برای سناریو لغو برجام هم برنامه‌ریزی کرده‌اند و اجرایی شدن این سناریو، به ضرر طرف مقابل بویژه آمریکایی‌ها تمام خواهد شد.

عباس عراقچی معاون حقوقی و امور بین‌الملل وزارت امور خارجه، روز دوشنبه (۱۸ دی) طی سخنانی در دومین کنفرانس امنیتی تهران، اعلام کرد که تلاش‌های رئیس جمهور آمریکا برای از بین بردن برجام، ممکن است در چند روز آینده به نقطه‌ای برسد که آمریکا به طور کامل از برجام خارج شود و جامعه بین‌الملل باید برای این مرحله آمادگی داشته باشد.

عراقچی در همان نشست این را هم گفت که جمهوری اسلامی ایران مسلماً همه سناریو‌ها را چه با حفظ برجام چه با از بین رفتن آن، آماده کرده است.

بازی کسل‌کننده کنگره و کاخ سفید با توپ برجام
اما پس از آنکه ترامپ در تاریخ ۲۱ مهر ۱۳۹۶ (۱۳ اکتبر ۲۰۱۷) تصمیم‌گیری پیرامون ماندن یا نماندن آمریکا در برجام را به کنگره این کشور حواله داد، ضرب‌الاجلی ۶۰ روزه برای قوه تقنینی آمریکا تعیین شد تا تصمیم بگیرد که تعلیق تحریم‌های هسته‌ای ایران وفق برجام استمرا یابد یا متوقف شود؟ این ضرب‌الاجل، روز چهارشنبه ۲۲ آذر (۱۳ دسامبر) پایان یافت و جالب آنکه قانونگذاران آمریکایی هیچگونه اعمال نظری را در خصوص برجام و لغو یا استمرار تعلیق تحریم‌های هسته‌ای ایران نکرده‌اند. شاید این موضوع نیز ناشی از همان عدم وجود یک استراتژی مشخص در هیئت حاکه آمریکا باشد که این روز‌ها بلای جان تصمیم گیران ارشد واشنگتن شده است.

اما عدم اعلام نظر کنگره آمریکا پیرامون برجام و نوع مواجهه با ایران، بدان معنا نبود که ترامپ از قصد خود برای ایجاد تغییر در برجام کوتاه آمده است.

بر اساس قانون تصویب شده در داخل آمریکا موسوم به «نظارت بر توافق هسته‌ای با ایران» رئیس‌جمهور این کشور موظف است در مقاطع زمانی ۹۰ روزه پیرامون وضعیت برجام گزارش ارائه کند. آخرین باری که ترامپ در این باره گزارش داد، همان ۲۱ مهر (۱۳ اکتبر) بود که از تایید پایبندی ایران به توافق هسته‌ای خودداری کرد و اصطلاحا توپ برجام را به زمین کنگره انداخت؛ توپی که کنگره هم با عدم اعمال نظر در برجام، آنرا برای کاخ سفید و رئیس سبک مغز آن پس فرستاد.

جمعه؛ سکانس جدید بازی برجامی ترامپ
حالا موعد بعدی گزارش‌دهی ترامپ پیرامون روند برجام، احتمالا همین جمعه پیش‌رو یعنی ۲۲ دی ۹۶ برابر با ۱۲ ژانویه ۲۰۱۸ خواهد بود.

در تاریخ فوق‌الذکر ترامپ دو راه بیشتر ندارد یا پایبندی ایران به توافق هسته‌ای را بر پایه مستندات مرجع رسمی راستی‌آزمایی فعالیت‌های هسته‌ای ایران یعنی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تایید کند یا اینکه باز هم از تایید آن خودداری کند که در اینصورت دیگر تبصره ارجاع به کنگره هم وجود نخواهد داشت و رئیس جمهور آمریکا باید رسما خروج این کشور را از برجام اعلام کند.

البته در این میان بحث دیگری نیز مطرح است؛ اینکه این کش‌وقوس‌ها و رفت‌و‌آمد‌های برجامی بین کاخ سفید و کنگره صرفا یک مجادله زرگری است؛ چرا که توافق هسته‌ای با ایران باب‌میل و منطبق با منافع هیئت حاکمه آمریکا است و آن‌ها صرفا برای امتیازگیری بیشتر و همراه کردن متحدان اروپایی‌شان، قصد ایجاد نمایش تبلیغاتی برهم زدن برجام را دارند؛ بنابراین همانطور که «مارک دوبوویتز» مشاور ترامپ گفته است، دور از ذهن نخواهد بود که ترامپ روز جمعه بار دیگر بازی برجامی خود را ادامه دهد؛ یعنی در عین اینکه پایبندی ایران به برجام را تایید نمی‌کند، برگه تداوم تعلیق تحریم‌های هسته‌ای ایران را امضا کند و بدین ترتیب مانع خروج آمریکا زا برجام شود.

در آنصورت کاملا عیان می‌شود که غوغاسالاری و جنجال‌آفرینی ترامپ پیرامون برجام در طول یکسال اخیر فقط برای این بوده است که کورسو‌های منافع اقتصادی حاصل از این توافق را برای ایران نابود کند و به موازات آن، باقی‌مانده توان هسته‌ای را هم از کشورمان در قالب اصلاحیه برجام، سلب کند. البته قطعا این توطئه رئیس‌جمهور نامتعادل و سبک مغز آمریکا نیز همانند همه کید‌های شیطان بزرگ در طول ۴۰ سال اخیر خنثی می‌شود.