حكايت پيرمرد سفيد موي با جليقه و كلاه عرق چين كه بوي ادويه، ختمي و پونه حجره‌اش، سراسر بازارچه را پر مي‌كرد، به سال‌ها قبل برمي‌گردد. هم حجره سه در چهاري‌اش را از پدرش به ارث برده بود و هم شغلش را. فاميلي‌اش را هم از چند نسل قبل‌تر. «عطارزاده» بود و «عطارباشي» صدايش مي‌كردند. آن روزها، هرچند تا محله يكي از اين عطارباشي‌ها داشت كه سر در دكانشان نوشته بودند «يا من اسمه دواء و ذكره شفاء». خواندن و نوشتن را كه در مكتب‌خانه ياد مي‌گرفتند، وردست پدر، حرفه موروثي را مي‌آموختند و در كنار فروش سفيدآب و گل‌‌روشور و ادويه، براي همه نوع دردي، دارويي هم در آستين داشتند. بيشتر نسخه‌پيچ حكيم بودند و كم‌كم كه تجربه‌شان زياد مي‌شد و در بين كيسه‌هاي گل گاوزبان و عرق خارشتر و بخور چهل گياه، مويي سپيدتر مي‌كردند و پوستي چروكيده‌تر، لقب «حكيم‌باشي» مي‌گرفتند. گاهي از سر تجربه، داروهايي هم تركيب مي‌كردند و به داد درد مردم مي‌رسيدند. آن روزها طبيب كم بود، از قرص، شربت و آمپول هم خيلي خبري نبود و مردم مرحم دردشان را در عطاري‌هاي مي‌جستند و جز اعتماد به تجربه‌هاي عطارباشي پير كه سينه به سينه به او رسيده بود، چاره‌اي نداشتند.
از قديم تا حالا
سابقه درمان بيماري‌ها با گياهان دارويي به قدمت تاريخ زيست انسان روي كره زمين است و هزاران سال است كه انسان به حكم تجربه، علم و انديشه بنا به مقتضيات در طول حيات عمر خود، از گياهاني كه به دست كسي كاشته نشده و به همت كسي آبياري نشده، براي مداواي بيمار‌ها بهره مي‌برد. توسل به گياهان دارويي در طول تاريخ همواره يكي از روش‌هاي درمان بوده و در تاريخ طب كشور ما كه به دوره آريايي‌ها برمي‌گردد نيز اين گياهان مورد استفاده بوده‌اند. استفاده از گياهان براي پيشگيري و درمان بيماري‌ها از روزگاران كهن مورد توجه متخصصان طب سنتي قرار داشته و تا ابتداي قرن شانزدهم معتبرترين روش براي درمان بيماري‌ها به شمار مي‌رفت. پس از قرن شانزدهم كه نگرش نويني در علم پزشكي به وجود آمد كم‌كم روش‌هاي درمان با گياهان كنار رفت و استفاده از داروهاي شيميايي جانشين گياه درماني شد. اما عوارض جانبي و گراني داروهاي شيميايي موجب بازگشت مردم به طب گياهي و بهره‌گيري درمانگران طبيعي بود. طبق گزارش‌هاي وزارت بهداشت، در حال حاضر ايران داراي غني‌ترين گياهان دارويي است و با داشتن بين ۸ تا ۱۰ هزار گونه گياهي و تنوع گياهان مفيد با اروپا برابري مي‌كند كه از كل گياهان ايران، بيش از دو هزار گونه آن خاصيت دارويي دارد و هم‌اكنون ۸۰ درصد گياهان دارويي برخي كشورها همچون هند را تأمين مي‌كند كه اين ميزان مي‌تواند باعث نوآوري در صنعت داروسازي كشور در زمينه گياهان دارويي شود.
در حال حاضر سهم ايران از بازار ۱۰۰ ميليارد دلاري گياهان دارويي جهان، ۷۰ ميليون دلار است و بنا بر گزارش‌هاي مركز تحقيقات جنگل‌ها و مراتع كشور، ايران در زمينه توليد گياهان دارويي و اسانس‌‌هاي مربوطه، توليدات خوبي داشته و نيازي به واردات در اين خصوص ندارد.
در قوطي عطارها همه چيز پيدا مي‌شود
هنوز هم درمان با طب گياهي مورد توجه است و عطاري‌ها سهم قابل توجهي در تأمين نيازهاي مردم در زمينه گياهان دارويي دارند. اما عطاري‌هاي امروز ديگر رنگ و بوي آن روزها را ندارد. چند سالي مي‌شود كه از آن عطاري‌ها با بوي پونه و ريحان كمتر نشاني مي‌توان يافت. از آن تجربه‌هاي چند ساله هم خبري نيست! مغازه‌هاي عطاري با سنگ مرمر و شيشه‌‌هاي رفلكس تزئين شده‌اند و عطارهايي كه به زور سنشان به ۴۰ سال مي‌رسد در كنار ادويه‌ها و آويشن و مريم گلي، ترك اعتياد و ضدافسردگي و چاقي و لاغري مي‌گذارند كه بعضاً نه تنها گياهي نيستند بلكه جزء داروهاي شيميايي وارداتي هستند. بدتر از همه آنكه نسخه هم تجويز مي‌كنند. هنوز در هر كوچه و خياباني، دو يا سه مغازه كه محل فروش و عرضه گياهان دارويي هستند به چشم مي‌خورد كه با توجه به نيازهاي عجيب و غريب جامعه امروز و تبليغات پي در پي شبكه‌هاي ماهواره‌اي فرصت را غنيمت شمرده و محصولاتي را عرضه مي‌كنند كه اكثراً كارايي و خاصيت درماني نداشته و گاهي عوارض بسياري هم دارند. اين فروشندگان كم‌اطلاع انگار همه عزمشان را جزم كرده‌اند تا به اين حرفه قديمي همه جوره ضربه بزنند!
حساسيت شغلي عطاران با توجه به نوع نسخه‌هاي تجويز شده، نوع گياهان مصرفي و تطابق آنها با گونه‌هاي دارويي موجود در نسخه‌هاي مكتوب طب سنتي، شباهت برخي گونه‌هاي دارويي با گونه‌هاي سمي، نحوه نگهداري گياهان و بسياري از مسائل ديگر دست به دست هم داده‌اند تا اهميت بررسي وضعيت موجود در عطاري‌ها را در اصلي‌ترين اولويت‌ها قرار دهد و اينجاست كه ضرورت آموزش و به روزرساني آگاهي فعالان اين صنف، بيش از پيش آشكار مي‌شود.
عطارها سركلاس درس
تجويز خودسرانه گياهان دارويي توسط عطاران، ارائه گياهان بي‌كيفيت و نامطلوب و عدم آگاهي درخصوص برخي گياهان سمي و غيرمؤثر يكي از مشكلاتي است كه باعث بروز صدمات جسمي و رواني در افراد جامعه مي‌شود. دكتر پرويز ابراهيمي، داروساز با اشاره به اينكه برخلاف تصور مردم مصرف برخي گياهان دارويي به تنهايي يا همراه با داروهاي شيميايي مي‌تواند عوارض خطرناكي داشته باشد، مي‌گويد: «برخي گياهان دارويي بايد به صورت استاندارد شده مصرف شوند و مصرف مستقيم آنها گاهي باعث مسموميت شديد و حتي مرگ مي‌شود.» وي ادامه مي‌دهد: «چندين بار متوجه شده‌ام كه عطاري به دليل عدم آگاهي يا بي‌اطلاعي، گياهي را به جاي گياه ديگري در اختيار مشتري قرار داده يا تجويزي كرده كه بسيار خطرناك بوده است.» وي مي‌افزايد: «بعضي داروهاي گياهي موجب تداخل در قدرت جذب موادغذايي موردنياز بدن مي‌شوند و انواع ديگري نيز باعث كاهش يا افزايش تأثير دارويي خاص براي بيماراني كه همزمان از دو يا چند دارو استفاده مي‌كنند. ندانستن اين مطالب بسيار خطرآفرين است، به عنوان مثال بسياري از داروهاي آرامش‌بخش گياهي مانند سنبل‌الطيب اثر داروي بيماري قند را خنثي مي‌كند و اين باعث مي‌شود كه در روند بهبود اين بيماري وقفه ايجاد شود.» ابراهيمي به لزوم آموزش مستمر عطاران اشاره مي‌كند و مي‌گويد: «فقدان آموزش باعث شده كه عطاري‌ها بدون مجوز گياهان دارويي را به فروش برسانند كه به لحاظ آلودگي‌هاي ميكروبي، سموم كشاورزي با تاريخ مصرف و توليد، استاندارد نيستند و خواص مؤثر خود را از دست داده‌اند.»
اين داروساز ادامه مي‌دهد: «داروهاي گياهي كه مجوز و پروانه توليد دارند و در داروخانه‌ها فروخته مي‌شوند، تحت نظارت وزارت بهداشت هستند، اما در مورد برخي داروها كه در عطاري‌ها توزيع مي‌شود، به دليل اينكه هنوز نظارت كافي و مناسبي وجود ندارد، قابل اعتماد نيستند و مسئولان بايد در زمينه آموزش و نحوه عملكرد عطاري‌ها، توجه بيشتري داشته باشند.»
دكتر سيدمهدي ميرغضنفري، دبير انجمن تحقيقات طب سنتي با اشاره به ضرورت و اهميت آموزش عطاران در كشور مي‌گويد: «با هماهنگي‌هاي انجام شده بين صنف عطاران و وزارت بهداشت و درمان، برگزاري كلاس‌هاي ويژه آموزش عطاران در اولويت برنامه‌ها قرار گرفته و مقرر شده با حضور اساتيد دانشگاه‌هاي گياه‌شناسي كشور دوره‌هاي آموزشي و اطلاعات موردنياز در اختيار اين قشر قرار گيرد و پس از گذراندن دوره‌ها گواهينامه حق تأسيس عطاري اعطا شود.» تاكنون برخي دوره‌هاي تلفيقي گياه درماني- طب سنتي ايران با هدف گردهمايي اصحاب طب سنتي و گياهان دارويي برگزار شده و دوره‌هاي ديگري نيز در پاييز و زمستان سال‌جاري برگزار خواهد شد. عباس حاجي‌آخوندي، مشاور وزير بهداشت، درمان و آموزش پزشكي در امور طب سنتي نيز چندي پيش در گفت‌وگو با يكي از خبرگزاري‌ها با اشاره به جايگاه فرهنگي ايران در دنيا در زمينه داروهاي گياهي و طب سنتي اظهار داشت: «بيش از ۱۰ هزار اثر مكتوب از دانشمندان و صاحبنظران بين‌المللي طب سنتي وجود دارد كه تصميم داريم اين كتاب‌ها را به روز كنيم و براي بهبود عملكرد عطاران آموزش آنها را در رأس برنامه‌هاي خود قرار دهيم.» وي همچنين خواستار نظارت بيشتر وزارت بهداشت بر عملكرد عطاران شد و افزود: «چنانچه بتوانيم در بازار جهاني، سهم بيشتري از توليدات داروهاي گياهي را به كشور اختصاص دهيم، به ايجاد اشتغال و توليد علم و ثروت در كشور كمك كرده‌ايم.» خدا كند اين تب مسئولان فروكش نكند و برنامه‌ها در حد وعده وعيد باقي نماند! قطعاً آموزش مي‌تواند در ساماندهي وضعيت عطاري‌ها و استفاده صحيح از داروهاي گياهي موثر باشد، اما صحبت اينجاست كه آموزش متعلق به عطاراني است كه زير نظر اتحاديه فعاليت مي‌كنند با اين حساب تكليف بي‌مجوزها چيست؟ نه از مجوز خبري هست نه از آموزش، پس خدا به داد بيماراني برسد كه هنوز به درمان با گياهان دارويي وفادارند و ناخواسته درد خود پيش طبيبي مي‌برند كه براي سر خود دوا ندارد.
بي‌نظارتي درد تازه‌اي نيست
به جرأت مي‌توان گفت اين روزها برخي عطاري‌ها كه در محلات مختلف پراكنده شده‌اند و به دليل تبليغات فريبنده درخصوص انواع داروهاي چاقي و لاغري و به ويژه ترك اعتياد، رونق و سود بسياري به دست آورده‌اند، شناسنامه‌اي در اين شغل ندارند! نه زير نظر اتحاديه هستند و نه تحت نظارت وزارت بهداشت. به اعتقاد برخي صاحبنظران در حال حاضر ۵ هزار عطاري در كشور وجود دارد كه بيش از دوسوم آنها به طور غيرقانوني فعاليت كرده و با وجود هشدارهاي فراوان داروسازان، پزشكان و متخصصان گياهي، به صورت آزادانه در امور پزشكي و درمان دخالت مي‌كنند. علي‌اكبر كائيدي، عضو كميسيون بهداشت و درمان مجلس شوراي اسلامي با اشاره به عدم نظارت صحيح بر فعاليت عطاري‌ها مي‌گويد: «متأسفانه اين روزها در عطاري‌ها هم طبابت صورت مي‌گيرد و هم دارو تجويز شده و به فروش مي‌رسد و وزارت بهداشت هم تاكنون آنگونه كه بايد به اين موضوع رسيدگي نكرده است. بايد هرچه سريع‌تر اين مورد را سامان دهد.» اهميت اين مسئله منجر به نگراني برخي ديگر از مسئولان و نمايندگان مجلس شده است و سيد اميرحسين قاضي‌زاده هاشمي، عضو ديگر كميسيون بهداشت و درمان مجلس نيز با انتقاد از عدم نظارت صحيح وزارت بهداشت بر عطاري‌ها مي‌گويد: «با توجه به ماهيت دارويي كه عطاري‌ها دارند، بايد مانند داروخانه‌ها، مجوز آنها مستقيماً از سوي وزارت بهداشت و درمان كشور صادر شود، نه اتحاديه عطاران!»
وي بر اهميت داشتن قابليت لازم جهت كسب مجوز عطاري اشاره مي‌كند و ادامه مي‌دهد: «بايد طبق استانداردهاي خاص و گذراندن دوره‌هاي آموزشي و آزمون، قابليت كسب اعطاي مجوز به عطاران سنجيده شده و وزارت بهداشت به طور دائم و مستمر بر فعاليت آنها نظارت كند.»
وزارت بهداشت بالاخره آغاز كرد
ظاهراً نياز به ساماندهي طب سنتي و رسيدگي به وضعيت عطاري‌هاي كشور از سوي وزارت بهداشت و درمان كشور نيز احساس شده و در اواخر خردادماه سال جاري دكتر مرضيه وحيد دستجردي، وزير بهداشت از آغاز نظارت معاونت درمان وزارت بهداشت بر عطاري‌ها خبر داد. دستجردي با تأكيد بر لزوم ساماندهي طب سنتي در كشور گفت: «طب سنتي در كشور بي‌سامان بوده به اين منظور اقدامات لازم در دستور كار قرار گرفته و معاونت درمان بخشنامه‌اي براي نظارت به اقدامات درماني كه در عطاري‌ها صورت مي‌گيرد ابلاغ كرده است. چراكه كسي كه دارو را تجويز مي‌كند، بايد آگاهي كامل نسبت به موضوع داشته باشد و بتواند بيماري را تشخيص داده و درمان مناسب را به كار گيرد. در مجموع نظارت بر عطاري‌ها آغاز شده و جز فعاليت‌هاي معاونت درمان است.»
مریم احمدی
از قديم تا حالا
سابقه درمان بيماري‌ها با گياهان دارويي به قدمت تاريخ زيست انسان روي كره زمين است و هزاران سال است كه انسان به حكم تجربه، علم و انديشه بنا به مقتضيات در طول حيات عمر خود، از گياهاني كه به دست كسي كاشته نشده و به همت كسي آبياري نشده، براي مداواي بيمار‌ها بهره مي‌برد. توسل به گياهان دارويي در طول تاريخ همواره يكي از روش‌هاي درمان بوده و در تاريخ طب كشور ما كه به دوره آريايي‌ها برمي‌گردد نيز اين گياهان مورد استفاده بوده‌اند. استفاده از گياهان براي پيشگيري و درمان بيماري‌ها از روزگاران كهن مورد توجه متخصصان طب سنتي قرار داشته و تا ابتداي قرن شانزدهم معتبرترين روش براي درمان بيماري‌ها به شمار مي‌رفت. پس از قرن شانزدهم كه نگرش نويني در علم پزشكي به وجود آمد كم‌كم روش‌هاي درمان با گياهان كنار رفت و استفاده از داروهاي شيميايي جانشين گياه درماني شد. اما عوارض جانبي و گراني داروهاي شيميايي موجب بازگشت مردم به طب گياهي و بهره‌گيري درمانگران طبيعي بود. طبق گزارش‌هاي وزارت بهداشت، در حال حاضر ايران داراي غني‌ترين گياهان دارويي است و با داشتن بين ۸ تا ۱۰ هزار گونه گياهي و تنوع گياهان مفيد با اروپا برابري مي‌كند كه از كل گياهان ايران، بيش از دو هزار گونه آن خاصيت دارويي دارد و هم‌اكنون ۸۰ درصد گياهان دارويي برخي كشورها همچون هند را تأمين مي‌كند كه اين ميزان مي‌تواند باعث نوآوري در صنعت داروسازي كشور در زمينه گياهان دارويي شود.
در حال حاضر سهم ايران از بازار ۱۰۰ ميليارد دلاري گياهان دارويي جهان، ۷۰ ميليون دلار است و بنا بر گزارش‌هاي مركز تحقيقات جنگل‌ها و مراتع كشور، ايران در زمينه توليد گياهان دارويي و اسانس‌‌هاي مربوطه، توليدات خوبي داشته و نيازي به واردات در اين خصوص ندارد.
در قوطي عطارها همه چيز پيدا مي‌شود
هنوز هم درمان با طب گياهي مورد توجه است و عطاري‌ها سهم قابل توجهي در تأمين نيازهاي مردم در زمينه گياهان دارويي دارند. اما عطاري‌هاي امروز ديگر رنگ و بوي آن روزها را ندارد. چند سالي مي‌شود كه از آن عطاري‌ها با بوي پونه و ريحان كمتر نشاني مي‌توان يافت. از آن تجربه‌هاي چند ساله هم خبري نيست! مغازه‌هاي عطاري با سنگ مرمر و شيشه‌‌هاي رفلكس تزئين شده‌اند و عطارهايي كه به زور سنشان به ۴۰ سال مي‌رسد در كنار ادويه‌ها و آويشن و مريم گلي، ترك اعتياد و ضدافسردگي و چاقي و لاغري مي‌گذارند كه بعضاً نه تنها گياهي نيستند بلكه جزء داروهاي شيميايي وارداتي هستند. بدتر از همه آنكه نسخه هم تجويز مي‌كنند. هنوز در هر كوچه و خياباني، دو يا سه مغازه كه محل فروش و عرضه گياهان دارويي هستند به چشم مي‌خورد كه با توجه به نيازهاي عجيب و غريب جامعه امروز و تبليغات پي در پي شبكه‌هاي ماهواره‌اي فرصت را غنيمت شمرده و محصولاتي را عرضه مي‌كنند كه اكثراً كارايي و خاصيت درماني نداشته و گاهي عوارض بسياري هم دارند. اين فروشندگان كم‌اطلاع انگار همه عزمشان را جزم كرده‌اند تا به اين حرفه قديمي همه جوره ضربه بزنند!
حساسيت شغلي عطاران با توجه به نوع نسخه‌هاي تجويز شده، نوع گياهان مصرفي و تطابق آنها با گونه‌هاي دارويي موجود در نسخه‌هاي مكتوب طب سنتي، شباهت برخي گونه‌هاي دارويي با گونه‌هاي سمي، نحوه نگهداري گياهان و بسياري از مسائل ديگر دست به دست هم داده‌اند تا اهميت بررسي وضعيت موجود در عطاري‌ها را در اصلي‌ترين اولويت‌ها قرار دهد و اينجاست كه ضرورت آموزش و به روزرساني آگاهي فعالان اين صنف، بيش از پيش آشكار مي‌شود.
عطارها سركلاس درس
تجويز خودسرانه گياهان دارويي توسط عطاران، ارائه گياهان بي‌كيفيت و نامطلوب و عدم آگاهي درخصوص برخي گياهان سمي و غيرمؤثر يكي از مشكلاتي است كه باعث بروز صدمات جسمي و رواني در افراد جامعه مي‌شود. دكتر پرويز ابراهيمي، داروساز با اشاره به اينكه برخلاف تصور مردم مصرف برخي گياهان دارويي به تنهايي يا همراه با داروهاي شيميايي مي‌تواند عوارض خطرناكي داشته باشد، مي‌گويد: «برخي گياهان دارويي بايد به صورت استاندارد شده مصرف شوند و مصرف مستقيم آنها گاهي باعث مسموميت شديد و حتي مرگ مي‌شود.» وي ادامه مي‌دهد: «چندين بار متوجه شده‌ام كه عطاري به دليل عدم آگاهي يا بي‌اطلاعي، گياهي را به جاي گياه ديگري در اختيار مشتري قرار داده يا تجويزي كرده كه بسيار خطرناك بوده است.» وي مي‌افزايد: «بعضي داروهاي گياهي موجب تداخل در قدرت جذب موادغذايي موردنياز بدن مي‌شوند و انواع ديگري نيز باعث كاهش يا افزايش تأثير دارويي خاص براي بيماراني كه همزمان از دو يا چند دارو استفاده مي‌كنند. ندانستن اين مطالب بسيار خطرآفرين است، به عنوان مثال بسياري از داروهاي آرامش‌بخش گياهي مانند سنبل‌الطيب اثر داروي بيماري قند را خنثي مي‌كند و اين باعث مي‌شود كه در روند بهبود اين بيماري وقفه ايجاد شود.» ابراهيمي به لزوم آموزش مستمر عطاران اشاره مي‌كند و مي‌گويد: «فقدان آموزش باعث شده كه عطاري‌ها بدون مجوز گياهان دارويي را به فروش برسانند كه به لحاظ آلودگي‌هاي ميكروبي، سموم كشاورزي با تاريخ مصرف و توليد، استاندارد نيستند و خواص مؤثر خود را از دست داده‌اند.»
اين داروساز ادامه مي‌دهد: «داروهاي گياهي كه مجوز و پروانه توليد دارند و در داروخانه‌ها فروخته مي‌شوند، تحت نظارت وزارت بهداشت هستند، اما در مورد برخي داروها كه در عطاري‌ها توزيع مي‌شود، به دليل اينكه هنوز نظارت كافي و مناسبي وجود ندارد، قابل اعتماد نيستند و مسئولان بايد در زمينه آموزش و نحوه عملكرد عطاري‌ها، توجه بيشتري داشته باشند.»
دكتر سيدمهدي ميرغضنفري، دبير انجمن تحقيقات طب سنتي با اشاره به ضرورت و اهميت آموزش عطاران در كشور مي‌گويد: «با هماهنگي‌هاي انجام شده بين صنف عطاران و وزارت بهداشت و درمان، برگزاري كلاس‌هاي ويژه آموزش عطاران در اولويت برنامه‌ها قرار گرفته و مقرر شده با حضور اساتيد دانشگاه‌هاي گياه‌شناسي كشور دوره‌هاي آموزشي و اطلاعات موردنياز در اختيار اين قشر قرار گيرد و پس از گذراندن دوره‌ها گواهينامه حق تأسيس عطاري اعطا شود.» تاكنون برخي دوره‌هاي تلفيقي گياه درماني- طب سنتي ايران با هدف گردهمايي اصحاب طب سنتي و گياهان دارويي برگزار شده و دوره‌هاي ديگري نيز در پاييز و زمستان سال‌جاري برگزار خواهد شد. عباس حاجي‌آخوندي، مشاور وزير بهداشت، درمان و آموزش پزشكي در امور طب سنتي نيز چندي پيش در گفت‌وگو با يكي از خبرگزاري‌ها با اشاره به جايگاه فرهنگي ايران در دنيا در زمينه داروهاي گياهي و طب سنتي اظهار داشت: «بيش از ۱۰ هزار اثر مكتوب از دانشمندان و صاحبنظران بين‌المللي طب سنتي وجود دارد كه تصميم داريم اين كتاب‌ها را به روز كنيم و براي بهبود عملكرد عطاران آموزش آنها را در رأس برنامه‌هاي خود قرار دهيم.» وي همچنين خواستار نظارت بيشتر وزارت بهداشت بر عملكرد عطاران شد و افزود: «چنانچه بتوانيم در بازار جهاني، سهم بيشتري از توليدات داروهاي گياهي را به كشور اختصاص دهيم، به ايجاد اشتغال و توليد علم و ثروت در كشور كمك كرده‌ايم.» خدا كند اين تب مسئولان فروكش نكند و برنامه‌ها در حد وعده وعيد باقي نماند! قطعاً آموزش مي‌تواند در ساماندهي وضعيت عطاري‌ها و استفاده صحيح از داروهاي گياهي موثر باشد، اما صحبت اينجاست كه آموزش متعلق به عطاراني است كه زير نظر اتحاديه فعاليت مي‌كنند با اين حساب تكليف بي‌مجوزها چيست؟ نه از مجوز خبري هست نه از آموزش، پس خدا به داد بيماراني برسد كه هنوز به درمان با گياهان دارويي وفادارند و ناخواسته درد خود پيش طبيبي مي‌برند كه براي سر خود دوا ندارد.
بي‌نظارتي درد تازه‌اي نيست
به جرأت مي‌توان گفت اين روزها برخي عطاري‌ها كه در محلات مختلف پراكنده شده‌اند و به دليل تبليغات فريبنده درخصوص انواع داروهاي چاقي و لاغري و به ويژه ترك اعتياد، رونق و سود بسياري به دست آورده‌اند، شناسنامه‌اي در اين شغل ندارند! نه زير نظر اتحاديه هستند و نه تحت نظارت وزارت بهداشت. به اعتقاد برخي صاحبنظران در حال حاضر ۵ هزار عطاري در كشور وجود دارد كه بيش از دوسوم آنها به طور غيرقانوني فعاليت كرده و با وجود هشدارهاي فراوان داروسازان، پزشكان و متخصصان گياهي، به صورت آزادانه در امور پزشكي و درمان دخالت مي‌كنند. علي‌اكبر كائيدي، عضو كميسيون بهداشت و درمان مجلس شوراي اسلامي با اشاره به عدم نظارت صحيح بر فعاليت عطاري‌ها مي‌گويد: «متأسفانه اين روزها در عطاري‌ها هم طبابت صورت مي‌گيرد و هم دارو تجويز شده و به فروش مي‌رسد و وزارت بهداشت هم تاكنون آنگونه كه بايد به اين موضوع رسيدگي نكرده است. بايد هرچه سريع‌تر اين مورد را سامان دهد.» اهميت اين مسئله منجر به نگراني برخي ديگر از مسئولان و نمايندگان مجلس شده است و سيد اميرحسين قاضي‌زاده هاشمي، عضو ديگر كميسيون بهداشت و درمان مجلس نيز با انتقاد از عدم نظارت صحيح وزارت بهداشت بر عطاري‌ها مي‌گويد: «با توجه به ماهيت دارويي كه عطاري‌ها دارند، بايد مانند داروخانه‌ها، مجوز آنها مستقيماً از سوي وزارت بهداشت و درمان كشور صادر شود، نه اتحاديه عطاران!»
وي بر اهميت داشتن قابليت لازم جهت كسب مجوز عطاري اشاره مي‌كند و ادامه مي‌دهد: «بايد طبق استانداردهاي خاص و گذراندن دوره‌هاي آموزشي و آزمون، قابليت كسب اعطاي مجوز به عطاران سنجيده شده و وزارت بهداشت به طور دائم و مستمر بر فعاليت آنها نظارت كند.»
وزارت بهداشت بالاخره آغاز كرد
ظاهراً نياز به ساماندهي طب سنتي و رسيدگي به وضعيت عطاري‌هاي كشور از سوي وزارت بهداشت و درمان كشور نيز احساس شده و در اواخر خردادماه سال جاري دكتر مرضيه وحيد دستجردي، وزير بهداشت از آغاز نظارت معاونت درمان وزارت بهداشت بر عطاري‌ها خبر داد. دستجردي با تأكيد بر لزوم ساماندهي طب سنتي در كشور گفت: «طب سنتي در كشور بي‌سامان بوده به اين منظور اقدامات لازم در دستور كار قرار گرفته و معاونت درمان بخشنامه‌اي براي نظارت به اقدامات درماني كه در عطاري‌ها صورت مي‌گيرد ابلاغ كرده است. چراكه كسي كه دارو را تجويز مي‌كند، بايد آگاهي كامل نسبت به موضوع داشته باشد و بتواند بيماري را تشخيص داده و درمان مناسب را به كار گيرد. در مجموع نظارت بر عطاري‌ها آغاز شده و جز فعاليت‌هاي معاونت درمان است.»
مریم احمدی