صراط: حجت‌الاسلام والمسلمین روزبه برکت رضایی مسئول روابط عمومی بعثه مقام معظم رهبری یادداشتی درباره سقوط جرثقیل در مسجدالحرام و شبهات پیرامون آن نوشته است که در زیر متن این یادداشت را می‌خوانید:
جمعه 20 شهریورماه حوالی ساعت 17 به وقت محلی توفانی در مکه درگرفت و متاسفانه به خاطر اهمال کاری شرکت مجری پروژه توسعه مسجدالحرام بالابر مستقر در باب السلام حرم امن الهی سقوط و بیش از 100 نفر از زائران خانه خدا مظلومانه جان‌باختند!
پرسشی که مطرح می شود این است که چگونه خداوند متعال از جان مهمانانش حفاظت نکرد و خانه خود را از گزند بلایا نجات نداد و معجزه ای آشکار نگشت؟
آیا مگر نه این است که خداوند متعال کسی که قصد تخریب کعبه را داشته باشد به وی امان نخواهد داد و همچون اصحاب فیل آنان را نابود می کند، پس این واقعه چگونه با این اعتقاد توجیه پذیر است؟
دیدگاه قرآن درباره امنیت کعبه
برای پاسخ به این پرسش در ابتدا دیدگاه قرآن درباره امنیت کعبه را بررسی می‌کنیم:
الف. خداوند کعبه را محل امن و میعادگاه مردم قرار داد[1] و همچنین به عنوان یک سنت تغییرناپذیر فرموده : هر کس قصد سوء نسبت به کعبه داشته باشد و بخواهد با تخریب آن، دین را از میان بردارد و با ویران کردن آن، پرستش خدا را بمیراند و خلاصه اینکه هر کس که خواهان کجروی ظالمانه در کعبه باشد، خداوند او را عذابی دردناک می چشاند [2]، آن سان که اثری از او باقی و پابرجا نماند و بر آن اساس، آن معجزه الهی در عام الفیل روی داد و سپاه اَبرهه به عذاب الهی گرفتار آمد.[3]
حال،اگر کسی معتقد به کعبه باشد و قصد تخریب آن را نیز نداشته باشد ولیکن به عللی- خواسته یا ناخواسته- به آن ضربه زند هر چند گناهی بسیار عظیم مرتکب شده است، ولیکن این آیه شاملش نمی شود.
ب. خانه خدا دارای امنیت تشریعی و به دیدگاه برخی از اندیشمندان دارای امنیت تکوینی نیز است. آنچه مسلم است این است که این‌گونه نیست که مکه مانند بهشت هیچ کژی و خلافی در آن واقع نشود ، لیکن با اینکه احکام دنیا را دارد، از بسیاری جهات با مکان‌های دیگر متفاوت است و این نیز حاصل دعای خلیل الله درباره این سرزمین است.[4]
ج. خداوند متعال به سرزمین مکه سوگند یاد کرده است و بلافاصله می فرماید و آن سرزمینی که تو ای پیامبر خدا (صلی الله علیه وآله) در آن باشی ! [5]
بنابراین، خداوند به سرزمین و به مکه ای سوگند یاد می کند که پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم در آن باشد وگرنه مکه بدون پیامبر و کعبه بدون ولایت خانه ای عادی است. هر گاه حاکم جوری همچون عبدالله بن زبیر بر آن سرزمین پاک حکمرانی و در آن پناه گیرد، چه تضمینی بر حفاظت و صیانت از آن بیت عتیق وجود دارد؟
سنت تغییر ناپذیرالهی
سنت الهی در بلایا نشان دادن دایمی معجزه و حفظ جان‌ها با امور غیرعادی نیست؛ چه آنکه اگر این گونه بود نباید به هیچ‌یک از انبیاء و اولیاء و اماکن مقدس ضربه ای وارد می شد. حفظ کعبه و مهم‌تر از آن حفظ امام(ع) و قرآن توسط مومنین و دینداران باید صورت پذیرد.
اساسا خداوند زمین را در اختیار انسان قرار داده و قرار است انسان زمین را اداره کند و فقط در زمان‌های بسیار خاص خداوند با معجزه در امور زمین دخالت می‌کند.
آنگاه که مصلحت الهی اقتضا کند پرندگانی برای حفظ کعبه و تار عنکبوتی برای حفظ جان بهترین مخلوقش دست به کار می شوند؛ ولی آن امدادهای الهی در جنگ احد به ظاهر به میدان نیامدند حتی تا جایی که رسولش مجروح و به دهانه کوه پناه برد و یا در لشکرکشی یزید به فرماندهی حصین بن نمیر در سال 63 هـ ق و سنگباران مسجدالحرام و آتش گرفتن و تخریب بخشی از دیوار آن، ابابیلی به یاری نیامد!
حفظ مقدسات وظیفه دینداران است
کعبه را باید انسان‌های دیندار حفاظت کنند، چه آنکه سید و سالار شهیدان به خاطر احتمال کشته شدن در مکه و جهت حفظ و حرمت این سرزمین ، مناسک حج خویش را به عمره مفرده تبدیل و این سرزمین را به سوی کوفه ترک تا موجبات بی احترامی به آن بیت شریف پدید نیاید.
کتاب «تاریخ مکه» نوشته احمد السباعی به تحقیق استاد رسول جعفریان مملو از حوادث تلخی است که در این سرزمین به وقوع پیوسته است؛ اما، اگر کسی همچون «ابرهه» قصد نابودی خانه خدا و دینداری را داشته باشد در امتداد تاریخ محو خواهد شد.
آیا همین که پس از قرن‌ها از هجرت ابراهیم و هاجر به این سرزمین خشک و بی آب و علف، هنوز تمامی دلها رو به آن و سو به آن دارند و روزی پنج بار به سویش نماز می گزارند ، حفظ کعبه و دین نیست؟
نباید انتظار داشت خداوند متعال کار ما انسان‌ها را هم انجام دهد! ما که باید پیش بینی های ایمنی ساخت و سازها را فراهم می ساختیم ، ما که باید پیچ جرثقیل‌ها و «دل و روح» خود را محکم می بستیم و نبستیم؛ حال، رفع همه سقوط ها ، خسارت‌ها و اهمال‌کاری ها را بر عهده پروردگار نهیم و در انتظار معجزه آسمانی باشیم!
البته شاید گاهی نیز امداد الهی به وقوع پیوسته باشد و ما متوجه نشویم؛ مثلا اگر این واقعه دردناک یکی دو ساعت قبل اتفاق می افتاد - با توجه به جمعیت بیش از پانصدهزار نفری در نماز جمعه آن روز- چه فاجعه هولناکی روی می داد و دهها شاید دیگر... .
کوتاه سخن آنکه، از آن جهت که اساسا «قصد تخریب» خانه خدا در این حادثه در کار نبوده و سنت الهی نیز بر معجزه در همه امور نیست نمی توان این واقعه را با واقعه سپاه ابرهه و معجزه ابابیل مقایسه کرد و بنابر قاعده الهی و قانون هستی وظیفه حفظ و صیانت از مسجدالحرام همانند دیگر مقدسات و شعائر بر عهده انسان‌های دیندار است.
——————————————————————————
[1] ـ سوره بقره، آیه 125 ؛ و اذ جعلنا البیت مثابة للناس و امنا.
[2] - سوره حج، آیه 25٫ ومنْ یُرد فیه بإلحادٍ بظلمٍ نذقه من عذابٍ ألیم؛ هر که را قصد کجروی و ستمکاری در کعبه داشته باشد، عذابی دردناک میچشانیم.
[3] – سوره مبارکه فیل، آیات 5 ـ 1٫ واقعه اصحاب فیل در چند کیلومتری مکه مکرمه در بین مشعر الحرام و منا اتفاق افتاد که به وادی محسر ( سرزمین عذاب ) معروف است.
[4] - سوره بقره آیه 126 ، رب اجعل هذا بلدآ آمنا.
[5] ـ سوره بلد، آیات 2 ـ 1٫
[6] ـ در همین زمینه روایاتی از ائمه(علیهمالسلام) رسیده است که در برخی جوامع روایی تحت عنوان «بابُ مَن أراد الکعبه بسوء» آورده شده است. (من لا یحضر، ج2، ص248؛ و وافی، ج12، ص53).
جمعه 20 شهریورماه حوالی ساعت 17 به وقت محلی توفانی در مکه درگرفت و متاسفانه به خاطر اهمال کاری شرکت مجری پروژه توسعه مسجدالحرام بالابر مستقر در باب السلام حرم امن الهی سقوط و بیش از 100 نفر از زائران خانه خدا مظلومانه جان‌باختند!
پرسشی که مطرح می شود این است که چگونه خداوند متعال از جان مهمانانش حفاظت نکرد و خانه خود را از گزند بلایا نجات نداد و معجزه ای آشکار نگشت؟
آیا مگر نه این است که خداوند متعال کسی که قصد تخریب کعبه را داشته باشد به وی امان نخواهد داد و همچون اصحاب فیل آنان را نابود می کند، پس این واقعه چگونه با این اعتقاد توجیه پذیر است؟
دیدگاه قرآن درباره امنیت کعبه
برای پاسخ به این پرسش در ابتدا دیدگاه قرآن درباره امنیت کعبه را بررسی می‌کنیم:
الف. خداوند کعبه را محل امن و میعادگاه مردم قرار داد[1] و همچنین به عنوان یک سنت تغییرناپذیر فرموده : هر کس قصد سوء نسبت به کعبه داشته باشد و بخواهد با تخریب آن، دین را از میان بردارد و با ویران کردن آن، پرستش خدا را بمیراند و خلاصه اینکه هر کس که خواهان کجروی ظالمانه در کعبه باشد، خداوند او را عذابی دردناک می چشاند [2]، آن سان که اثری از او باقی و پابرجا نماند و بر آن اساس، آن معجزه الهی در عام الفیل روی داد و سپاه اَبرهه به عذاب الهی گرفتار آمد.[3]
حال،اگر کسی معتقد به کعبه باشد و قصد تخریب آن را نیز نداشته باشد ولیکن به عللی- خواسته یا ناخواسته- به آن ضربه زند هر چند گناهی بسیار عظیم مرتکب شده است، ولیکن این آیه شاملش نمی شود.
ب. خانه خدا دارای امنیت تشریعی و به دیدگاه برخی از اندیشمندان دارای امنیت تکوینی نیز است. آنچه مسلم است این است که این‌گونه نیست که مکه مانند بهشت هیچ کژی و خلافی در آن واقع نشود ، لیکن با اینکه احکام دنیا را دارد، از بسیاری جهات با مکان‌های دیگر متفاوت است و این نیز حاصل دعای خلیل الله درباره این سرزمین است.[4]
ج. خداوند متعال به سرزمین مکه سوگند یاد کرده است و بلافاصله می فرماید و آن سرزمینی که تو ای پیامبر خدا (صلی الله علیه وآله) در آن باشی ! [5]
بنابراین، خداوند به سرزمین و به مکه ای سوگند یاد می کند که پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم در آن باشد وگرنه مکه بدون پیامبر و کعبه بدون ولایت خانه ای عادی است. هر گاه حاکم جوری همچون عبدالله بن زبیر بر آن سرزمین پاک حکمرانی و در آن پناه گیرد، چه تضمینی بر حفاظت و صیانت از آن بیت عتیق وجود دارد؟
سنت تغییر ناپذیرالهی
سنت الهی در بلایا نشان دادن دایمی معجزه و حفظ جان‌ها با امور غیرعادی نیست؛ چه آنکه اگر این گونه بود نباید به هیچ‌یک از انبیاء و اولیاء و اماکن مقدس ضربه ای وارد می شد. حفظ کعبه و مهم‌تر از آن حفظ امام(ع) و قرآن توسط مومنین و دینداران باید صورت پذیرد.
اساسا خداوند زمین را در اختیار انسان قرار داده و قرار است انسان زمین را اداره کند و فقط در زمان‌های بسیار خاص خداوند با معجزه در امور زمین دخالت می‌کند.
آنگاه که مصلحت الهی اقتضا کند پرندگانی برای حفظ کعبه و تار عنکبوتی برای حفظ جان بهترین مخلوقش دست به کار می شوند؛ ولی آن امدادهای الهی در جنگ احد به ظاهر به میدان نیامدند حتی تا جایی که رسولش مجروح و به دهانه کوه پناه برد و یا در لشکرکشی یزید به فرماندهی حصین بن نمیر در سال 63 هـ ق و سنگباران مسجدالحرام و آتش گرفتن و تخریب بخشی از دیوار آن، ابابیلی به یاری نیامد!
حفظ مقدسات وظیفه دینداران است
کعبه را باید انسان‌های دیندار حفاظت کنند، چه آنکه سید و سالار شهیدان به خاطر احتمال کشته شدن در مکه و جهت حفظ و حرمت این سرزمین ، مناسک حج خویش را به عمره مفرده تبدیل و این سرزمین را به سوی کوفه ترک تا موجبات بی احترامی به آن بیت شریف پدید نیاید.
کتاب «تاریخ مکه» نوشته احمد السباعی به تحقیق استاد رسول جعفریان مملو از حوادث تلخی است که در این سرزمین به وقوع پیوسته است؛ اما، اگر کسی همچون «ابرهه» قصد نابودی خانه خدا و دینداری را داشته باشد در امتداد تاریخ محو خواهد شد.
آیا همین که پس از قرن‌ها از هجرت ابراهیم و هاجر به این سرزمین خشک و بی آب و علف، هنوز تمامی دلها رو به آن و سو به آن دارند و روزی پنج بار به سویش نماز می گزارند ، حفظ کعبه و دین نیست؟
نباید انتظار داشت خداوند متعال کار ما انسان‌ها را هم انجام دهد! ما که باید پیش بینی های ایمنی ساخت و سازها را فراهم می ساختیم ، ما که باید پیچ جرثقیل‌ها و «دل و روح» خود را محکم می بستیم و نبستیم؛ حال، رفع همه سقوط ها ، خسارت‌ها و اهمال‌کاری ها را بر عهده پروردگار نهیم و در انتظار معجزه آسمانی باشیم!
البته شاید گاهی نیز امداد الهی به وقوع پیوسته باشد و ما متوجه نشویم؛ مثلا اگر این واقعه دردناک یکی دو ساعت قبل اتفاق می افتاد - با توجه به جمعیت بیش از پانصدهزار نفری در نماز جمعه آن روز- چه فاجعه هولناکی روی می داد و دهها شاید دیگر... .
کوتاه سخن آنکه، از آن جهت که اساسا «قصد تخریب» خانه خدا در این حادثه در کار نبوده و سنت الهی نیز بر معجزه در همه امور نیست نمی توان این واقعه را با واقعه سپاه ابرهه و معجزه ابابیل مقایسه کرد و بنابر قاعده الهی و قانون هستی وظیفه حفظ و صیانت از مسجدالحرام همانند دیگر مقدسات و شعائر بر عهده انسان‌های دیندار است.
——————————————————————————
[1] ـ سوره بقره، آیه 125 ؛ و اذ جعلنا البیت مثابة للناس و امنا.
[2] - سوره حج، آیه 25٫ ومنْ یُرد فیه بإلحادٍ بظلمٍ نذقه من عذابٍ ألیم؛ هر که را قصد کجروی و ستمکاری در کعبه داشته باشد، عذابی دردناک میچشانیم.
[3] – سوره مبارکه فیل، آیات 5 ـ 1٫ واقعه اصحاب فیل در چند کیلومتری مکه مکرمه در بین مشعر الحرام و منا اتفاق افتاد که به وادی محسر ( سرزمین عذاب ) معروف است.
[4] - سوره بقره آیه 126 ، رب اجعل هذا بلدآ آمنا.
[5] ـ سوره بلد، آیات 2 ـ 1٫
[6] ـ در همین زمینه روایاتی از ائمه(علیهمالسلام) رسیده است که در برخی جوامع روایی تحت عنوان «بابُ مَن أراد الکعبه بسوء» آورده شده است. (من لا یحضر، ج2، ص248؛ و وافی، ج12، ص53).