صراط: پیش از این، مذاکره کنندگان ایران و معاون مسئول روابط خارجی اتحادیه اروپا، یکی از برنامه‌های دور جدید مذاکرات هسته ای در نیویورک را برگزاری نشست در سطح وزرای امور خارجه ایران و 1+5 اعلام کردند. مایکل مان هم دیروز تاکید کرد مذاکرات نیویورک «در همه سطوح» برگزار می شود. تا کنون مذاکرات سه سطح مختلف داشته است: سطح کارشناسی که عمدتاً جنبه فنی دارد و ابعاد صنعت هسته ای، بانکی و ... محورهای توافق جامع مطرح می شود؛ سطح مدیران سیاسی که به منظور هماهنگ کردن دیدگاههای فنی با سیاست خارجی طرفین برگزار می شود و خروجی مذاکرات کارشناسی در آن جمع بندی می گردد و نهایتاً سطح وزرای خارجه طرفین که تصمیمات نهائی اتخاذ می گردد و سیاست های کلی مربوط به نحوه کار در دیگر سطوح تعریف می شود.
بدون شک، برگزاری نشست وزرای خارجه در هر دور از مذاکرات به معنای آمادگی طرفین برای ایجاد یک تغییر معنادار در وضعیت قبلی و پیش از آن است. بدین ترتیب، در شرایطی وزرای خارجه دور هم جمع می شوند که مذاکرات در سطوح کارشناسی و سیاسی پیشرفت مهمی داشته و نیازمند نهائی کردن داشته باشد و یا اینکه موانع مهمی در روند مذاکره بروز کرده که از طریق کارشناسی و سیاسی قابل حل نبوده و یا به دلیل اهمیت راهبردی، تصمیم گیری در مورد آنها به تصمیم رسمی طرفین نیازمند باشد. البته گاه وزرای خارجه نیز به دلیل نوع تصمیمات، اتخاذ مواضع رسمی در این زمینه را به رجوع به پایتخت ها منوط کرده اند.
هرچند ظریف همیشه تیم های مذاکراتی را در دورهای مدیریت کرده و غالباً نیز همراه آنها بوده است، اما وزاری خارجه سایر کشورها تنها وقتی در مذاکرات حضور فیزیکی داشته اند که مذاکرات به تصمیم آنها نیاز داشته و اهمیت خاصی یافته است. مساله اینست که در مذاکرات نیویورک بحث ها تا حدی پیش خواهد رفت که مذاکرات وزرای خارجه هم برگزار شود؟
پیش از این گفته شده بود که احتمالاً پنج شنبه یعنی امروز با برگزاری نشست وزرای خارجه ایران و 1+5 همراه خواهد بود و طرفین در این نشست، تصمیمات مهمی را در مورد توفق جامع اتخاذ خواهند کرد. اما نماینده روسیه نکاتی را مطرح کرده است که نشان می دهد هنوز پیش شرطهای لازم برای برگزاری این نشست فراهم نشده است. سرگئی ریابکوف معاون وزیر خارجه روسیه روز گذشته تصریح کرد که ایران و 5+1 هنوز نتوانسته اند اختلافات خود در خصوص موضوعات کلیدی توافق نهائی را حل و فصل نمایند. وی مهمترین موضوعات چالش برانگیز در مذاکرات هسته ای را سه محور "رآکتور اراک، غنی سازی اورانیوم و تعطیلی آنچه که ابعاد نظامی برنامه هسته ای ایران عنوان شده"، معرفی کرده است.
به همین دلیل، ریابکوف که مسئولیت ارشد تیم مذاکرات هسته ای روسیه را بر عهده دارد اظهار داشت: "هنوز هیچ دلیلی برای برگزاری نشست وزرای خارجه ایران و 5+1 وجود ندارد. نشست بین وزرای خارجه بستگی به این خواهد داشت که آیا حداقل راهکارهایی برای مسائل اصلی که بتوان آنها را امتحان و آزمایش کرد وجود داشته باشد. متاسفانه تاکنون چنین چیزی وجود نداشته است".
عدم برگزاری این نشست، نشانه خوبی برای پیشرفت مذاکرات هسته ای نیست. به واقع، وقتی پیشرفت مذاکرات و گفتگوهای فنی و سیاسی در حدی نباشد که وزرای خارجه به بررسی و جمع بندی آن بپردازند، نامی جز «عدم پیشرفت» یا استمرار «بن بست» در توافقها را نمی توان بر وضعیت موجود گذاشت. این در حالی است که ایران از جمله طرفهائی است که بسیار مایل است این نشست برگزار شود. زیرا بدون تفاهم وزرای خارجه هیچ پیشرفت مثبتی در روند توافق جامع و نگارش آنچه 40 درصد باقیمانده از متن این توافق عنوان شده است، صورت نخواهد گرفت. در صورتی که سطح گفتگوها به این سطح نرسد، چشم انداز مذاکرات و به نتیجه رسیدن توافق جامع در مهلت کمتر از دو ماه به ضرب الاجل 24 نوامبر -3 آذر- با تردیدها و ابهامات بیشتری همراه خواهد بود.
بدون شک، برگزاری نشست وزرای خارجه در هر دور از مذاکرات به معنای آمادگی طرفین برای ایجاد یک تغییر معنادار در وضعیت قبلی و پیش از آن است. بدین ترتیب، در شرایطی وزرای خارجه دور هم جمع می شوند که مذاکرات در سطوح کارشناسی و سیاسی پیشرفت مهمی داشته و نیازمند نهائی کردن داشته باشد و یا اینکه موانع مهمی در روند مذاکره بروز کرده که از طریق کارشناسی و سیاسی قابل حل نبوده و یا به دلیل اهمیت راهبردی، تصمیم گیری در مورد آنها به تصمیم رسمی طرفین نیازمند باشد. البته گاه وزرای خارجه نیز به دلیل نوع تصمیمات، اتخاذ مواضع رسمی در این زمینه را به رجوع به پایتخت ها منوط کرده اند.
هرچند ظریف همیشه تیم های مذاکراتی را در دورهای مدیریت کرده و غالباً نیز همراه آنها بوده است، اما وزاری خارجه سایر کشورها تنها وقتی در مذاکرات حضور فیزیکی داشته اند که مذاکرات به تصمیم آنها نیاز داشته و اهمیت خاصی یافته است. مساله اینست که در مذاکرات نیویورک بحث ها تا حدی پیش خواهد رفت که مذاکرات وزرای خارجه هم برگزار شود؟
پیش از این گفته شده بود که احتمالاً پنج شنبه یعنی امروز با برگزاری نشست وزرای خارجه ایران و 1+5 همراه خواهد بود و طرفین در این نشست، تصمیمات مهمی را در مورد توفق جامع اتخاذ خواهند کرد. اما نماینده روسیه نکاتی را مطرح کرده است که نشان می دهد هنوز پیش شرطهای لازم برای برگزاری این نشست فراهم نشده است. سرگئی ریابکوف معاون وزیر خارجه روسیه روز گذشته تصریح کرد که ایران و 5+1 هنوز نتوانسته اند اختلافات خود در خصوص موضوعات کلیدی توافق نهائی را حل و فصل نمایند. وی مهمترین موضوعات چالش برانگیز در مذاکرات هسته ای را سه محور "رآکتور اراک، غنی سازی اورانیوم و تعطیلی آنچه که ابعاد نظامی برنامه هسته ای ایران عنوان شده"، معرفی کرده است.
به همین دلیل، ریابکوف که مسئولیت ارشد تیم مذاکرات هسته ای روسیه را بر عهده دارد اظهار داشت: "هنوز هیچ دلیلی برای برگزاری نشست وزرای خارجه ایران و 5+1 وجود ندارد. نشست بین وزرای خارجه بستگی به این خواهد داشت که آیا حداقل راهکارهایی برای مسائل اصلی که بتوان آنها را امتحان و آزمایش کرد وجود داشته باشد. متاسفانه تاکنون چنین چیزی وجود نداشته است".
عدم برگزاری این نشست، نشانه خوبی برای پیشرفت مذاکرات هسته ای نیست. به واقع، وقتی پیشرفت مذاکرات و گفتگوهای فنی و سیاسی در حدی نباشد که وزرای خارجه به بررسی و جمع بندی آن بپردازند، نامی جز «عدم پیشرفت» یا استمرار «بن بست» در توافقها را نمی توان بر وضعیت موجود گذاشت. این در حالی است که ایران از جمله طرفهائی است که بسیار مایل است این نشست برگزار شود. زیرا بدون تفاهم وزرای خارجه هیچ پیشرفت مثبتی در روند توافق جامع و نگارش آنچه 40 درصد باقیمانده از متن این توافق عنوان شده است، صورت نخواهد گرفت. در صورتی که سطح گفتگوها به این سطح نرسد، چشم انداز مذاکرات و به نتیجه رسیدن توافق جامع در مهلت کمتر از دو ماه به ضرب الاجل 24 نوامبر -3 آذر- با تردیدها و ابهامات بیشتری همراه خواهد بود.