صراط: میراث فرهنگی کشورمان در بیش از ۱۰۰ روز گذشته پس از هیاهوها برای بازگرداندن جام شیردال از آمریکا که هیچگاه تقلبی بودن آن هم تکذیب نشد، این بار در زمین ثبت جهانی «چوگان» هم، بازی را به حریف آذربایجانی خود واگذار کرد.
اگر همیشه قلب ایرانی‌ها برای بالارفتن پرچم ایران در میادین ورزشی می‌تپید عصر دیروز دل آنها برای ثبت شدن ورزش تاریخی‌شان به نام یک کشور دیگر در دنیا لرزید.
«چوگان» بازی و ورزش 3 هزار ساله شاهان ایران است که از اوایل پاییز امسال، تعصب ایرانی‌ها نسبت به آن بیشتر از قبل شد پس از آنکه کشور آذربایجان مدعی مالکیت آن شد و پرونده ثبت جهانی آن را به یونسکو داد.
مسئولان فدراسیون چوگان در ایران جزء اولین معترضان به این حرکت کشور آذربایجان بودند، وزارت ورزش و سازمان میراث فرهنگی هم از سمت دولت پس از بلند شدن صدای رسانه‌ها، عکس‌العمل‌هایی را از خود نشان دادند، از اقدامات و وعده‌هایی گفتند که دیروز معلوم شد هیچ کدام جواب نداده است.
دولت یازدهم با انتصاب معمرین و بنیانگذاران میراث فرهنگی از جمله مهدی حجت، بهشتی و... انتظارها را برای حفاظت از میراث فرهنگی کشورمان بالا برد اما نیم‌نگاهی به بیش از 100 روز گذشته حضور آنها در این سازمان، گواه این نکته است که به قول سعدی شیرازی «به عمل کار برآید به سخندانی نیست».
محمد علی نجفی، وزیر پرسابقه آموزش و پرورش که تأکید فراوان بر حفظ فرهنگ و تاریخ کشورمان در سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در 100 روز گذشته داشته است طی این مدت پس از بحث جنجالی دریافت جام شیردال از آمریکایی‌ها که تقلبی بودن آن هم بارها در رسانه‌های داخلی و خارجی اعلام شد این بار هم در دومین موضوع بین‌المللی‌اش در دفاع از تاریخ و فرهنگ کشور رو سفید نشد.
ابوالفضل قارایف، وزیر فرهنگ جمهوری آذربایجان پس از ثبت جهانی بازی چوگان به نام کشورش با ادعای اینکه بازی سنتی چوگان منعکس کننده تاریخ و فرهنگ جمهوری آذربایجان و متحد کننده خلق‌های بزرگ است، گفته است: برای ثبت چوگان مبارزه گسترده‌ای کردیم و ثبت آن پیروزی فرهنگی و سیاسی باکو است.
اما آیا پیروزی آذربایجان در بازی ثبت جهانی چوگان باخت کشور ما نیست؟ کشور آذربایجان با متوسل شدن به اقداماتی غیرحرفه‌ای و به دور از صداقت، تلاش داشت در فیلمی که به یونسکو برای مستندات ثبت این اثر ناملموس ارائه می‌کند از استانهای داخل خاک کشورمان سوء استفاده کند و حتی از عناوین مجعولی چون آذربایجان جنوبی برای آذربایجان‌های شرقی و غربی ما استفاده کرده است، اقدامی که ایران به خوبی می‌توانست از آن برای زیرسؤال بردن مستندات کشور آذربایجان برای ثبت چوگان در یونسکو و مانع شدن از ثبت آن استفاده کند.
اما ایران تنها با اعتراض به این موضوع در اجلاس روز گذشته باعث حذف عنوان مجعول از فیلم کشور آذربایجان شده است.
البته از سوی دیگر مسئولان فعلی سازمان میراث فرهنگی تلاش می‌کنند که بار عدم ثبت چوگان به نام ایران را به دوش مسئولان سابق این سازمان بیندازند و می‌گویند: «پرونده‌های ثبت جهانی از 8 ماه قبل به یونسکو ارائه شده است و مسئولین وقت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری با وجود اطلاع از قصد کشور آذربایجان برای ثبت جهانی چوگان هیچ اقدامی نکردند.» اما حتی اگر این گونه هم باشد پس «تقلبی‌بودن شیردال» و «ناکامی ایران در ثبت جهانی چوگان» را باید پای بدشانسی «نجفی» گذاشت.
ایران در اجلاس امسال یونسکو در باکو هیچ گونه حق رأیی نداشته است و تنها به عنوان ناظر حضور یافته بود و هر آنچه لابی هم برای جرح و تعدیل‌ها در ثبت چوگان به نام آذربایجان انجام شده، در حاشیه اجلاس بوده است.
محمدرضا مجیدی، سفیر ایران در یونسکو امیدوار است که «چوگان» هم مثل «نوروز» در آینده ثبت چندملیتی شود.
او می‌گوید: چوگان در فهرست اصلی یونسکو ثبت نشده است و در فهرست موارد نیازمند حمایت قرار می گیرد. استدلال آذربایجان آن است که این بازی با اسب قره باغی در حال اضمحلال و نابودی است و این ثبت به احیا و حفظ آن کمک خواهد کرد.
آنچه بیش از همه اهمیت دارد این است که آثار در یونسکو به ثبت جهانی می‌رسند تا دولت‌ها و ملت‌ها در حفظ و نگهداری یک اثر ملموس یا ناملموس با هم دست یاری بدهند اما آنچه این روزها به چشم می‌خورد بحث تشدید اختلاف‌ها بر سر مالکیت آثار است، نکته‌ای که مهدی حجت، معاون میراث فرهنگی کشور بر آن تأکید دارد و می‌خواهد پیشنهادی به یونسکو ارائه کند تا آثار ناملموس در یونسکو ثبت شوند اما به نام هیچ کشوری. اما این پیشنهاد هم مخالفان خود را دارد و شاید همین روش که فرهاد نظری، مدیرکل دفتر ثبت آثار سازمان میراث فرهنگی گفته است جواب دهد، او می‌گوید: «برای جلوگیری از تکرار اتفاقی که برای چوگان افتاد، فهرستی از میراث ناملموسی که در خطر مصادره از طریق کشورهای همسایه هستند تهیه و به یونسکو ارسال می شود.»
اگر مسئولان کشورمان نتوانند مقتدرانه و با صلابت در این فرصت‌های جهانی برای معرفی داشته‌های ایران حضور یابند زیاده‌خواهی‌های کشورها پایانی نخواهد داشت.