وی افزود: در مسأله تعلیم و تربیت، ایشان تأکید بسیاری بر موضوع پرورش عقل و رشد فکر دادن به متعلم و تقویت قوه تجزیه و تحلیل او داشتند و روی این مسأله خیلی اصرار داشتند. معلم به جای اینکه ذهن متعلم را به صورت انبار تلقی کند باید قوه تعقل و تجزیه و تحلیل او را تقویت کند. روش حفظ طوطی وار مفید نیست.
وی با بیان اینکه حدیث داریم که دو گونه علم مطبوع و مسموع داریم، اظهار داشت: علم مطبوع علمی است که در ذات انسان قرار دارد که اگر انسان قوه تعقل خود را به کار گیرد دارای این علم خواهد شد. علم مسموع هم علمی است که انسان با فراگیری و شاگردی می آموزد. علم مسموع مفید نخواهد بود، مگر اینکه علم مطبوع وجود داشته باشد. چه بسیارند عالمانی که عاقل نیستند و چه بسا عاقلانی که عالم نیستند. این بهترین نشانه است برای اینکه علم و عقل دو مقوله جداست و عقل مرتبه بالاتر از علم است. در اختلاف بین بنی صدر و رجائی، بنی صدر به علم خود می نازید که امام(ره) فرمود: عقل رجایی از علمش بیشتر است.
وی در ادامه سخنانش تصریح کرد: استاد مطهری در مسأله تربیت بر روی احیای کرامت نفس بسیار تأکید داشتند، وقتی انسان عظمت خود را فهمید به خود اجازه نمی دهد که دروغ بگوید تا کار زشتی انجام دهد. اگر نگاه غربی به انسان وجود داشته باشد، که انسان را مانند ماشین می پندارد انسان دست به هر کاری می زند.
وی با بیان اینکه اسلام ارزش بالایی به عقل می دهد، گفت: شهید مطهری در جایی می نویسد: «عدالت، مقیاس دین است نه دین، مقیاس عدالت.» جایگاه عقل در فقه ما روشن است. عقل یکی از ادله اربعه فقه شیعه است. اخباریون، عقل را حجت نمی دانند و قرآن کریم، عقل را پایه ایمان قرار داده است. این دیدگاه با دیدگاه مسیحیت فاصله زیادی دارد.
مطهری بیان کرد: شهید مطهری معتقد است دو ضربه به حیات عقلی در جهان اسلام زده شد: یکی پیروزی اشاعره بر معتزله و دیگری پیروزی روش حسی و تجربی به روش قیاسی در اروپا که بر جهان اسلام هم اثر گذاشت.
وی با بیان اینکه نمی توانیم بگوئیم روح اخباری گری در بین علمای ما و حوزه های ما وجود ندارد، تأکید کرد: همان طور که نمی توان گفت روح خوارجی گری در جامعه ما وجود ندارد. شعار خوارج از بین رفته اما روح تفکر خوارج هنوز در بین بسیاری از ما وجود دارد.
وی در پایان سخنانش با انتقاد از اینکه گروه فلسفه دانشکده الهیات و معارف اسلامی با گروه فلسفه دانشکده ادبیات و علوم انسانی با هم ترکیب و دانشکده جداگانه ای در دانشگاه تأسیس شود، مخالفت کرد و گفت: این کار باعث ضعف جایگاه عقل در الهیات می شود. اگر می خواهد حتما چنین کاری انجام شود گروه های فلسفه دانشکده های دیگر را به دانشکده الهیات پیوند بزنند.
